Біте

Біте (лат. Aphіdіnea) – теңқанаттылар отрядына жататын жәндіктер. Дүние жүзінде 12 тұқымдасқа бірігетін 2500-дей түрі белгілі. Дене тұрқы 0,5 – 6 мм. Б-нің ең көп тараған түрлері , мақта бітесі, сондай-ақ, жүзімнің аса қауіпті зиянкесі –

Бітелер Қазбалық ауқымы: Permian–present ПреК К О С Д Кр П Т Ю Б Пг Н
[
Дүниесі: Жануарлар Жамағаты: Буынаяқтылар Табы: Жәндіктер Сабы: Жартылай қатты қанаттылар‎ Кіші сабы: Ұлы тұқымдасы: Aphidoidea Тұқымдасы: Aphididae

Құрылысы

Өсімдік бітесі - ұсақ насекомдар, ұзындығы 0,3-7,5, мм,мұртшасы 3-6 бунақты, көзі күрделі (фасетті), тұмсығы клетка шырынын соруға бейімделген.

Көбеюі

Өсімдік бітесі жынысты, жыныссыз жолмен көбейеді. Әдетте ұрықтанған жұмыртқасы қыстайды, көктемде одан личинка дамиды және ол қанатсыз ұрғашы бітіге айналады. Бұл 30-100 (кейде 200-300) личинка туады, бұдан 8-16 күнде 1 айдай тіршілік ететін насеком дамиды. Жаз бойы 4-16 партеногенездік ұрпақ береді. Бұлардың арақатынасынан жаз аяғына таман қанатты, қанатсыз аталық және аналық бітілер пайда болады. Ұрықтанған аналық біте тамырға, қабыққа, бүршіктүбіне, жапыраққа жұмыртқалайды.

Таралуы

Өсімдік бітесі негізінде жер шарының Солтүстік жартысында таралған, 2000-ға жуық түрі бар, оның ішінде КСРО-де 200- дей туысқа бөлінетін 800- ден астам түрі белгілі болды. Өсімдік бітесі өсімдік зиянкестері, жапырақ, жас өркен бетінде топтанып тіршілік етеді, тамырда , гүлде сирек кездеседі. Белгілі бір өсімдікті не бірнеше өсімдікті мекендейтін түрлері бар. Біразы екпе өсімдітердің зиянкестері, мыс., филлоксера, капуста бітесі т.б. Өсімдіктің вирус ауруын тарататындары да бар. Зақымданған жапырақ, өркен бүріліп қалады, галла пайда болады. Өсімдік бітесіне қарсы химиялық, агро-техникалық,., биологиялық әдістер қолданылады.

Дереккөздер

1. Қазақ Энциклопедиясы
2. Қазақ Совет энциклопедиясы, 1976 жыл, Алматы,9 том,59 бет