Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ЦЯНЬ-ЛУН, Хун Ли - (25.11. 1711, Пекин — 7.2.1799) — Цинь империясының билеушісі, императоры (1736 — 96). Билікке келісімен “Цянь-Лун” (қыт. — аспан жарығы) деп аталған. Цянь Лун тұсында Қытайды билеген Цинь әулеті күшею шегіне жетті. Оңтүстікте, әсіресе, батыс бағытта Қытай өкіметі аса белсенді сыртқы саясат ұстанып, көптеген жаңа жерлерді басып алды. 1755 — 58 ж. Жоңғарияға бірнеше дүркін шабуыл жасап, нәтижесінде Жоңғар хандығы дербес ел ретінде өмір сүруін тоқтатты. Шығыс Түркістан толық жаулап алынып, Шыңжаң(жаңа шекара) деп аталды. 1756 — 57 ж. Қазақ хандығымен соғыс жағдайында болып, кейіннен бітімге келді. Цинь империясы қазақтарды "алыста тұратын сыртқы вассалымыз"деп санай бастады. Абылайдың Цянь Лунға жіберген елшіліктері 1757 ж. Тарбағатайға, 1759 ж. Ертістің жоғарғы ағысындағы жерлерге, 1760 ж. Іленің жоғарғы ағысына қазақтардың құқықтарының танылуына қол жеткізді. Екі ел арасында сауда байланысы орнады. Алайда 18 ғ-дың 60-жылдарынан бастап Цянь Лунь қазақтарға байланысты саясатын күрт өзгертті. Қытай әскерлері қазақтарды шығыстағы орнығып алған жерлерінен қуып шығаруға тырысып, 1762 — 65 ж. ерекше қатыгездік әрекеттерге барды. Сонымен қатар оңтүстікте Бирма, Вьетнам, Непалға қарсы жаулап алу соғыстарын жүргізді. Оның билігі кезінде қытай патриоттары елден қуылды, маньчжур билігі сыналған кітаптарға тыйым салынып, өртелді. 18 ғ-дың аяғына қарай Тибет жаулап алынды. Осы кезден бастап Цинь империясы өзінің даму шегіне жетті. Орасан зор аумақты алып жатқан империяны ұстап тұру қиынға соға бастады. Цинь әулеті дағдарысқа ұшырап, Цянь Лунның билігі әлсірей бастады. 1796 ж. Цянь Лун биліктен кетіп, орнына оның ұлы Юнян отырды.
Әдебиет
Цинская империя и казахские ханства. Вторая половина 18 — первая треть 19
в. Сб. документов и материалов, А.-А., 1989; Мұқаметханұлы Н., Тарихи зерттеулер, А., 1994; Қазақстан тарихы, 3-т., А., 2002.
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
CYaN LUN Hun Li 25 11 1711 Pekin 7 2 1799 Cin imperiyasynyn bileushisi imperatory 1736 96 Bilikke kelisimen Cyan Lun kyt aspan zharygy dep atalgan Cyan Lun tusynda Қytajdy bilegen Cin әuleti kүsheyu shegine zhetti Ontүstikte әsirese batys bagytta Қytaj okimeti asa belsendi syrtky sayasat ustanyp koptegen zhana zherlerdi basyp aldy 1755 58 zh Zhongariyaga birneshe dүrkin shabuyl zhasap nәtizhesinde Zhongar handygy derbes el retinde omir sүruin toktatty Shygys Tүrkistan tolyk zhaulap alynyp Shynzhan zhana shekara dep ataldy 1756 57 zh Қazak handygymen sogys zhagdajynda bolyp kejinnen bitimge keldi Cin imperiyasy kazaktardy alysta turatyn syrtky vassalymyz dep sanaj bastady Abylajdyn Cyan Lunga zhibergen elshilikteri 1757 zh Tarbagatajga 1759 zh Ertistin zhogargy agysyndagy zherlerge 1760 zh Ilenin zhogargy agysyna kazaktardyn kukyktarynyn tanyluyna kol zhetkizdi Eki el arasynda sauda bajlanysy ornady Alajda 18 g dyn 60 zhyldarynan bastap Cyan Lun kazaktarga bajlanysty sayasatyn kүrt ozgertti Қytaj әskerleri kazaktardy shygystagy ornygyp algan zherlerinen kuyp shygaruga tyrysyp 1762 65 zh erekshe katygezdik әreketterge bardy Sonymen katar ontүstikte Birma Vetnam Nepalga karsy zhaulap alu sogystaryn zhүrgizdi Onyn biligi kezinde kytaj patriottary elden kuyldy manchzhur biligi synalgan kitaptarga tyjym salynyp orteldi 18 g dyn ayagyna karaj Tibet zhaulap alyndy Osy kezden bastap Cin imperiyasy ozinin damu shegine zhetti Orasan zor aumakty alyp zhatkan imperiyany ustap turu kiynga soga bastady Cin әuleti dagdaryska ushyrap Cyan Lunnyn biligi әlsirej bastady 1796 zh Cyan Lun bilikten ketip ornyna onyn uly Yunyan otyrdy CYaN LUN Hun LiӘdebietCinskaya imperiya i kazahskie hanstva Vtoraya polovina 18 pervaya tret 19 v Sb dokumentov i materialov A A 1989 Mukamethanuly N Tarihi zertteuler A 1994 Қazakstan tarihy 3 t A 2002 Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet