Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бенджамин (Бен) Рой Моттельсон (ағылш. Benjamin Roy Mottelson; 9 шілде 1926, Чикаго, Иллинойс — 13 мамыр 2022, Копенгаген) — америка-даниялық физигі, ядролық физика саладағы маман. Физика бойынша Нобель сыйлығын «атом ядросындағы ұжымдық қозғалыс пен жеке бөлшектің қозғалысы арасындағы байланысты ашқаны және осы қатынасқа негізделген атом ядросының құрылымының теориясын жасағаны үшін» алды (1975 жылы Оге Бор және Лео Джеймс Рейнуотермен бірге). Дания корольдік ғылым академиясының мүшесі (1958 жылдан шетел, 1974 жылдан Дания).
| Бенджамин Рой Моттельсон | |
| ағылш. Benjamin Roy Mottelson | |
 Бен Моттельсон, Копенгаген 1963 | |
| Туған күні | 9 июля 1926, |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы | |
| Ғылыми аясы | |
| Альма-матер | |
| Ғылыми жетекші | |
| Марапаттары | |
Өмірбаяны
Моттельсон Чикагода еврей отбасында дүниеге келген: оның әкесі инженер Гудман Моттельсон (1897—1988), анасы Джорджия Моттельсон (қыз күнінде Блум, 1895–?). Ол Иллинойс штатының Ла-Гранж қаласында орта мектепті бітірген. 1947 жылы бакалавр дәрежесін және 1950 жылы Гарвард университетінде Джулиан Швингердің жетекшілігімен диссертация қорғап, ядролық физика бойынша PhD дәрежесін алды.
бойынша ол Теориялық физика институтында ядролық физиканы оқу үшін Данияға барды. 1953 жылдан бастап ол сол кезде Копенгагенде орналасқан жаңадан құрылған CERN теориялық тобында жұмыс істеді, ал 1957 жылы Солтүстік теориялық атомдық физика институтының (NORDITA) профессоры болды және 1994 жылы зейнеткерлікке шыққанға дейін осы лауазымда жұмыс істеді. 1971 жылы Дания азаматтығын алды.
1950 жылдардың басында Моттельсон Оге Бормен бірге атом ядросының ұжымдық (жалпыланған) моделін жасады, ол сол кездегі қабық пен тамшы үлгілерінің артықшылықтарын біріктірді. Жаңа модель, әрине, Джеймс Рейнуотер болжаған ауыр ядролардың сфералық еместігін ескерді, Моттельсонға зарядталған бөлшектердің кулондық шашырауының ядроларға әсерін болжауға және деформацияланған ядролардағы бір бөлшектік күйлердің энергиясын есептеуге мүмкіндік берді және жалпы алғанда кең ауқымды ядролық физика саласындағы тәжірибелерге ынталандырды. 1975 жылы үш ғалым ядроның ұжымдық моделін жасауға қосқан үлесі үшін физика бойынша Нобель сыйлығын алды.
1958 жылы Бор мен Моттельсон Дэвид Пайнспен бірге ядроның құрылымын сипаттау үшін қолданды, бұл ядролар арасындағы тұрақтылық айырмашылығын нуклондардың жұп және тақ санымен түсіндіруге мүмкіндік берді.
1960 жылдардың аяғы мен 1970 жылдардың бірінші жартысында Бор мен Моттельсон «Атом ядросының құрылымы» атты монументалды екі томдық монографиясын басып шығару арқылы өздерінің зерттеу саласын қорытындылады.
1990 және одан кейінгі жылдары Моттельсон Бозе-Эйнштейн конденсаттарын зерттеуге белсене араласты. Ол көп денелі кванттық жүйелердің қасиеттерін зерттеу үшін жақсы объект деп санады және тіпті «жасанды ядролар» деп атады және 1999 жылы ол айналмалы конденсаттардың ираст спектрлеріне жаңашыл зерттеулерін жариялады. Соңғы жылдары ол кванттық механиканың негіздеріне қатты қызығушылық танытты.
Моттельсон «Атом ғалымдарының хабаршысы» журналының қамқоршылар кеңесінің мүшесі болды. Ол жүзуге, велосипед тебуге және музыкаға қызығушылық танытты.
2022 жылы 13 мамырда қайтыс болды.
Марапаттары мен жетістіктері
- Америка өнер және ғылым академиясының мүшесі (1971).
- АҚШ Ұлттық ғылым академиясының шетелдік мүшесі (1973).
- Джон Прайс Уэзерилл медалі 1974).
- шетелдік мүшесі (1991).
- мүшесі (2011)
Таңдаулы басылымдар
- Кітаптар
- Bohr A., Mottelson B.R. Nuclear structure. Volume I
- Single-particle motion. — W. A. Benjamin, 1969.
- Bohr A., Mottelson B.R. Nuclear structure. Volume II: Nuclear deformations. — W. A. Benjamin, 1975.
Русский перевод: Бор О., Моттельсон Б. Структура атомного ядра: В 2-х томах. — М.: Мир, 1971—1977.
- Мақалалар
- Bohr A., Mottelson B.R. Collective and Individual-Particle aspects of Nuclear Structure // Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, Matematisk-fysiske Meddelelser. — 1953. — Bd. 27, № 16.
- Mottelson B.R., Nilsson S.G. Classification of the Nucleonic States in Deformed Nuclei // Physical Review. — 1955. — Vol. 99. — P. 1615-1617. — doi:10.1103/PhysRev.99.1615.
- Alder K., Bohr A., Huus T., Mottelson B., Winther A. Study of nuclear structure by electromagnetic excitation with accelerated ions // Reviews of Modern Physics. — 1956. — Vol. 28. — P. 432-542. — doi:10.1103/RevModPhys.28.432.
- Bohr A., Mottelson B.R., Pines D. Possible Analogy between the Excitation Spectra of Nuclei and Those of the Superconducting Metallic State // Physical Review. — 1958. — Vol. 110. — P. 936-938. — doi:10.1103/PhysRev.110.936.
- Mottelson B.R., Nilsson S.G. The Intrinsic States of Odd-A Nuclei having Ellipsoidal Equilibrium Shape // Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, Matematisk-fysiske Skrifter. — 1959. — Bd. 1, № 8.
- Mottelson B.R., Valatin J.G. Effect of nuclear rotation on the pairing correlation // Physical Review Letters. — 1960. — Vol. 5. — P. 511-512. — doi:10.1103/PhysRevLett.5.511.
- Моттельсон Б. Элементарные виды возбуждения в ядрах: Нобелевская лекция // Успехи физических наук. — 1976. — Т. 120, № 4. — С. 563–580. — doi:10.3367/UFNr.0120.197612c.0563.
- Bohr A., Mottelson B.R. Features of nuclear deformations produced by the alignment of individual particles or pairs // Physica Scripta. — 1980. — Vol. 22. — P. 468-474. — doi:10.1088/0031-8949/22/5/008.
- Bohr A., Mottelson B.R. On the role of the Δ resonance in the effective spin-dependent moments of nuclei // Physics Letters B. — 1981. — Vol. 100. — P. 10-12. — doi:10.1016/0370-2693(81)90274-4.
- Bohr A., Hamamoto I., Mottelson B.R. Pseudospin in rotating nuclear potentials // Physica Scripta. — 1982. — Vol. 26. — P. 267-272. — doi:10.1088/0031-8949/26/4/003.
- Nishioka H., Hansen K., Mottelson B.R. Supershells in metal clusters // Physical Review B. — 1990. — Vol. 42. — P. 9377-9386. — doi:10.1103/PhysRevB.42.9377.
- Mottelson B.R. Yrast spectra of weakly interacting bose-einstein condensates // Physical Review Letters. — 1999. — Vol. 83. — P. 2695-2698. — doi:10.1103/PhysRevLett.83.2695.
Дереккөздер
- Bulletin of the Atomic Scientists. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 тамыз 2009.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 17 шілде 2022.
- Dansk nobelprisvinder er død. Басты дереккөзінен мұрағатталған 16 мамыр 2022.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 17 шілде 2022.
- APS Member History. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қаңтар 2021.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 18 қаңтар 2021.
Әдебиет
- Храмов Ю. А. Моттельсон Бен Рой (Mottelson Ben Roy) // Физики : Биографический справочник / Под ред. А. И. Ахиезера. — Бас. 2-ші, өңд. және тол. — М. : Наука, 1983. — Б. 192. — 400 б. — 200 000 дана.
- Kragh H. Benjamin Mottelson (1926–2022) // Nature. — 2022. — Vol. 606. — P. 459. — doi:10.1038/d41586-022-01615-0.
- Reimann S.M., Hamamoto I. Ben Roy Mottelson // Physics Today. — 2022. — Vol. 75, № 10. — P. 68. — doi:10.1063/PT.3.5107.
Сілтемелер
- Нобель комитетінің сайтынан ақпарат (ағыл.))
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Bendzhamin Ben Roj Mottelson agylsh Benjamin Roy Mottelson 9 shilde 1926 Chikago Illinojs 13 mamyr 2022 Kopengagen amerika daniyalyk fizigi yadrolyk fizika saladagy maman Fizika bojynsha Nobel syjlygyn atom yadrosyndagy uzhymdyk kozgalys pen zheke bolshektin kozgalysy arasyndagy bajlanysty ashkany zhәne osy katynaska negizdelgen atom yadrosynyn kurylymynyn teoriyasyn zhasagany үshin aldy 1975 zhyly Oge Bor zhәne Leo Dzhejms Rejnuotermen birge Daniya koroldik gylym akademiyasynyn mүshesi 1958 zhyldan shetel 1974 zhyldan Daniya Bendzhamin Roj Mottelsonagylsh Benjamin Roy MottelsonBen Mottelson Kopengagen 1963Tugan kүni9 iyulya 1926 Tugan zheriChikago Illinojs AҚShҚajtys bolgan kүni13 mamyr 2022 2022 05 13 Қajtys bolgan zheriKopengagen DaniyaAzamattygy AҚSh DaniyaҒylymi ayasyyadrolyk fizikaAlma materGarvard universitetiҒylymi zhetekshiDzhulian ShvingerMarapattaryFizika salasyndagy Nobel syjlygy 1975 ӨmirbayanyMottelson Chikagoda evrej otbasynda dүniege kelgen onyn әkesi inzhener Gudman Mottelson 1897 1988 anasy Dzhordzhiya Mottelson kyz kүninde Blum 1895 Ol Illinojs shtatynyn La Granzh kalasynda orta mektepti bitirgen 1947 zhyly bakalavr dәrezhesin zhәne 1950 zhyly Garvard universitetinde Dzhulian Shvingerdin zhetekshiligimen dissertaciya korgap yadrolyk fizika bojynsha PhD dәrezhesin aldy bojynsha ol Teoriyalyk fizika institutynda yadrolyk fizikany oku үshin Daniyaga bardy 1953 zhyldan bastap ol sol kezde Kopengagende ornalaskan zhanadan kurylgan CERN teoriyalyk tobynda zhumys istedi al 1957 zhyly Soltүstik teoriyalyk atomdyk fizika institutynyn NORDITA professory boldy zhәne 1994 zhyly zejnetkerlikke shykkanga dejin osy lauazymda zhumys istedi 1971 zhyly Daniya azamattygyn aldy 1950 zhyldardyn basynda Mottelson Oge Bormen birge atom yadrosynyn uzhymdyk zhalpylangan modelin zhasady ol sol kezdegi kabyk pen tamshy үlgilerinin artykshylyktaryn biriktirdi Zhana model әrine Dzhejms Rejnuoter bolzhagan auyr yadrolardyn sferalyk emestigin eskerdi Mottelsonga zaryadtalgan bolshekterdin kulondyk shashyrauynyn yadrolarga әserin bolzhauga zhәne deformaciyalangan yadrolardagy bir bolshektik kүjlerdin energiyasyn esepteuge mүmkindik berdi zhәne zhalpy alganda ken aukymdy yadrolyk fizika salasyndagy tәzhiribelerge yntalandyrdy 1975 zhyly үsh galym yadronyn uzhymdyk modelin zhasauga koskan үlesi үshin fizika bojynsha Nobel syjlygyn aldy 1958 zhyly Bor men Mottelson Devid Pajnspen birge yadronyn kurylymyn sipattau үshin koldandy bul yadrolar arasyndagy turaktylyk ajyrmashylygyn nuklondardyn zhup zhәne tak sanymen tүsindiruge mүmkindik berdi 1960 zhyldardyn ayagy men 1970 zhyldardyn birinshi zhartysynda Bor men Mottelson Atom yadrosynyn kurylymy atty monumentaldy eki tomdyk monografiyasyn basyp shygaru arkyly ozderinin zertteu salasyn korytyndylady 1990 zhәne odan kejingi zhyldary Mottelson Boze Ejnshtejn kondensattaryn zertteuge belsene aralasty Ol kop deneli kvanttyk zhүjelerdin kasietterin zertteu үshin zhaksy obekt dep sanady zhәne tipti zhasandy yadrolar dep atady zhәne 1999 zhyly ol ajnalmaly kondensattardyn irast spektrlerine zhanashyl zertteulerin zhariyalady Songy zhyldary ol kvanttyk mehanikanyn negizderine katty kyzygushylyk tanytty Mottelson Atom galymdarynyn habarshysy zhurnalynyn kamkorshylar kenesinin mүshesi boldy Ol zhүzuge velosiped tebuge zhәne muzykaga kyzygushylyk tanytty 2022 zhyly 13 mamyrda kajtys boldy Marapattary men zhetistikteriAmerika oner zhәne gylym akademiyasynyn mүshesi 1971 AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn sheteldik mүshesi 1973 Dzhon Prajs Uezerill medali agyl 1974 sheteldik mүshesi 1991 mүshesi 2011 Tandauly basylymdarKitaptarBohr A Mottelson B R Nuclear structure Volume I Single particle motion W A Benjamin 1969 Bohr A Mottelson B R Nuclear structure Volume II Nuclear deformations W A Benjamin 1975 Russkij perevod Bor O Mottelson B Struktura atomnogo yadra V 2 h tomah M Mir 1971 1977 MakalalarBohr A Mottelson B R Collective and Individual Particle aspects of Nuclear Structure Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab Matematisk fysiske Meddelelser 1953 Bd 27 16 Mottelson B R Nilsson S G Classification of the Nucleonic States in Deformed Nuclei Physical Review 1955 Vol 99 P 1615 1617 doi 10 1103 PhysRev 99 1615 Alder K Bohr A Huus T Mottelson B Winther A Study of nuclear structure by electromagnetic excitation with accelerated ions Reviews of Modern Physics 1956 Vol 28 P 432 542 doi 10 1103 RevModPhys 28 432 Bohr A Mottelson B R Pines D Possible Analogy between the Excitation Spectra of Nuclei and Those of the Superconducting Metallic State Physical Review 1958 Vol 110 P 936 938 doi 10 1103 PhysRev 110 936 Mottelson B R Nilsson S G The Intrinsic States of Odd A Nuclei having Ellipsoidal Equilibrium Shape Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab Matematisk fysiske Skrifter 1959 Bd 1 8 Mottelson B R Valatin J G Effect of nuclear rotation on the pairing correlation Physical Review Letters 1960 Vol 5 P 511 512 doi 10 1103 PhysRevLett 5 511 Mottelson B Elementarnye vidy vozbuzhdeniya v yadrah Nobelevskaya lekciya Uspehi fizicheskih nauk 1976 T 120 4 S 563 580 doi 10 3367 UFNr 0120 197612c 0563 Bohr A Mottelson B R Features of nuclear deformations produced by the alignment of individual particles or pairs Physica Scripta 1980 Vol 22 P 468 474 doi 10 1088 0031 8949 22 5 008 Bohr A Mottelson B R On the role of the D resonance in the effective spin dependent moments of nuclei Physics Letters B 1981 Vol 100 P 10 12 doi 10 1016 0370 2693 81 90274 4 Bohr A Hamamoto I Mottelson B R Pseudospin in rotating nuclear potentials Physica Scripta 1982 Vol 26 P 267 272 doi 10 1088 0031 8949 26 4 003 Nishioka H Hansen K Mottelson B R Supershells in metal clusters Physical Review B 1990 Vol 42 P 9377 9386 doi 10 1103 PhysRevB 42 9377 Mottelson B R Yrast spectra of weakly interacting bose einstein condensates Physical Review Letters 1999 Vol 83 P 2695 2698 doi 10 1103 PhysRevLett 83 2695 DerekkozderBulletin of the Atomic Scientists Basty derekkozinen muragattalgan 5 tamyz 2009 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 17 shilde 2022 Dansk nobelprisvinder er dod Basty derekkozinen muragattalgan 16 mamyr 2022 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 17 shilde 2022 APS Member History Basty derekkozinen muragattalgan 13 kantar 2021 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 18 kantar 2021 ӘdebietHramov Yu A Mottelson Ben Roj Mottelson Ben Roy Fiziki Biograficheskij spravochnik Pod red A I Ahiezera Bas 2 shi ond zhәne tol M Nauka 1983 B 192 400 b 200 000 dana Kragh H Benjamin Mottelson 1926 2022 Nature 2022 Vol 606 P 459 doi 10 1038 d41586 022 01615 0 Reimann S M Hamamoto I Ben Roy Mottelson Physics Today 2022 Vol 75 10 P 68 doi 10 1063 PT 3 5107 SiltemelerNobel komitetinin sajtynan akparat agyl