Бөрібай батыр

Бөрібай батыр Сарыұлы (1694-1756/60) – қолбасшы, батыр, би. Бөрібай қазақ жерінің оңтүстік-шығысында орналасқан барлық елге қолбасшы болып жол көрсеткен баһадүр. Шыққан тегі Орта жүз құрамындағы Найман тайпасының Матай руының Қаптағай батыр әулетінен шыққан Шынжырлы тұқым.

Бөрібай батыр
Бөрібай Сарыұлы
Туған күні	1694 (1694)
Қайтыс болған күні	1756/1760
Қайтыс болған жері	Сарысу
Мемлекет	Қазақ хандығы
Әскер түрі	атты әскерлер
Атағы	Батыр, қолбасшысы
Шайқасы	Жоңғар шапқыншылығына қарсы шайқас

Өмірбаян

Қаракерей Қабанбайдың өзін жорыққа алып шығып, соғысқа баулыған, ұрыс тәсілін үйретіп, жол көрсеткен, өзі де әскер басқарған жасампаз көшбасшы. Бөрібай бабамыздың өмірі тек Соғыспен өткен,Анасының ішінде жатқан кезде,Анасы Қасқырдың-Бөрінің жүрегіне жерік болған дейді тарихшылар, Әкесі Сары мырза тек батыр және би емес мықты найзагер,аңшы болған екен.

Ерліктері

1723–40 жылы жоңғарларға қарсы соғыстарда матай руы қолын басқарған. Жалайыр, найман, қоңырат жасақтарының басын біріктіріп, Сарысу өзені бойына қоныстандырған. Жоңғар шапқыншылығының ең ауыр кезеңінде өз қарамағындағы рулардың жаудан қорғану ісін ұйымдастырды. Сарысу өзені бойындағы шайқаста қаза тапқан. Қожа Ахмет Иасауи кешенінде жерленген Бөрібай батырдың ерлігі жайлы кезінде Сегіз сері, Дәстем сал, Жанкісі жыраулар дастандар шығарған. Жоңғар қолбасшысы Сайынбөлек Шыршықты тастап, жоңғар тауынан аса өз жағына қарай қашуды ойлайды. Оның бұл пиғылын аңдаған Қаракерей Қабанбай батыр ерлігі мен сыры өзіне жақсы мәлім Бөрібай бастаған Баймұрат, Еспембет батырларды тосқауылға қояды. Сайынбөлекке онсыз да тісі қайраулы Бөрібай одан ел кегін қалай аларын білмей жүрген еді. Сонымен он мың әскері бар Сайынбөлекті ұрымтал тұстан күтіп алған Бөрібай қолы ата жауымен ұрысқа кіреді. Тұс-тұстан атойлаған қазақ сарбаздары ә дегенше-ақ жау әскерін тықсыра бүріп, қоршап алған еді. Көп тіресуге дәрмендері жетпеген қалмақ қолының берекесі ұшып, іле тұтқынға беріледі. Алайда әккі Сайынбөлек біраз әскерімен қашып үлгеріп, бұл қақпаннан да сытылып кетеді. Бұл жеңіс Бөрібай батырды аса қуанта қоймайды.Себебі ата жауы құтылып кетті. Екіншіден, Жетісуды ойраттар басып алған. Ендігі міндет – қашқан жауды індете қуып, сол өңірлерді жаудан тазартып, ел-жұртын азат ету. Осылайша Бөрібай батыр бастаған екі түмен қол Жетісу – Алакөл бағытына аттанады. Бөрібай батыр талай қалмақ батырын жекпе-жекте жеңіп, босып кеткен халықтың басын біріктіріп, Сарыарқа төсінде Сарысу өзені маңына қоныстандыруымен тарихта қалды. Алайда Кеңес дәуіріндегі солақай саясат есімін ататпай, батыр туралы мәліметтер мақсатты түрде жойылып отырды. Себебі 30-шы жылдары Ақсу халқы сол кездегі билікке қарсы Бөрібайлап ұрандатып ,көтеріліс ұйымдастырған.

Дереккөздер

1. Х.М.Ғабжалилов Қазақ ру-тайпаларының тарихы. Найман — Алматы: Алаш ТЗО, Полиграфкомбинат, 2008. — Т. 10. — 430 б. — 1000 таралым. — ISBN 9965-765-21-09.
2. Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. ISBN 9965-893-73-Х