Үстірт Бозащы алабы аттас ойысымдар жүйесімен байланысты ол Тұран тақтасының батыс бөлігі болып табылады Алаптың солтүст

Үстірт-Бозащы алабы аттас ойысымдар жүйесімен байланысты, ол Тұран тақтасының батыс бөлігі болып табылады. Алаптың солтүстік шекарасы оны Каспий маңы ойысынан даралайтын тереңжарылымдар жүйесі деп есептеледі; оңтүстік шекарасы дислокациялардың Орталық Маңғыстау-Үстірт жүйесі арқылы, ал шығыс шекарасы Арал-Қызылқұм көтерілімдер белдемі арқылы жүргізіледі. Алаптың батыс шекарасы ретінде Каспий теңізі су алабы ауқымындағы Ағархан-Жамбай жарылымдар жүйесі алынады. Алаптың ауданы 130 мың км² шамасында.

Солтүстік Үстірттің қимасы терең ұңғымалар көмегімен төменгі таскөмір түзілімдерінен бастап зерттелген (). Соңғы палеозойдың, тіпті алғашқы триастың тау жынысытары жоғары дәрежеде метаморфтанғандығы расталды, сондықтан , түптеп келгенде, ортаңғы триастан басталады. қимасында триас, , бор және палеоген түзілімдері дамыған, қиманың ең жоғары қалыңдығы 8 км, ол негізінен құралған, тек жоғарғы юра және жоғарғы бор түзілімдері ауқымында ғана жекелеген қойнауқаттары ұшырасады.

Платформалық тыстың юралық-палеогендік бөлігінің 250-500 м-ге дейін мейілінше қысқарған қимасы алаптың батысында (Бозащы көтерілімі) және шығысында байқалады ( көтерілімдер жүйесі). ең маңызды құрылымдық элементтері алаптың орталық бөлігінен көрініс беретін Қолтық, , Барсакелмес, Қосбұлақ, Сам және Шалқар ойысымдары және алаптың шеткі өңірлеріне орналасқан Бозащы, Ақтұмсық, көтерілімдері мен және Арыстан баспалдақтары болып табылады. Мұнайгаздылық Солтүстік Үстірттің ортаңғы-жоғарғы юра түзілімдерімен, сол сияқты Бозащы көтерілімінің ортаңғы-жоғарғы юра және теменгі бор түзілімдерімен байланысты. Газдылық солтүстік Үстірттің солтүстік-шығысындағы палеоген түзілімдерінде анықталған. Бозащы көтерілімінің құрлықтағы бөлігінен мұнайдың қоры жағынан аса ірі Қаламқас, ірі кенорындар санатына жататын Қаражанбас және Солтүстік Бозащы, сол сияқты бір топ орташа және шағын мұнай және газ кенорындары ашылған. Бозащы көтерілімінің су алабы ауқымына кіретін бөлігінен Қаламқас- теңіз газ-мұнай кенорны табылды, ол қоры жағынан ірі кенорындар санатына жататын болса керек. Бозащы кенорындарының өздеріне тән ерекшелігі оларға тиесілі мұнай құрамында ауыр металдардың - ванадий мен никелдің - өнеркәсіптік мөлшері ұшырасатындығы. Солтүстік Үстірт аумағында қоры жағынан орташа екі газ, бір мұнай кенорыны және екі ұсақ кенорын ашылды.

Солтүстік Үстірттегі мұнай мен газ туындататын тау жынысытар ортаңғы юра түзілімдері болса, Бозащы көтерілімі ауқымындағы мұндай рөлді Каспий маңы ойысының Бозащымен жапсарлас аудандарының жоғарғы девон-теменгі таскөмір кешендері атқарады.

Алап ауқымында қысым мен температураның қалыптан тыс мөлшерлері ұшырасқан жоқ.

Жаңа ашылулар перспективасы Бозащы көтерілімінің және Каспий теңізі су алабындағы Солтүстік Бозащы террасасының мезозой түзілімдерін игерумен байланысты. Бозащы көтерілімінің суасты бөлігінің солтүстік— солтүстік-батыс өңіріндегі таскөмір және девон жүйелеріне тиесілі шағын бөлікшелері де одан әрі зерттеуді қажет етеді.

Дереккөздер

Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1

[1] Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры, 2005. ISBN 9965-9765-1-1