Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Мандарин — жемістің бір түрі. Мандарин (Cіtrus retіculata) — руталар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл аласа ағаш. Шыққан жері Үндіқытай, Қытай, Жапония. 1805 жылдан Еуропа елдеріне жерсіндіріле бастады. Қытай, Испания, Мексика, Жапония, т.б. елдердің және аудандарында өсіріледі. Биіктігі 2 — 3 м, діңгегінің бұтақтары тармақталып өседі. Сабақтары жасыл. Жапырағы жұмыртқа пішінді сопақшалау келеді. Басқа цитрустарға қарағанда жапырағының сабағы жіңішкелеу және ол ең тез пісетін әрі көп жеміс беретін ағаш. Мамыр — шілде айларында гүлдейді. Гүлі ақ түсті, майда. Қараша — желтоқсанда жеміс береді. Жемісінің салмағы 60 — 80 г, түрі қою сарғыш, дөңгелектеу. Жемісінің шырынында 7,4% қант, 0,8 — 0,9% қышқыл, С және Р витаминдері, ал қабығының құрамында біріктіргіш заттар, көп мөлшерде эфир майы, т.б. бар. Көшеті отырғызылғаннан кейін 3 — 4-жылда жеміс бере бастайды. 1 жылда 10 — 12 жылдық ағаштың 1 га-сынан 500 ц-дей өнім алынады. Суыққа төзімді, жапырақтары –6,5°С-қа дейін үсімейді. Әк және қарашірігі мол құнарлы топырақта жақсы өседі.
| Mandarin orange | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Citrus reticulata |
Таралуы
Отаны Қытай, атауы да қытайлардан келген. Португалдар қытай феодал, чиновниктерді Мандарин деп атаған екен. Ал осы жеміске тек Мандариндер ғана ие болған. Кейбір елдерде деп аталады екен, сондықтан бұл жемістің кейбір гибридтері танжело (мандарин х грейпфрут), тангор (мандарин х апельсин), ичандарин (ичанг х Сатсума мандарині) деп аталады. - шемешкісіз мандарин сорты.
Емдік қасиеттері
- Астма мен бронхиттің бірден бір емі, таңертең 1 стақан мандарин шырынын ішіп тұрсаңыз өкпеңізді тазартады
- Шөлді жақсы қандырады
- Жөтелге қарсы пайдалы
- Мандарин қабығынан тәбет ашу және ас қорыту үшін дәрілер жасалынады
- Қысқы уақытта адам ағзасына өте пайдалы витаминдерге ие
- Антимикроптық қасиеттері де бар
- Мандарин шырыны тері және тырнақтағы жараларды жақсы емдейді
Ботаникалық сипаттамасы
Ағаш мөлшері бойынша кішкентай, әдетте биіктігі 4 м-ден аспайды; 30 жасқа дейін, алайда, ол бес метр биіктікке жетуі мүмкін (мұндай ағаштан алынатын өнім бір маусымда 5-7 мың жеміс құрайды).
Жас өскіндер қою жасыл түсті. Жапырақтары салыстырмалы түрде кішкентай, сопақша немесе эллипс тәрізді, жапырақшалары дерлік қанатсыз немесе сәл қанатты.
Гүлдері дара немесе жапырақ қолтығында екі-екіден орналасады. Жапырақшалары күңгірт ақ, аталықтарында көбінесе тозаңдақтары мен тозаңдары дамымаған.
Жемістер көп тамырлы және көп тұқымды, диаметрі 4-6 см; олардың ені биіктігінен айтарлықтай үлкен болуы үшін негізден шыңға дейін сәл тегістелген. Мандариндер басқа цитрустар арасында ерекшеленеді, бұл жемістердің целлюлозадан оңай бөлінетін жұқа қабығымен ерекшеленеді (кейбір сорттарда қабығы целлюлозадан ауа қабатымен бөлінеді және соңғысына дерлік тимейді).
Жемістің сары-қызғылт түсті целлюлозасы көптеген шырын қапшықтарынан тұрады - шпиндель тәрізді, шырынға толы түктерден (шығу тегі бойынша шырын қапшықтары карпельдердің ішкі эпидермисінің өсінділері). Мұндай құрылымның жемісі (ол жоғарғы аналық безден шыққан және Citrus тұқымының басқа өкілдеріне де тән: апельсин, лимон, ащы апельсин және т.б.) «hesperidium» деп аталады; Бұл жидек тәрізді жемістердің өте ерекше сорты. Мандаринде целлюлоза оңай 10-12 сегментке бөлінеді, олар жеміс ұялары болып табылады; әрқайсысында бір-бірінің үстінде орналасқан бір немесе екі тұқым болады.
Мандарин гесперидиумының сыртқы қабаты (ол піскен жемістердің сары-қызғылт сары түсіне байланысты флаведо деп аталады - латынның flavus «сары» сөзінен шыққан) құрамында эфир майы бар үлкен мөлдір сфералық бездердің көп саны бар. Ішкі қабат, піскен жемістерге тән ақ түске байланысты, альбедо - лат тілінен алынған. альбус «ақ»; мандаринде борпылдақ альбедо бар, сондықтан целлюлоза қабығынан оңай бөлінеді. Бұл қабат ұрықтың дамуының ерте кезеңдерінде сулы горизонт қызметін атқарады, бірақ шырын қапшықтары пайда болғаннан кейін ол губка тәрізді құрылымға ие бола отырып, біртіндеп атрофияды. Мандарин жемісінің күшті хош иісі оны басқа цитрустық жемістерден ерекшелендіреді, ал целлюлоза әдетте апельсинге қарағанда тәтті болады.
Мандарин ерекше полиморфизммен сипатталады, соның нәтижесінде оның сорттарының топтары (немесе тіпті жеке сорттары) әртүрлі авторлармен тәуелсіз түрлер ретінде сипатталған. Тропикалық сорттардың жемістері әсіресе алуан түрлі.
Қараша-желтоқсан айларында піседі.
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- Шаңырақ : Үй-тұрмыстық энциклопедиясы. Алматы : Қаз.Сов.энцикл.Бас ред., 1990 ISBN 5-89800-008-9
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mandarin zhemistin bir tүri Mandarin Citrus reticulata rutalar tukymdasyna zhatatyn mәngi zhasyl alasa agash Shykkan zheri Үndikytaj Қytaj Zhaponiya 1805 zhyldan Europa elderine zhersindirile bastady Қytaj Ispaniya Meksika Zhaponiya t b elderdin zhәne audandarynda osiriledi Biiktigi 2 3 m dingeginin butaktary tarmaktalyp osedi Sabaktary zhasyl Zhapyragy zhumyrtka pishindi sopakshalau keledi Baska citrustarga karaganda zhapyragynyn sabagy zhinishkeleu zhәne ol en tez pisetin әri kop zhemis beretin agash Mamyr shilde ajlarynda gүldejdi Gүli ak tүsti majda Қarasha zheltoksanda zhemis beredi Zhemisinin salmagy 60 80 g tүri koyu sargysh dongelekteu Zhemisinin shyrynynda 7 4 kant 0 8 0 9 kyshkyl S zhәne R vitaminderi al kabygynyn kuramynda biriktirgish zattar kop molsherde efir majy t b bar Kosheti otyrgyzylgannan kejin 3 4 zhylda zhemis bere bastajdy 1 zhylda 10 12 zhyldyk agashtyn 1 ga synan 500 c dej onim alynady Suykka tozimdi zhapyraktary 6 5 S ka dejin үsimejdi Әk zhәne karashirigi mol kunarly topyrakta zhaksy osedi Mandarin orangeDүniesi Өsimdikter unranked unranked Saby Tukymdasy Tegi Tүri C reticulataCitrus reticulataTaraluyOtany Қytaj atauy da kytajlardan kelgen Portugaldar kytaj feodal chinovnikterdi Mandarin dep atagan eken Al osy zhemiske tek Mandarinder gana ie bolgan Kejbir elderde dep atalady eken sondyktan bul zhemistin kejbir gibridteri tanzhelo mandarin h grejpfrut tangor mandarin h apelsin ichandarin ichang h Satsuma mandarini dep atalady shemeshkisiz mandarin sorty Canned and peeled mandarin orange segmentsEmdik kasietteriAstma men bronhittin birden bir emi tanerten 1 stakan mandarin shyrynyn iship tursanyz okpenizdi tazartady Sholdi zhaksy kandyrady Zhotelge karsy pajdaly Mandarin kabygynan tәbet ashu zhәne as korytu үshin dәriler zhasalynady Қysky uakytta adam agzasyna ote pajdaly vitaminderge ie Antimikroptyk kasietteri de bar Mandarin shyryny teri zhәne tyrnaktagy zharalardy zhaksy emdejdiBotanikalyk sipattamasyAgash molsheri bojynsha kishkentaj әdette biiktigi 4 m den aspajdy 30 zhaska dejin alajda ol bes metr biiktikke zhetui mүmkin mundaj agashtan alynatyn onim bir mausymda 5 7 myn zhemis kurajdy Zhas oskinder koyu zhasyl tүsti Zhapyraktary salystyrmaly tүrde kishkentaj sopaksha nemese ellips tәrizdi zhapyrakshalary derlik kanatsyz nemese sәl kanatty Gүlderi dara nemese zhapyrak koltygynda eki ekiden ornalasady Zhapyrakshalary kүngirt ak atalyktarynda kobinese tozandaktary men tozandary damymagan Zhemister kop tamyrly zhәne kop tukymdy diametri 4 6 sm olardyn eni biiktiginen ajtarlyktaj үlken boluy үshin negizden shynga dejin sәl tegistelgen Mandarinder baska citrustar arasynda erekshelenedi bul zhemisterdin cellyulozadan onaj bolinetin zhuka kabygymen erekshelenedi kejbir sorttarda kabygy cellyulozadan aua kabatymen bolinedi zhәne songysyna derlik timejdi Zhemistin sary kyzgylt tүsti cellyulozasy koptegen shyryn kapshyktarynan turady shpindel tәrizdi shyrynga toly tүkterden shygu tegi bojynsha shyryn kapshyktary karpelderdin ishki epidermisinin osindileri Mundaj kurylymnyn zhemisi ol zhogargy analyk bezden shykkan zhәne Citrus tukymynyn baska okilderine de tәn apelsin limon ashy apelsin zhәne t b hesperidium dep atalady Bul zhidek tәrizdi zhemisterdin ote erekshe sorty Mandarinde cellyuloza onaj 10 12 segmentke bolinedi olar zhemis uyalary bolyp tabylady әrkajsysynda bir birinin үstinde ornalaskan bir nemese eki tukym bolady Mandarin gesperidiumynyn syrtky kabaty ol pisken zhemisterdin sary kyzgylt sary tүsine bajlanysty flavedo dep atalady latynnyn flavus sary sozinen shykkan kuramynda efir majy bar үlken moldir sferalyk bezderdin kop sany bar Ishki kabat pisken zhemisterge tәn ak tүske bajlanysty albedo lat tilinen alyngan albus ak mandarinde borpyldak albedo bar sondyktan cellyuloza kabygynan onaj bolinedi Bul kabat uryktyn damuynyn erte kezenderinde suly gorizont kyzmetin atkarady birak shyryn kapshyktary pajda bolgannan kejin ol gubka tәrizdi kurylymga ie bola otyryp birtindep atrofiyady Mandarin zhemisinin kүshti hosh iisi ony baska citrustyk zhemisterden erekshelendiredi al cellyuloza әdette apelsinge karaganda tәtti bolady Mandarin erekshe polimorfizmmen sipattalady sonyn nәtizhesinde onyn sorttarynyn toptary nemese tipti zheke sorttary әrtүrli avtorlarmen tәuelsiz tүrler retinde sipattalgan Tropikalyk sorttardyn zhemisteri әsirese aluan tүrli Қarasha zheltoksan ajlarynda pisedi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 Shanyrak Үj turmystyk enciklopediyasy Almaty Қaz Sov encikl Bas red 1990 ISBN 5 89800 008 9 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet