Неміс тілінің тарихы орта ғасырлардың бас кезінде орын алған жоғарғы неміс дауыссыздар өзгерісінің нәтижесінде неміс тіл

Неміс тілінің тарихы орта ғасырлардың бас кезінде орын алған жоғарғы неміс дауыссыздар өзгерісінің нәтижесінде неміс тілінің батыс герман тілдерінен бөлініп шыққан кезінен басталады. Көне жоғарғы неміс тілі, орта жоғарғы неміс тілі және қазіргі неміс тілінің бастамасы, барлығы − Қасиетті Рим империясының тарихына тұспа-тұс келеді. 19-20-шы ғасырларда стандартты неміс тілі қалыптасып, диалектілік айырмашылықтардың азаюы орын алды.

Қасиетті Рим империясындағы (шекаралары қызыл сызықпен берілген) неміс тілінің таралу аймағы (сарғыш түспен боялған), ш. 962 ж.

Жоғарғы неміс тілі

Көне жоғарғы неміс тілі

Көне жоғарғы неміс тілінің ең алғашқы ескерткіштері — 6-ншы ғасырда жазылған руникалық жазбалар. Хильдебранд туралы жыр, Муспилли, Мерзебург дұғалары секілді мәтіндердің бөліктері сол тілдегі алғашқы жинақы мәтіндердің мысалдары болып табылады.

Орта жоғарғы неміс тілі

Толық мақаласы:

Орта жоғарғы неміс тілі (немісше: Mittelhochdeutsch) — неміс тілінің тарихындағы 1050-1350 жылдар кезеңін белгілеуге арналған атау. Оның алдында кезеңі болып, одан кейін кезеңі басталды. Кейбір ертеректегі зерттеулерде бұл кезеңді 1500 жылға дейін созылған деп көрсетілген.

Ерте жаңа жоғарғы неміс тілі

Толық мақаласы:

Библияны аударғанда ( 1522 жылы, Көне келісім 1534 жылы шықты), ол өзінің аудармасын сол кездің өзінде дамып-кемелденген, сол замандағы немістердің арасында кең тараған тілге аударды. Ол тіл шығыс-жоғарғы және шығыс-орталық неміс диалектілеріне негізделіп, орта жоғарғы неміс тілінің грамматикалық ерекшеліктерін сақтап қалған тіл болатын (мысалы, орталық және жоғарғы Германияның диалектілері сол кездің өзінде ілік септігін және шағын жоғалта бастаған болатын). Лүтердің аудармасы енді ғана шыққанда, оған қосымша ретінде соның әр аймақтың диалектінде белгісіз сөздердің қысқа сөздікшесі берілетін. алғашында Лүтердің аудармасын қабылдаудан бас тартып, өздерінің католик стандарт тілін (gemeines Deutsch) жасауға тырысты. Бірақ оның «протестант неміс тілінен» айырмашылығы өте шамалы болып шықты. Жалпыға бірдей ортақ неміс тілі орта шенінде қалыптасып болып, кезеңі аяқталды.

Төменгі неміс тілі

жоғарғы неміс, және тілдерінің ортасында орналасқандықтан оның сондай анық тілдік тарихы болған емес. Бұл шын мәнінде бір үлкен диалектілік континуум екендігінің айғағы. Ортағасырлардың басында ол ағылшын-фриз тобының, ал Қасиетті Рим империясының заманында жоғарғы неміс тілінің ықпалына ұшырады. 17-ші ғасырда ыдыраған соң төменгі неміс тілі тек жергілікті диалектілер деңгейіне түсіп, бұрынғы маңызынан айырылып қалды.

Көне саксон

Толық мақаласы:

Көне саксон тілі, көне төменгі неміс тілі атымен де белгілі — бірі. Оның құжаттары дейінгі аралыққа жатады, ал содан кейін ол дами отырып айналды. Ол тілде Германияның солтүстік-шығыс жағалауы мен Данияда өмір сүрген сөйлеген. Ол көне (көне фриз, көне ағылшын тілдеріне) мейлінше жақын. жарым-жартылай оған да әсер етті.

Орта төменгі неміс тілі

Толық мақаласы:

Қазіргі орта төменгі неміс тілінен бастау алған. Ол 1100-1500 жылдар аралығында қолданыста болып, кейін мен болып екіге бөлінді. оның көршілері батыста мен оңтүстікте болды. Орта төменгі неміс тілі ортақ тілі болып, Солтүстік теңіз бен Балтық теңізінің барлық жағалауларында кең тараған тіл болды. қаласының диалектісіне негізделген стандарт жазба тіл дамыды, бірақ толыққанды жазба тілге айналып үлгірмеді.

19-шы ғасыр

Неміс тілі Орта және Шығыс Еуропада орналасқан сауда-саттық және ресми тілі тілі болды. ортасына дейін бұл тіл бүкіл империяның әсіресе қала тұрғындарының арасында кең тараған тіл болды. Егер біреу неміс тілінде сөйлесе, бұл оның қай этникалық топқа жататынын емес, оның және қала тұрғыны екенін білдіретін. Кейбір (немісше: Праг), Будапешт (Буданың немісше аты: Офен) сияқты қалалар Һабсбургтер иелігіне енгізілгеннен кейінгі жылдары , ал Братислава (немісше: Прессбург) сияқты қалалар әуел бастан неміс тілді қалалар ретінде салынды. Кейбір Милан (немісше: Майланд) сияқты қалалар негізінен неміс-емес қалалар болып қала берді. Алайда Праһа, Будапешт, Братислава, Загреб (немісше: Аграм) және Любляна (немісше: Лайбах) негізінен немістілділер қоныстанған қалалар болды.

Шамамен 1800 жылға дейін стандарт неміс тілі тек қана жазба тілі болған деуге болады. Ол кезде солтүстік Германияның диалектілері стандарт тілден өте өзгеше қалаларының тұрғындары стандарт тілді үйренгендей етіп үйреніп, мәтінді дәл жазылғандай етіп оқуға тырысатын. Сол кездегі айтылым ережелері де солтүстік тұрғындарының акцентін ереже етіп қабылдап алды. Бірақ стандарт неміс тілінің айтылымының жер-жерде өзіндік ерекшеліктері де болды.

Ақпарат құралдары мен жазба шығармалардың барлығы дерлік стандарт неміс тілінде жазылады (ол немісше Hochdeutsch деп аталады) және ол тілді немістілді аймақтардың бәрінде түсінеді. Тек ата-анасымен жергілікті диалектіде ғана сөйлесіп үйреніп, әлі мектепке бармаған балалар ғана оны түсінбеуі мүмкін.

1852-1860 жылдар арасында 16 бөлік болып шыққан ағайынды Гриммдердің алғашқы сөздігі неміс тілінің ең толық сөздігі болып қала беруде.

20-шы ғасыр

Тағы қараңыз .

Неміс тілінің таралу аймақтары, 20 ғасырдың басы.

1880 жылы алғаш рет грамматикалық және орфографиялық ережелер бекітілді. 1901 жылы бұл неміс тілінің стандарт анықтамалығы болып жарияланды. Неміс тілінің орфографиясы 1998 жылға дейін өзгеріссіз қала берді. 1996 жылы Германия, Аустрия, Лихтенштейн және Швейцарияның ресми өкілдері неміс тілінің орфографиясын реформалау туралы шешім қабылдады. Сегіз жылдық өтпелі кезең жарияланды, оның кезінде реформаланған емле мектептерде үйретіліп, ақпарат құралдарында дәстүрлі және реформаланған емле қатар қолданылатын болып шешілді.