Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Фолкерк түбіндегі шайқас (ағыл. Battle of Falkirk, шотл. Blàr na h-Eaglaise Brice) — Шотландия Тәуелсіздігі үшін бірінші соғыс кезінде шотландық қаласында 1298 жылы 22 шілдеде Уильям Уоллес бастаған шотландықтар мен ағылшындардың арасында өткен ірі шайқас. Англия королі шотланд әскеріне жойқын соққы жасап жеңе алды, бірақ ол Шотландиядағы қарсыластықты тоқтата алмады.
| Фолкерк түбіндегі шайқас | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Тәуілсіздік үшін соғыс | |||||||||
 | |||||||||
| |||||||||
| Қарсыластар | |||||||||
 Шотландия |  Англия | ||||||||
| Басқарушылар | |||||||||
| Уильям Уоллес | |||||||||
| Қарсы күштер | |||||||||
| Атты әскер - 1000 адам Жаяу әскер- 6000 адам | Атты әскер - 2500 адам Жаяу әскер- 12500 адам | ||||||||
| Әскери шығын | |||||||||
| 4000 қаза тапты | 3000 қаза тапты | ||||||||
Шайқас алдындағы іс-әрекет
Солтүстік әскерінің Стерлинг көпіріндегі жеңілісін естігенде король Эдуард I француздарға қарсы жорықта болды. келісімге келген соң Эдуард 1298 жылы наурызда Англияға оралды және бірден Шотландияға қарсы екінші шабуылына әскер жинай бастады. Алғашқы қадамдардың бірі үкіметті келесі алты жылда қалуы керек Йоркке көшіру болды. Барлық шотланд ақсүйектері шақырылған сәуірдегі әскери кеңесте алдағы жорықтың барлық мәселелер жан-жақты талқыланды. Королдің үмітіне қарай шотландық ақсүйектердің біреуі де келмеді. Олар сосын бірден сатқындар деп жарияланды. Эдуард әскерге 25 маусымда Роксбургте жиналуын бұйырды. Ағылшын қолы 12 мың жаяу әскер, ұзын садақ ұстаған валлилік садақшыларды қоса және 2 мың атты әскерден құралған. Шілде айының басында әскер солтүстікке жылжыды. Уильям Уоллес қол қусырып қарап отырмады: күйдірілген жер тактикасын қолданып, оларды сирек қоныстанған және жау жерлерге тереңдетіп әкетіп, шабуылдаушы ағылшындарды азық-түліктерден айырды. Әскер Шотландияның орталығына жеткен кезде, жауынгерлер физикалық әлсіреудің шегіне жетті. Ағылшын әскері Эдинбург қаласының маңында орналасты, ал онда жауынгерлік рухы өте төмен болған валлиліктер шайқалған мазасыз көтеріліс бастап, оны атты әскермен басты. 80 валлилік қаза тапты. Эдуард масқаралық шегінуге жақын болды. Кері шегінуге бұйрық беруге дейін Уоллес әскермен ағылшын лагерінен 30 шақырым қашықтықтағы Фолкерке жақын орналасып, кез келген уақытта ағылшындарға шабуыл жасауға дайын екендігін хабарлады.
Шайқас
Негізінен, жаяу әскерден тұрған шотландықтардың әскері, Стерлинг көпіріндегі шайқасындай найзалармен қаруланып, «schiltrons (Шилтрон)» деп аталатын төрт ірі жасаққа бөлінді. Бұл schiltrons нақты не екендігі белгісіз; бұл, мүмкін, ұзын найзалармен қаруланған және жерге енгізілген қазықпен бекітілген жаяу әскердің сабы. Бос жерлерде ауыр садақтармен қаруланған садақшылармен толтырылды. Найзалармен түксиген шилтрондар жау әскерін өткізбейтін. Шотландық әулеттен, атап айтқанда, құрылған ауыр қаруланған атты әскер арьергарда орналасты.
Сейсенбіде, 22 шілдеде, төрт жасаққа бөлінген ағылшын атты әскері, жауға жетті. Король ағылшын әскерінің орталық қанатын басқарды. Қарсыласты көргенде, ағылшын атты әскері дереу шабуыл жасады, бірақ шотланд құрылыстың алдында орналасқан кішкене сор болғандықтан, сордың батыс жағынан айналып барып, содан соң шотландықтардың оң жақ шетімен соқтығысты. Ағылшындардың оң қанатының қолбасшысы , король әскерді шайқасқа дейін сап түзеуге мүмкіндік беру үшін жауынгерлерді ертерек шайқасқа жібермеуге тырысты, бірақ шыдамсыз және өркөкірек рыцарлардың қысымынан ол шабуыл жасауға мәжбүр болды. Епископтың атты әскері сорды шығыс жағынан айналып шотландықтардың оң жақ қанатына соққы берді.
Шилтрон жауынгерлері қатарларды жауып тастады. Қанды қақтығыс болды. Ең маңызды сәтте, шотландық ақсүйектер атты әскері ұрыс алаңын тастап кетіп, Уоллесті сатып кетті. Жаяу садақшылар мен найзалы сарбаздар атты әскердің қолдауынсыз қалды. Орнында қалып қалған шотландық садақшылар тез жойылды, бірақ шилтрон жауынгерлері өздерінің қорғаныстарын мықтап ұстады. Шотландық жауынгерлік тәртіптің қорғаныс қабілеттерін жете бағаламаған рыцарлардың көпшілігі шотландықтардың қазықтары мен найзаларынан қайтыс болды. Патша елеулі шығынға ұшырап, жабырқаған кезде ұрыс алаңына келді. Дегенмен, патша тәртіпті қалпына келтіруді және атты әскерді шегіндіруді ұйымдастыра алды. Осыдан кейін, ол валлилік найзалы сарбаздарына шайқаста ағылшындар табысты қолданған тактиканы қолдануға бел буды.
Шотландықтармен шайқасуға ағылшындардың жаяу әскері кірісті. Арпалысқан ұрыста шотландықтар өздерінің басымдылығын сезініп, ағылшындардың жаяу әскерін ығыстыра бастады. Дегенмен, шилтрондардың сөзсіз жетіспеушілігі болды: статикалық қорғаныс позициясын ұстап, олар ұрыс алаңында маневр жасай алмады және бір-бірінен оқшау тұрды. Ұрыс алаңға дер кезінде келген ағылшын садақшылары шотландықтарды атқылай жөнелді. Оқтардан жасырына немесе шабуыл жасай алмай, шилтрон жауынгерлері ағылшын жебелері мен бұрандамаларынан тез қайтыс болды. Шотланд сабы тез бытысып кетті. Көп ұзамай шотландықтар жүгіре жөнелді, ұрысқа істі аяқтаған ағылшын атты әскері араласты. Шайқаста көптеген шотландық ақсүйектер қаза тапты. Тірі қалғандар жақын арадағы орманда тығылды, онда жеңгендерге қашқындарды іздеуге өте қиын болды. Шотландықтардың шайқаста быт-шыт болуып жеңілуіне қарамастан, жеңіс ағылшындарға жоғары бағамен берілді: ұрыс алаңында 3000-нан астам ағылшын жауынгері қалды.
Салдары
Бұл садақшылардың жеңіп алған алғашқы шайқастарының бірі және жаяу әскердің рыцарлық атты әскерге қарсыласу мүмкіндігін көрсетті. Ол ағылшын королдерінің әскери тактикасындағы өзгерістерді айтарлықтай анықтатты және , және жеңістің алдын ала білдірушісі болды.
Әдебиет
- Bain, J., The Edwards in Scotland, 1296—1377, 1961.
- Barrow, G. W. S. Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland, 1976
- Barron, E. M. The Scottish War of Independence, 1934.
- Morris, J. E. The Welsh Wars of Edward I, 1994.
- Nicholson, R. Scotland-the Later Middle Ages, 1974.
- Oman, C., The Art of War in the Middle Ages, 1898.
- Michael Prestwich, Edward I, 1988.
Сілтеме
- Wallace and the Battle of Falkirk (1297) (ағыл.)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Folkerk tүbindegi shajkas agyl Battle of Falkirk shotl Blar na h Eaglaise Brice Shotlandiya Tәuelsizdigi үshin birinshi sogys kezinde shotlandyk kalasynda 1298 zhyly 22 shildede Uilyam Uolles bastagan shotlandyktar men agylshyndardyn arasynda otken iri shajkas Angliya koroli shotland әskerine zhojkyn sokky zhasap zhene aldy birak ol Shotlandiyadagy karsylastykty toktata almady Folkerk tүbindegi shajkasTәuilsizdik үshin sogysData 22 shilde 1298Zher ShotlandiyaNәtizhesi Agylshyndardyn zhenisiҚarsylastarShotlandiya AngliyaBaskarushylarUilyam UollesҚarsy kүshterAtty әsker 1000 adam Zhayau әsker 6000 adam Atty әsker 2500 adam Zhayau әsker 12500 adamӘskeri shygyn4000 kaza tapty 3000 kaza taptyShajkas aldyndagy is әreketSoltүstik әskerinin Sterling kopirindegi zhenilisin estigende korol Eduard I francuzdarga karsy zhorykta boldy kelisimge kelgen son Eduard 1298 zhyly nauryzda Angliyaga oraldy zhәne birden Shotlandiyaga karsy ekinshi shabuylyna әsker zhinaj bastady Algashky kadamdardyn biri үkimetti kelesi alty zhylda kaluy kerek Jorkke koshiru boldy Barlyk shotland aksүjekteri shakyrylgan sәuirdegi әskeri keneste aldagy zhoryktyn barlyk mәseleler zhan zhakty talkylandy Koroldin үmitine karaj shotlandyk aksүjekterdin bireui de kelmedi Olar sosyn birden satkyndar dep zhariyalandy Eduard әskerge 25 mausymda Roksburgte zhinaluyn bujyrdy Agylshyn koly 12 myn zhayau әsker uzyn sadak ustagan vallilik sadakshylardy kosa zhәne 2 myn atty әskerden kuralgan Shilde ajynyn basynda әsker soltүstikke zhylzhydy Uilyam Uolles kol kusyryp karap otyrmady kүjdirilgen zher taktikasyn koldanyp olardy sirek konystangan zhәne zhau zherlerge terendetip әketip shabuyldaushy agylshyndardy azyk tүlikterden ajyrdy Әsker Shotlandiyanyn ortalygyna zhetken kezde zhauyngerler fizikalyk әlsireudin shegine zhetti Agylshyn әskeri Edinburg kalasynyn manynda ornalasty al onda zhauyngerlik ruhy ote tomen bolgan vallilikter shajkalgan mazasyz koterilis bastap ony atty әskermen basty 80 vallilik kaza tapty Eduard maskaralyk sheginuge zhakyn boldy Keri sheginuge bujryk beruge dejin Uolles әskermen agylshyn lagerinen 30 shakyrym kashyktyktagy Folkerke zhakyn ornalasyp kez kelgen uakytta agylshyndarga shabuyl zhasauga dajyn ekendigin habarlady ShajkasShabuyldyn bastapky kezeni Shabuyldyn sheshushi kezeni Negizinen zhayau әskerden turgan shotlandyktardyn әskeri Sterling kopirindegi shajkasyndaj najzalarmen karulanyp schiltrons Shiltron dep atalatyn tort iri zhasakka bolindi Bul schiltrons nakty ne ekendigi belgisiz bul mүmkin uzyn najzalarmen karulangan zhәne zherge engizilgen kazykpen bekitilgen zhayau әskerdin saby Bos zherlerde auyr sadaktarmen karulangan sadakshylarmen toltyryldy Najzalarmen tүksigen shiltrondar zhau әskerin otkizbejtin Shotlandyk әuletten atap ajtkanda kurylgan auyr karulangan atty әsker arergarda ornalasty Sejsenbide 22 shildede tort zhasakka bolingen agylshyn atty әskeri zhauga zhetti Korol agylshyn әskerinin ortalyk kanatyn baskardy Қarsylasty korgende agylshyn atty әskeri dereu shabuyl zhasady birak shotland kurylystyn aldynda ornalaskan kishkene sor bolgandyktan sordyn batys zhagynan ajnalyp baryp sodan son shotlandyktardyn on zhak shetimen soktygysty Agylshyndardyn on kanatynyn kolbasshysy korol әskerdi shajkaska dejin sap tүzeuge mүmkindik beru үshin zhauyngerlerdi erterek shajkaska zhibermeuge tyrysty birak shydamsyz zhәne orkokirek rycarlardyn kysymynan ol shabuyl zhasauga mәzhbүr boldy Episkoptyn atty әskeri sordy shygys zhagynan ajnalyp shotlandyktardyn on zhak kanatyna sokky berdi Shiltron zhauyngerleri katarlardy zhauyp tastady Қandy kaktygys boldy En manyzdy sәtte shotlandyk aksүjekter atty әskeri urys alanyn tastap ketip Uollesti satyp ketti Zhayau sadakshylar men najzaly sarbazdar atty әskerdin koldauynsyz kaldy Ornynda kalyp kalgan shotlandyk sadakshylar tez zhojyldy birak shiltron zhauyngerleri ozderinin korganystaryn myktap ustady Shotlandyk zhauyngerlik tәrtiptin korganys kabiletterin zhete bagalamagan rycarlardyn kopshiligi shotlandyktardyn kazyktary men najzalarynan kajtys boldy Patsha eleuli shygynga ushyrap zhabyrkagan kezde urys alanyna keldi Degenmen patsha tәrtipti kalpyna keltirudi zhәne atty әskerdi shegindirudi ujymdastyra aldy Osydan kejin ol vallilik najzaly sarbazdaryna shajkasta agylshyndar tabysty koldangan taktikany koldanuga bel budy Shotlandyktarmen shajkasuga agylshyndardyn zhayau әskeri kiristi Arpalyskan urysta shotlandyktar ozderinin basymdylygyn sezinip agylshyndardyn zhayau әskerin ygystyra bastady Degenmen shiltrondardyn sozsiz zhetispeushiligi boldy statikalyk korganys poziciyasyn ustap olar urys alanynda manevr zhasaj almady zhәne bir birinen okshau turdy Ұrys alanga der kezinde kelgen agylshyn sadakshylary shotlandyktardy atkylaj zhoneldi Oktardan zhasyryna nemese shabuyl zhasaj almaj shiltron zhauyngerleri agylshyn zhebeleri men burandamalarynan tez kajtys boldy Shotland saby tez bytysyp ketti Kop uzamaj shotlandyktar zhүgire zhoneldi uryska isti ayaktagan agylshyn atty әskeri aralasty Shajkasta koptegen shotlandyk aksүjekter kaza tapty Tiri kalgandar zhakyn aradagy ormanda tygyldy onda zhengenderge kashkyndardy izdeuge ote kiyn boldy Shotlandyktardyn shajkasta byt shyt boluyp zheniluine karamastan zhenis agylshyndarga zhogary bagamen berildi urys alanynda 3000 nan astam agylshyn zhauyngeri kaldy SaldaryBul sadakshylardyn zhenip algan algashky shajkastarynyn biri zhәne zhayau әskerdin rycarlyk atty әskerge karsylasu mүmkindigin korsetti Ol agylshyn korolderinin әskeri taktikasyndagy ozgeristerdi ajtarlyktaj anyktatty zhәne zhәne zhenistin aldyn ala bildirushisi boldy ӘdebietBain J The Edwards in Scotland 1296 1377 1961 Barrow G W S Robert Bruce and the Community of the Realm of Scotland 1976 Barron E M The Scottish War of Independence 1934 Morris J E The Welsh Wars of Edward I 1994 Nicholson R Scotland the Later Middle Ages 1974 Oman C The Art of War in the Middle Ages 1898 Michael Prestwich Edward I 1988 SiltemeWallace and the Battle of Falkirk 1297 agyl