Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ахмед әл-Мұғтадид (араб.: أحمد المعتضد; 857, Самарра — 5 сәуір 902, Бағдат) — Ислам халифатының 35-ші халифасы, мүміндердің әмірі.
| Ахмед әл-Мұғтадид араб.: أحمد المعتضد | |||
 892 жылы әл-Мұғтадидтің атымен шығарылған динар | |||
| Лауазымы | |||
|---|---|---|---|
| |||
| 15 қазан 892 — 5 сәуір 902 | |||
| (Лақап аты Әл-Мұғтадид) | |||
| Ізашары | Ахмед әл-Мұғтамид | ||
| Ізбасары | Әли әл-Мүктәфи | ||
| Өмірбаяны | |||
| Діні | Ислам | ||
| Дүниеге келуі | 857 Самарра, Ислам халифаты | ||
| Қайтыс болуы | 5 сәуір 902 Бағдат, Ислам халифаты | ||
| Династия | Аббас әулеті | ||
| Әкесі | Талха әл-Муаффақ | ||
| Анасы | Сәуәб немесе Хурз немесе Дырар | ||
| Балалары | Әли әл-Мүктәфи Жағфар әл-Мұқтадир Мұхаммед әл-Қаһир | ||
өңдеу  | |||
Өмірбаяны
Әл-Мұғтамид дүние салған күні халық халифа ретінде серт беріп, әл-Мұғтадидті таққа отырғызды. Содан бастап дүниеден өткенінше тақта отырды.
Ішкі келеңсіздіктер
Бұл дәуірде карматилер күшейе түсті. Бахрейн, Ирак пен Шамда мұсылмандарға тыныштық бермей, керуен жолдарын торуылдап, қажыларға шабуыл жасай басады.
Сонымен қатар Фатима әулеті де Йемен мен Солтүстік Африкада өз үгіт-насихаттарын жүргізуге кірісті.
Амр ибн Ләйс әс-Саффардың шығыс жақтағы қуаты да осы кезде арта бастады. Амр ибн Ләйс әл-Мұғтадид билігінің алғашқы дәуірлерінде Нишапурға кірді. Халифа оған Рейдің билігімен қатар сыйлықтар да берді. Амр халифадан Мәуереннаһр әмірі Исмаил ибн Ахмед әс-Саманиді орнынан алып, ол жердің билігінің өзіне берілгенін қалады. Әл-Мұғтадид оның осы қалауын қабыл алып, Мәуереннаһрдың билігін оған берді. Бірақ Исмаил оның билігін мойындамай, соғыста Амрды ойсырата жеңді. Бұл дәуірде саманилер Амр ибн Ләйс әс-Сафарды да, Мұхаммед ибн Зәйдті де биліктен тайдырып, мұсылман әлемінің шығыс жағын толықтай өздерінің қолдарына қаратты.
Ал батыста Тулунұлдарының басында тұрған Хамаруайх ибн Ахмед ибн Тулунмен жақсы қарым-қатынас құрды. Халифа өзіне тарту-таралғы жіберген Хамаруайхқа Мысырмен қоса, Тарсус пен Шамның да билігін беріп, шекараның қауіпсіздігін сақтауды да тапсырды. 896 жылы Хамаруайхтың өлтірілуіне дейін осы жағдай жалғасты. Бірақ біраз уақыттан кейін Тулунұлдарының арасында туындаған ішкі қақтығыстар Тарсус қаласының қолдарынан шығуына алып барды. Бұл ішкі қақтығыстар әл-Мұғтадидтің Мысырдағы билігін арттыра түсті.
Жаңартпалар
Әл-Мұғтадид мемлекеттік істерде кейбір өзгерістер жасады. Ең маңызды өзгерістердің қатарында өз атымен аталған күнтізбені (Тақуимул-Мұғтадид) дайындатуы болды. Мемлекеттік салықтар осы күнтізбеге сай жиналып, салыққа қатысты да жаңалықтар орын алды.
Әл-Мұғтадид Самарраны тастап, Бағдатқа қоныс аударды. Бұл көштен Самарраның зиян шеккені анық. Қаланың іргетасы мен қирандылары да Бағдатқа жеткізілді.
Тұлғалық қасиеттері
Әл-Мұғтадид дүние салғанда ұлы әл-Мүктәфи тақ мұрагері ретінде қалды. Әл-Мұғтадид батыр болатын. Кейбір деректерде оның шиит болғандығы да айтылады.
Дереккөздері
- Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ahmed әl Mugtadid arab أحمد المعتضد 857 Samarra 5 sәuir 902 Bagdat Islam halifatynyn 35 shi halifasy mүminderdin әmiri Ahmed әl Mugtadid arab أحمد المعتضد 892 zhyly әl Mugtadidtin atymen shygarylgan dinarLauazymyTu Islam halifatynyn 35 shi halifasy15 kazan 892 5 sәuir 902 Lakap aty Әl Mugtadid Izashary Ahmed әl MugtamidIzbasary Әli әl MүktәfiӨmirbayanyDini IslamDүniege kelui 857 0857 Samarra Islam halifatyҚajtys boluy 5 sәuir 902 0902 04 05 Bagdat Islam halifatyDinastiya Abbas әuletiӘkesi Talha әl MuaffakAnasy Sәuәb nemese Hurz nemese DyrarBalalary Әli әl Mүktәfi Zhagfar әl Muktadir Muhammed әl Қaһirondeu ӨmirbayanyӘl Mugtamid dүnie salgan kүni halyk halifa retinde sert berip әl Mugtadidti takka otyrgyzdy Sodan bastap dүnieden otkeninshe takta otyrdy Ishki kelensizdikter Bul dәuirde karmatiler kүsheje tүsti Bahrejn Irak pen Shamda musylmandarga tynyshtyk bermej keruen zholdaryn toruyldap kazhylarga shabuyl zhasaj basady Sonymen katar Fatima әuleti de Jemen men Soltүstik Afrikada oz үgit nasihattaryn zhүrgizuge kiristi Amr ibn Lәjs әs Saffardyn shygys zhaktagy kuaty da osy kezde arta bastady Amr ibn Lәjs әl Mugtadid biliginin algashky dәuirlerinde Nishapurga kirdi Halifa ogan Rejdin biligimen katar syjlyktar da berdi Amr halifadan Mәuerennaһr әmiri Ismail ibn Ahmed әs Samanidi ornynan alyp ol zherdin biliginin ozine berilgenin kalady Әl Mugtadid onyn osy kalauyn kabyl alyp Mәuerennaһrdyn biligin ogan berdi Birak Ismail onyn biligin mojyndamaj sogysta Amrdy ojsyrata zhendi Bul dәuirde samaniler Amr ibn Lәjs әs Safardy da Muhammed ibn Zәjdti de bilikten tajdyryp musylman әleminin shygys zhagyn tolyktaj ozderinin koldaryna karatty Al batysta Tulunuldarynyn basynda turgan Hamaruajh ibn Ahmed ibn Tulunmen zhaksy karym katynas kurdy Halifa ozine tartu taralgy zhibergen Hamaruajhka Mysyrmen kosa Tarsus pen Shamnyn da biligin berip shekaranyn kauipsizdigin saktaudy da tapsyrdy 896 zhyly Hamaruajhtyn oltiriluine dejin osy zhagdaj zhalgasty Birak biraz uakyttan kejin Tulunuldarynyn arasynda tuyndagan ishki kaktygystar Tarsus kalasynyn koldarynan shyguyna alyp bardy Bul ishki kaktygystar әl Mugtadidtin Mysyrdagy biligin arttyra tүsti Zhanartpalar Әl Mugtadid memlekettik isterde kejbir ozgerister zhasady En manyzdy ozgeristerdin katarynda oz atymen atalgan kүntizbeni Takuimul Mugtadid dajyndatuy boldy Memlekettik salyktar osy kүntizbege saj zhinalyp salykka katysty da zhanalyktar oryn aldy Әl Mugtadid Samarrany tastap Bagdatka konys audardy Bul koshten Samarranyn ziyan shekkeni anyk Қalanyn irgetasy men kirandylary da Bagdatka zhetkizildi Tulgalyk kasietteriӘl Mugtadid dүnie salganda uly әl Mүktәfi tak murageri retinde kaldy Әl Mugtadid batyr bolatyn Kejbir derekterde onyn shiit bolgandygy da ajtylady DerekkozderiIslam tarihy Almaty Ernar Esimkulov 2018 ISBN 978 601 7929 37 4