Каллисто (гр. Καλλιστώ) — Грек аңыздары бойынша Құдайлардың Құдайы Зевстің сүйікті қызы, Гераның қызғанышына ұшырап аюға айналып кеткен сормаңдай. Оны Зевс құтқару үшін Үлкен Аю шоқжұлдызына, баласы Аркасты Кіші Аю шоқжұлдызына айналдырған.
Аңыздың оқиға желісі
Грек мифологиясында Үлкен аю шоқжұлдызының пайда болуын былай сипаттайды:
Ежелгі заманда Каллисто атты сұлу да, мінезі жайдары ару болыпты. Аңшылар құдайы Артемиданың (рим аңыздары бойынша ) айналасындағы арулар арасында ол ең тартымдысы болған екен. Бірақ ол өзін жоғары санамай, бәріне тең қарап, шын жүрегінен шыққан жақсылығын жұрттан аямайтындықтан жұрттық құрметіне бөленіпті әрі басқа арулармен бірге бақытты өмір кешіпті.
Каллистоның жұрттан өзгеше бір қасиеті бар екен, яғни оның мейірбан сыртқы көрінісінің астарында қайсар мінезі болыпты. Ол басқа Арулар секілді өзен-көл жағасында бос сенделмейді, гүл бағында серуендеп, өлең құрап, ән салып, би билеп жүрмейді. Ол қашанда аңшы киімін киіп, беліне садағын асынып, қолына алтын найзасын ұстап Аңшылардың құдайы Артемиданың соңынан еріп биік тау, жыныс ормандарды аралап, жабайы аң қуалаумен болады. Ол өте батыр болғандықтан арыстан мен жолбарыстың ақырғаны оны сескендіре алмапты, жабайы түлкі оның қолынан қулықпен сытылып кете алмапты. Ол Артемиданың ең сүйікті көмекшсі, әрі ең сенімді серігі болыпты.
Дегенмен өмір өзгерейін десе қас қағым. Жаздың бір шіліңгір ыстығында Каллисто жабайы аң қуамын деп иен орманға кіріп кетеді. Ол қатты шаршайды да, көк шөп арасына құлап, сонда терең ұйқыға кетеді. Құдайлардың Құдайы Зевс (Рим мифологиясы бойынша Юпитер) осының бәрін биіктен көріп отырады. Грек аңызы бойынша ол Аспанның иесі, найзағай құдайы, барша құдайлардың әкесі есептеледі. Ол бәрінен биік, әрі құрметті, баршаны бойсұндырған керемет құдірет иесі болғанымен, бірақ кейде ешкімнің ойына келмейтін қулыққа да барып отырған. Оның ұрлықша аспандағы періштелерді, жердегі аруларды қармаққа іліп, олармен көңілдес болуы соған дейін де көп кездескен жағдай екен.
Көк шөп үстінде ұйықтап жатқан Каллистоны көріп Зевс есін жоғалтып, бұл орайды қалт жібермеуге тырысады. Ол бұлт арасынан түсіп, бір сілкініп Артемиданың (Диана) пішініне айналып Каллистоның қасына келіп оны құшағына басады. Каллисто тәтті ұйқыдан шошып оянып қараса өзін Артемида құшақтап отырғанын көреді де қатты қуанады. Ол Артемиданың құшағынан шығып аңын жалғасты қумақшы болғанда Зевс өз пішініне қайтып шын кескінін көрсетеді. Қатты сасқан Каллисто қарсылық көрсетеді. Бірақ қолынан бәрі келетін Зевске төтеп беруге оның шамасы жетпейді. Сөйтіп Құдайлардың Құдайы Зевс аңшы Каллистомен қосылып дегеніне жетеді.
Зевс ордасына қайтып оралып, әлемді басқаруын жалғастыра береді. Оның қылмысын жазалауға, оның күнәсін сұрастыруға кімнің қауқары жетсін. Бірақ бейшара Каллисто көргілік көреді. Ол көз жасын сүртіп, үнсыз түрде тобына қайтады және қанша азаптанса да сырын білдірмеуге тырысып, өтірік күлімсіреуге тырысады. Бірақ, енді бұрынғы Каллисто жоқ еді, ол қашанда басын төмен салып, ұяла жерге қараумен болады, бетіндегі күлкі табы да өшеді. Ол ендігі жерде жұрттан оқшауланып, үнсіз түрде ойға батып отыра беретін болады. Аң аулауға бұрынғыдай әуестенбейді, аңға шықса да бұрынғы қайраты мен мінезін көрсете алмайды, есі шығып, әрқашан аңды қашырып жіберумен болады.
Ең өкініштісі, ол өзінің жүкті болып қалғанын біледі. Қанша жасырса да бұл сырды жұрт ақыры біліп алады. Бұл істің шын сырынан еш хабары жоқ Артемида оған қатты ашуланады, өзінің қызындай болып кеткен Каллистоны аңшылық тобынан қуып жібереді.
Еш сүйенішсіз қалған Каллисто ару еріксіз орманның арғы түкпіріне барып, сонда шөп күрке тұрғызып, өзге арулардан аулақта жапа-жалғыз өмір сүреді. Кейін ол бір ұл туады, оған Аркас деп ат қояды және соны медет етіп өмірін жалғастыра береді.
Зевс "бұл істі баршадан құпия тындырдым, ешкім білмейді" деп ойлайды. Бірақ, оның әйелі Гера Зевстің көңілдесі туралы әңгімені естіп біліп алады. Ол өте такапар, Зевстің өзіне бағына бермейтін долы, шайпау әйел еді. Зевс оның көзіне шөп салыпты, та туылып үлгіріпті және шешесімен бірге әне ойнап жүріпті, — мұның бәрі оны қатты ызаландырып, Каллистоны аяусыз жазалап, өзінің ханша екені танытып, өш алмақшы болады.
Сөйтіп Гера құпия түрде ормандағы Каллистоның қасына келіп, оны аяусыз қарғап-сілейді, ауыр сөздермен боқтайды. Каллисто оған жалынса да тыңдамай, оның киімін дал-дұл етіп жыртып, жерге жығып алады да "Мен сенің көркіңді құртамын! Екінші ешкімді аздыра алмайтын боласың!" дейді. Осылайша Гера ханым іштей дұғасын оқиды. Каллистоның әппақ денесіне қап-қара жүндер өсіп шығады; әдемі саусақтарына өткір тырнақтар өсіп шығады; қып-қызыл еріндері жойылып, өткір тісті жуан ауызға айналады. Гера Каллистоның бұл істерді Зевске айтып қоюынан қорқады да, оның сөйлеу қабілетін де жоқ қылады. Сөтіп Каллистоның әдемі дауысы күңіреністі гүрілге өзгереді. Сонымен бір дем ішінде Періште секілді әдемі ару Каллисто жоғалып, орнында үлкен бір аю пайда болады.
Бейшара Каллисто ормандағы аң аулау нысанына айналады. Аңшылар күні бойы таулы орманда оны тырқырата қуумен болады. Ақшылардан қашып-пысқан ол әбден титықтайды. Бұрынғы бейбіт те көңілді күндер ақырласып, қайғыдан қан жұтқан ол көз жасын төгіп тоқтамай жылай береді, өзін нашар тағдырға кіріптар еткен Зевсті қарғайды.
Осылайша 15 жыл да сырғып өте шығады. Бұл кезде кішкентай Аркас есейіп атпалдай жігіт болады. Ол шешесі Каллисто секілді батыл, қайсар, тамаша аңшы болады. Бір күні Гера Аркасты көріп қалып, жауының баласының осынша сом денелі батыр болып өскеніне қатты қапаланып, тағы да өштік сайлай бастайды.
Бір күні Аркас қолына ұзын найзасын алып, орманда аң қарап жүргенде кенет бір үлкен аю оған қарай жүріп келеді. Бұл аю оның шешесі Каллисто еді. Ол бұл аңшы өзінің 15 жыл бұрынғы кішкентай Арасы екенін біліп, оған жүгіріп келіп құшақтамақшы болады.
Бірақ Аркас көз алдындағы аюдың өз шешесі екенін қайдан білсін! Ол аюдың өзіне тап бергенін көріп, ұзын найзасымен Аюды аяусыз піскілейді. Дәл осы трагедиялы сәтті Аспаннан Зевс көріп қалады. Ол Баласының шешесін өлтіруіне шыдай алмай, құдірет дұғасын пайдаланып, Аркасты да кішкентай Аюға айналдырып жіберді. Сонда барып кішкентай Аркас өз шешесін танып, жүгіріп барып шешесінің құшағына құлайды, сөйтіп шешелі-балалы екеуі қатты қуанады.
Зевс бұл екеуінің енді қайтып жамандыққа ұшырауына жол бергісі келмей, оларды аспанға көтеріп жібереді. Оларға аспандағы жұлдыздар арасынан салтанатты орын береді. Сөйтіп солтүстік аспанындағы екі шоқжұлдыз Үлкен аю шоқжұлдызы және Кіші Аю шоқжұлдызы (онда әйгілі жұлдызы Темірқазық бар,) қалыптасады.
Гера қанша ашуланса да Зевске беттей алмайды, бірақ ол Артемидаға осы екі аңның соңынан қуып, оларды атып өлтіруге бұйырады. Сөйтіп екі аюды қуалаған Артемидадан аспандағы (Boötes) пайда болады. Ал ол жетелеген екі ит (lat. Canes Venatici) айналады.
Гректер Үлкен аю шоқжұлдызы аспанда айналып, ешқашанда Көкжиекке батпауына қарап, мұның бәрі Гераның сұмдығы деп есептеген. Асылы, Гера Аңшы мен Тазыларға шешелі-балалы аюлардың артынан мәңгі қуалауды тапсырып қана қоймай, ағасы — Теңіз құдайы Посейдоннан көмек сұрапты. Посейдон қарындасы Гераның жалған сөздеріне сеніп, оның талабына келісіпті. Сөйтіп, барлық жұлдыздар шығыстан шығып батысқа батса, бір уақ көкжиектің артына жасырынса, Теңіз құдайы Посейдонның мекеніне барып "тынықса", тек шешелі-балалы аюларды ғана Посейдон теңізге, көкжиектің астына жолатпапты. Бірақ бұл Каллистоның Аркастың қасынан бір елі ажырамай, Гераның басқа қулық ойлауынан сақтап тұруға пайдасы да тиіпті.
Каллисто серігі
Ағылшын тіліндегі Callisto Юпитердің төрт табиғи серігінің бірінің аты болып, ол юпитерден қашықтығы алтыншы орында тұраты серік есептеледі. Ең алғаш Галилео Галилей байқаған Галилей серіктерінің бірі болып, ірі серік ретінде Меркурийдің үлкендігіндей көлемге ие. Ең күңгірт әрі мұзды серік. Күн жүйесінде кратерлері ең көп дене. Ғаламшар бетінде өте терең шұңқыр бар, ол планетаның төрт миллиард жыл бұрын астероидпен соғысқандыған айтады.
Сыртқы жалғау
- Richard Wilson's 'Landscape with Diana and Callisto' at the Lady Lever Art Gallery
Дереккөздер
- Daniel J. Geagan. "The Athenian Constitution After Sulla" (Hesperia Supplements 12 1967:72, 95).
- Klio: Beiträge zur alten Geschichte (Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin Institut für Griechisch-Römische Altertumskunde) 1907.
- In Klio 7 (1907:213f).
- d'Huy Julien, Un ours dans les étoiles: recherche phylogénétique sur un mythe préhistorique. Préhistoire du sud-ouest, 20 (1), 2012: 91-106 [1]; A Cosmic Hunt in the Berber sky : a phylogenetic reconstruction of Palaeolithic mythology. Les Cahiers de l'AARS, 15, 2013: 93-106 [2].
- The transformation of Zeus, with its overtones, was rendered as comedy in a lost work by the Attic Amphis (Theoi Project – Kallisto).
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kallisto gr Kallistw Grek anyzdary bojynsha Қudajlardyn Қudajy Zevstin sүjikti kyzy Geranyn kyzganyshyna ushyrap ayuga ajnalyp ketken sormandaj Ony Zevs kutkaru үshin Үlken Ayu shokzhuldyzyna balasy Arkasty Kishi Ayu shokzhuldyzyna ajnaldyrgan Diana men Kallisto 1528zh Borghese galereyasy RomAnyzdyn okiga zhelisiҮlken ayu shokzhuldyzy Grek mifologiyasynda Үlken ayu shokzhuldyzynyn pajda boluyn bylaj sipattajdy Ezhelgi zamanda Kallisto atty sulu da minezi zhajdary aru bolypty Anshylar kudajy Artemidanyn rim anyzdary bojynsha ajnalasyndagy arular arasynda ol en tartymdysy bolgan eken Birak ol ozin zhogary sanamaj bәrine ten karap shyn zhүreginen shykkan zhaksylygyn zhurttan ayamajtyndyktan zhurttyk kurmetine bolenipti әri baska arularmen birge bakytty omir keshipti Kallistonyn zhurttan ozgeshe bir kasieti bar eken yagni onyn mejirban syrtky korinisinin astarynda kajsar minezi bolypty Ol baska Arular sekildi ozen kol zhagasynda bos sendelmejdi gүl bagynda seruendep olen kurap әn salyp bi bilep zhүrmejdi Ol kashanda anshy kiimin kiip beline sadagyn asynyp kolyna altyn najzasyn ustap Anshylardyn kudajy Artemidanyn sonynan erip biik tau zhynys ormandardy aralap zhabajy an kualaumen bolady Ol ote batyr bolgandyktan arystan men zholbarystyn akyrgany ony seskendire almapty zhabajy tүlki onyn kolynan kulykpen sytylyp kete almapty Ol Artemidanyn en sүjikti komekshsi әri en senimdi serigi bolypty Degenmen omir ozgerejin dese kas kagym Zhazdyn bir shilingir ystygynda Kallisto zhabajy an kuamyn dep ien ormanga kirip ketedi Ol katty sharshajdy da kok shop arasyna kulap sonda teren ujkyga ketedi Қudajlardyn Қudajy Zevs Rim mifologiyasy bojynsha Yupiter osynyn bәrin biikten korip otyrady Grek anyzy bojynsha ol Aspannyn iesi najzagaj kudajy barsha kudajlardyn әkesi esepteledi Ol bәrinen biik әri kurmetti barshany bojsundyrgan keremet kudiret iesi bolganymen birak kejde eshkimnin ojyna kelmejtin kulykka da baryp otyrgan Onyn urlyksha aspandagy perishtelerdi zherdegi arulardy karmakka ilip olarmen konildes boluy sogan dejin de kop kezdesken zhagdaj eken Fransua Bushtin Kallisto zhәne Yupiter sureti onda Zevs Artemidanyn pishininde koringen Kok shop үstinde ujyktap zhatkan Kallistony korip Zevs esin zhogaltyp bul orajdy kalt zhibermeuge tyrysady Ol bult arasynan tүsip bir silkinip Artemidanyn Diana pishinine ajnalyp Kallistonyn kasyna kelip ony kushagyna basady Kallisto tәtti ujkydan shoshyp oyanyp karasa ozin Artemida kushaktap otyrganyn koredi de katty kuanady Ol Artemidanyn kushagynan shygyp anyn zhalgasty kumakshy bolganda Zevs oz pishinine kajtyp shyn keskinin korsetedi Қatty saskan Kallisto karsylyk korsetedi Birak kolynan bәri keletin Zevske totep beruge onyn shamasy zhetpejdi Sojtip Қudajlardyn Қudajy Zevs anshy Kallistomen kosylyp degenine zhetedi Zevs ordasyna kajtyp oralyp әlemdi baskaruyn zhalgastyra beredi Onyn kylmysyn zhazalauga onyn kүnәsin surastyruga kimnin kaukary zhetsin Birak bejshara Kallisto korgilik koredi Ol koz zhasyn sүrtip үnsyz tүrde tobyna kajtady zhәne kansha azaptansa da syryn bildirmeuge tyrysyp otirik kүlimsireuge tyrysady Birak endi buryngy Kallisto zhok edi ol kashanda basyn tomen salyp uyala zherge karaumen bolady betindegi kүlki taby da oshedi Ol endigi zherde zhurttan okshaulanyp үnsiz tүrde ojga batyp otyra beretin bolady An aulauga buryngydaj әuestenbejdi anga shyksa da buryngy kajraty men minezin korsete almajdy esi shygyp әrkashan andy kashyryp zhiberumen bolady Kallisto men Artemida Kallistonyn zhүkti bolyp kalganyn zhurt bilgende Shotlandiyanyn ulttyk galereyasy En okinishtisi ol ozinin zhүkti bolyp kalganyn biledi Қansha zhasyrsa da bul syrdy zhurt akyry bilip alady Bul istin shyn syrynan esh habary zhok Artemida ogan katty ashulanady ozinin kyzyndaj bolyp ketken Kallistony anshylyk tobynan kuyp zhiberedi Esh sүjenishsiz kalgan Kallisto aru eriksiz ormannyn argy tүkpirine baryp sonda shop kүrke turgyzyp ozge arulardan aulakta zhapa zhalgyz omir sүredi Kejin ol bir ul tuady ogan Arkas dep at koyady zhәne sony medet etip omirin zhalgastyra beredi Zevs bul isti barshadan kupiya tyndyrdym eshkim bilmejdi dep ojlajdy Birak onyn әjeli Gera Zevstin konildesi turaly әngimeni estip bilip alady Ol ote takapar Zevstin ozine bagyna bermejtin doly shajpau әjel edi Zevs onyn kozine shop salypty ta tuylyp үlgiripti zhәne sheshesimen birge әne ojnap zhүripti munyn bәri ony katty yzalandyryp Kallistony ayausyz zhazalap ozinin hansha ekeni tanytyp osh almakshy bolady Yupiter men Fetida Jupiter et Thetis Zhan Engr syzgan 1811zh maj boyauly 330 257 sm Sojtip Gera kupiya tүrde ormandagy Kallistonyn kasyna kelip ony ayausyz kargap silejdi auyr sozdermen boktajdy Kallisto ogan zhalynsa da tyndamaj onyn kiimin dal dul etip zhyrtyp zherge zhygyp alady da Men senin korkindi kurtamyn Ekinshi eshkimdi azdyra almajtyn bolasyn dejdi Osylajsha Gera hanym ishtej dugasyn okidy Kallistonyn әppak denesine kap kara zhүnder osip shygady әdemi sausaktaryna otkir tyrnaktar osip shygady kyp kyzyl erinderi zhojylyp otkir tisti zhuan auyzga ajnalady Gera Kallistonyn bul isterdi Zevske ajtyp koyuynan korkady da onyn sojleu kabiletin de zhok kylady Sotip Kallistonyn әdemi dauysy kүnirenisti gүrilge ozgeredi Sonymen bir dem ishinde Perishte sekildi әdemi aru Kallisto zhogalyp ornynda үlken bir ayu pajda bolady Bejshara Kallisto ormandagy an aulau nysanyna ajnalady Anshylar kүni bojy tauly ormanda ony tyrkyrata kuumen bolady Akshylardan kashyp pyskan ol әbden tityktajdy Buryngy bejbit te konildi kүnder akyrlasyp kajgydan kan zhutkan ol koz zhasyn togip toktamaj zhylaj beredi ozin nashar tagdyrga kiriptar etken Zevsti kargajdy Osylajsha 15 zhyl da syrgyp ote shygady Bul kezde kishkentaj Arkas esejip atpaldaj zhigit bolady Ol sheshesi Kallisto sekildi batyl kajsar tamasha anshy bolady Bir kүni Gera Arkasty korip kalyp zhauynyn balasynyn osynsha som deneli batyr bolyp oskenine katty kapalanyp tagy da oshtik sajlaj bastajdy Zevs najzagajy mys IIg Bir kүni Arkas kolyna uzyn najzasyn alyp ormanda an karap zhүrgende kenet bir үlken ayu ogan karaj zhүrip keledi Bul ayu onyn sheshesi Kallisto edi Ol bul anshy ozinin 15 zhyl buryngy kishkentaj Arasy ekenin bilip ogan zhүgirip kelip kushaktamakshy bolady Birak Arkas koz aldyndagy ayudyn oz sheshesi ekenin kajdan bilsin Ol ayudyn ozine tap bergenin korip uzyn najzasymen Ayudy ayausyz piskilejdi Dәl osy tragediyaly sәtti Aspannan Zevs korip kalady Ol Balasynyn sheshesin oltiruine shydaj almaj kudiret dugasyn pajdalanyp Arkasty da kishkentaj Ayuga ajnaldyryp zhiberdi Sonda baryp kishkentaj Arkas oz sheshesin tanyp zhүgirip baryp sheshesinin kushagyna kulajdy sojtip shesheli balaly ekeui katty kuanady Қugyndau Zevs bul ekeuinin endi kajtyp zhamandykka ushyrauyna zhol bergisi kelmej olardy aspanga koterip zhiberedi Olarga aspandagy zhuldyzdar arasynan saltanatty oryn beredi Sojtip soltүstik aspanyndagy eki shokzhuldyz Үlken ayu shokzhuldyzy zhәne Kishi Ayu shokzhuldyzy onda әjgili zhuldyzy Temirkazyk bar kalyptasady Gera kansha ashulansa da Zevske bettej almajdy birak ol Artemidaga osy eki annyn sonynan kuyp olardy atyp oltiruge bujyrady Sojtip eki ayudy kualagan Artemidadan aspandagy Bootes pajda bolady Al ol zhetelegen eki it lat Canes Venatici ajnalady Grekter Үlken ayu shokzhuldyzy aspanda ajnalyp eshkashanda Kokzhiekke batpauyna karap munyn bәri Geranyn sumdygy dep eseptegen Asyly Gera Anshy men Tazylarga shesheli balaly ayulardyn artynan mәngi kualaudy tapsyryp kana kojmaj agasy Teniz kudajy Posejdonnan komek surapty Posejdon karyndasy Geranyn zhalgan sozderine senip onyn talabyna kelisipti Sojtip barlyk zhuldyzdar shygystan shygyp batyska batsa bir uak kokzhiektin artyna zhasyrynsa Teniz kudajy Posejdonnyn mekenine baryp tynyksa tek shesheli balaly ayulardy gana Posejdon tenizge kokzhiektin astyna zholatpapty Birak bul Kallistonyn Arkastyn kasynan bir eli azhyramaj Geranyn baska kulyk ojlauynan saktap turuga pajdasy da tiipti Kallisto serigiAgylshyn tilindegi Callisto Yupiterdin tort tabigi seriginin birinin aty bolyp ol yupiterden kashyktygy altynshy orynda turaty serik esepteledi En algash Galileo Galilej bajkagan Galilej serikterinin biri bolyp iri serik retinde Merkurijdin үlkendigindej kolemge ie En kүngirt әri muzdy serik Kүn zhүjesinde kraterleri en kop dene Ғalamshar betinde ote teren shunkyr bar ol planetanyn tort milliard zhyl buryn asteroidpen sogyskandygan ajtady Syrtky zhalgauRichard Wilson s Landscape with Diana and Callisto at the Lady Lever Art GalleryDerekkozderDaniel J Geagan The Athenian Constitution After Sulla Hesperia Supplements 12 1967 72 95 Klio Beitrage zur alten Geschichte Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin Institut fur Griechisch Romische Altertumskunde 1907 In Klio 7 1907 213f d Huy Julien Un ours dans les etoiles recherche phylogenetique sur un mythe prehistorique Prehistoire du sud ouest 20 1 2012 91 106 1 A Cosmic Hunt in the Berber sky a phylogenetic reconstruction of Palaeolithic mythology Les Cahiers de l AARS 15 2013 93 106 2 The transformation of Zeus with its overtones was rendered as comedy in a lost work by the Attic Amphis Theoi Project Kallisto