Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Артур Холли Комптон (ағылш. Arthur Holly Compton; 10 қыркүйек 1892, Вустер, Огайо, АҚШ — 15 наурыз 1962, Беркли, Калифорния, АҚШ) —американдық физик, 1927 жылы физика бойынша Нобель сыйлығының лауреаты. АҚШ Ұлттық ғылым академиясының мүшесі (1927).
| Артур Холли Комптон | |
| ағылш. Arthur Holly Compton | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | , Огайо |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер | |
| Ғылыми жетекші | |
| Атақты шәкірттері | |
| Несімен белгілі | |
| Марапаттары |
|
Өмірбаяны
Артур Комптон 1892 жылы 10 қыркүйекте АҚШ-тың Огайо штатындағы қаласында 1939 жылы Элиас Комптон мен «Америкалық жыл анасы» атанған Отелия Кэтриннің (қыз күнінде — Аугшпургер) отбасында дүниеге келді. Артурдың екі үлкен ағасы Карл Тейлор (1887—1954) және (1890—1967) және Мэри есімді әпкесі болды. Отбасы ғылыммен тығыз байланысты болды: Элиас үш ағайыны да оқыған Вустер университетінің (кейінірек Вустер колледжі) деканы болды. Карл 1912 жылы Принстон университетінде физика бойынша PhD дәрежесін алды және кейін 1930 жылдан 1948 жылға дейін MIT президенті болды. Уилсон 1916 жылы Принстонда экономика ғылымдарының докторы дәрежесін алды және 1944 жылдан 1951 жылға дейін Вашингтон штатының колледжінің (кейінірек Вашингтон мемлекеттік университеті) президенті болды. Карл, Уилсон және Артур студенттер ұйымының мүшелері болды. Сонымен қатар, олар Принстоннан PhD дәрежесін алған алғашқы үш ағайынды болды, ал кейінірек американдық университеттерді бір мезгілде басқарған алғашқы үш ағайынды болды. Мэри миссионер Герберт Райсқа үйленді, ол Лахордағы (Пәкістан) Форман атындағы Христиан колледжінің директоры болды.
Артур бастапқыда астрономияға қызығушылық танытты, тіпті 1910 жылы Галлей кометасын түсірді. Шамамен 1913 жылы ол тороидальды түтіктегі судың қозғалысын зерттеу негізінде Жердің айналуын растайтын экспериментті сипаттады. Сол жылы ол Вустер университетін ғылым бакалавры дәрежесімен бітіріп, Принстонға оқуға түсті. 1914 жылы ол өнер магистрі дәрежесін алды және Херевард Л. Куктың қол астында аспирантураға түсті. 1916 жылы «Рентген сәулелерінің шағылу қарқындылығы және атомдардағы электрондардың таралуы» деген тақырыпта кандидаттық диссертация қорғады. 1916 жылы маусымда Артур Вустер мен Принстондағы курстас студенті Бетти Чарити МакКлозкиге үйленді. Олардың отбасында Артур Алан және Джон Джозеф атты екі ұлы дүниеге келді.
1918 жылдан бастап ол рентген сәулелерін зерттеді, төмен қысымды натрий шамдарын жасады.
1920—1923 жылдары Сент-Луис қаласындағы Вашингтон университетінде физика профессоры атанды. 1923 жылдан Чикаго университетінің физика профессоры.
1921 жылы ол электронның өз осінің айналасында айнала алатынын (спині бар) және шын мәнінде электромагнит екенін ұсынды.
1922 жылы ол фотонның бар екенін дәлелдейтін заттардың электрондарымен шашырауына байланысты рентген сәулелерінің толқын ұзындығын өзгерту әсерін ашып, теориялық негіздемесін берді. Бұл жаңалығы үшін Комптонға Нобель сыйлығы берілді.
1931 жылы ол Колорадо штатындағы Эванс тауында ғарыштық сәулелер бойынша зерттеу жүргізді, себебі ол жерде АҚШ-тағы ең биік тау асфальт жолы салынды, оның бойымен қажетті жабдықты шыңға (4348 метр) жеткізу оңай болды.
1941—1942 жылдары ол американдық атом бомбасын жасау жобасына қатысты.
Екінші дүниежүзілік соғыстың соңында Комптон Сент-Луиске қайтып оралып, Вашингтон университетінің канцлері қызметін атқарды .
Естелік
1970 жылы Халықаралық астрономиялық одақ Айдың арғы жағындағы кратерге Артур Комптонның есімін берді.
Библиография
- Compton A. H. A Laboratory Method of Demonstrating the Earth's Rotation (ағылш.) // Science. — 1913. — Vol. 37, no. 960. — P. 803—806. — ISSN 0036-8075. — doi:10.1126/science.37.960.803. — Bibcode: 1913Sci.37.803C. — PMID 17838837. — JSTOR 1638267
- Compton, Arthur. X-Rays and Electrons: An Outline of Recent X-Ray Theory (ағылш.). — New York: D. Van Nostrand Company, Inc, 1926.
- Compton, Arthur. The Freedom of Man (ағылш.). — New Haven: Yale University Press, 1935.
- Compton, Arthur; with Allison, S. K. X-Rays in Theory and Experiment (ағылш.). — New York: D. Van Nostrand Company, Inc.
- Compton, Arthur. The Human Meaning of Science (ағылш.). — Chapel Hill: University of North Carolina Press (ағылш.), 1940.
- Compton, Arthur. Man's Destiny in Eternity (ағылш.). — Boston: Beacon Press (ағылш.), 1949.
- Compton, Arthur. Atomic Quest (ағылш.). — New York: Oxford University Press, 1956.
- Compton, Arthur. The Cosmos of Arthur Holly Compton (ағылш.) / Johnston, Marjorie. — New York: Alfred A. Knopf (ағылш.), 1967.
- Compton A. H. The Cosmos of Arthur Holly Compton. — Alfred A. Knopf, 1968. — 468 p. — (Borzoi Book). — ISBN 978-1299576230.
- Compton, Arthur. Scientific Papers of Arthur Holly Compton (ағылш.) / Shankland, Robert S. (ағылш.). — Chicago: University of Chicago Press, 1973. — ISBN 978-0-226-11430-9.
Дереккөздер
- Robotti, Leone, 2007
- Compton, 1967
- Allison, 1965
- Compton, 1913
- Arthur H. Compton (ағыл.). John Simon Guggenheim Foundation. gf.org. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2019.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 4 сәуір 2019.
- Arthur Holly Compton (ағыл.). Washington University in St. Louis. wustl.edu. Басты дереккөзінен мұрағатталған 7 наурыз 2012.
- Бен Фоджелберг и Стив Гринстид. Walking Into Colorado’s Past: 50 Front Range History Hikes — Mount Evans: A Peak with a Past Мұрағатталған 10 тамыздың 2014 жылы.. — P. 119—122.
Әдебиет
- Allison S. K. Arthur Holly Compton // Biographical Memoirs. — Washington, D.C.: National Academy of Sciences, 1965. — Vol. 38. — P. 81—110.
- Allison S. K. Arthur Holly Compton // Biographical Memoirs. — Washington, D.C.: National Academy of Sciences, 1965. — Vol. 38. — P. 81—110.
- Gamow G. Thirty Years That Shook Physics: The Story of Quantum Theory. — New York: Dover Publications, 1985. — 224 p. — ISBN 0-486-24895-X.
- Hewlett R. G., Anderson O. E. The New World: 1939/1946. — University Park: Pennsylvania State University, 1962. — 766 p. — (A History of the United States Atomic Energy Commission. Vol. 1). — ISBN 978-0-271-73085-1.
- Robotti N., Leone M. Compton, Arthur Holly // The Biographical Encyclopedia of Astronomers / Ed. by T. A. Hockey. — New York: Springer, 2007. — P. 244—245. — ISBN 978-0-387-31022-0.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Artur Holli Kompton agylsh Arthur Holly Compton 10 kyrkүjek 1892 18920910 Vuster agyl Ogajo AҚSh 15 nauryz 1962 Berkli Kaliforniya AҚSh amerikandyk fizik 1927 zhyly fizika bojynsha Nobel syjlygynyn laureaty AҚSh Ұlttyk gylym akademiyasynyn mүshesi 1927 Artur Holli Komptonagylsh Arthur Holly ComptonTugan kүni10 kyrkүjek 1892 1892 09 10 Tugan zheri OgajoҚajtys bolgan kүni15 nauryz 1962 1962 03 15 69 zhas Қajtys bolgan zheri KaliforniyaҒylymi ayasyatomdyk fizikaZhumys ornyChikago universitetiAlma materPrinston universitetiҒylymi zhetekshiH Lester KukAtakty shәkirtteriNesimen belgiliKompton effektisiMarapattary 1926 Fizika salasyndagy Nobel syjlygy 1930 1935 1940 1940 1941 1945 ӨmirbayanyArtur Kompton 1892 zhyly 10 kyrkүjekte AҚSh tyn Ogajo shtatyndagy kalasynda 1939 zhyly Elias Kompton men Amerikalyk zhyl anasy atangan Oteliya Ketrinnin kyz kүninde Augshpurger otbasynda dүniege keldi Arturdyn eki үlken agasy Karl Tejlor 1887 1954 zhәne 1890 1967 zhәne Meri esimdi әpkesi boldy Otbasy gylymmen tygyz bajlanysty boldy Elias үsh agajyny da okygan Vuster universitetinin kejinirek Vuster kolledzhi dekany boldy Karl 1912 zhyly Prinston universitetinde fizika bojynsha PhD dәrezhesin aldy zhәne kejin 1930 zhyldan 1948 zhylga dejin MIT prezidenti boldy Uilson 1916 zhyly Prinstonda ekonomika gylymdarynyn doktory dәrezhesin aldy zhәne 1944 zhyldan 1951 zhylga dejin Vashington shtatynyn kolledzhinin kejinirek Vashington memlekettik universiteti prezidenti boldy Karl Uilson zhәne Artur studentter ujymynyn mүsheleri boldy Sonymen katar olar Prinstonnan PhD dәrezhesin algan algashky үsh agajyndy boldy al kejinirek amerikandyk universitetterdi bir mezgilde baskargan algashky үsh agajyndy boldy Meri missioner Gerbert Rajska үjlendi ol Lahordagy Pәkistan Forman atyndagy Hristian kolledzhinin direktory boldy Artur bastapkyda astronomiyaga kyzygushylyk tanytty tipti 1910 zhyly Gallej kometasyn tүsirdi Shamamen 1913 zhyly ol toroidaldy tүtiktegi sudyn kozgalysyn zertteu negizinde Zherdin ajnaluyn rastajtyn eksperimentti sipattady Sol zhyly ol Vuster universitetin gylym bakalavry dәrezhesimen bitirip Prinstonga okuga tүsti 1914 zhyly ol oner magistri dәrezhesin aldy zhәne Herevard L Kuktyn kol astynda aspiranturaga tүsti 1916 zhyly Rentgen sәulelerinin shagylu karkyndylygy zhәne atomdardagy elektrondardyn taraluy degen takyrypta kandidattyk dissertaciya korgady 1916 zhyly mausymda Artur Vuster men Prinstondagy kurstas studenti Betti Chariti MakKlozkige үjlendi Olardyn otbasynda Artur Alan zhәne Dzhon Dzhozef atty eki uly dүniege keldi 1918 zhyldan bastap ol rentgen sәulelerin zerttedi tomen kysymdy natrij shamdaryn zhasady 1920 1923 zhyldary Sent Luis kalasyndagy Vashington universitetinde fizika professory atandy 1923 zhyldan Chikago universitetinin fizika professory 1921 zhyly ol elektronnyn oz osinin ajnalasynda ajnala alatynyn spini bar zhәne shyn mәninde elektromagnit ekenin usyndy 1922 zhyly ol fotonnyn bar ekenin dәleldejtin zattardyn elektrondarymen shashyrauyna bajlanysty rentgen sәulelerinin tolkyn uzyndygyn ozgertu әserin ashyp teoriyalyk negizdemesin berdi Bul zhanalygy үshin Komptonga Nobel syjlygy berildi 1931 zhyly ol Kolorado shtatyndagy Evans tauynda garyshtyk sәuleler bojynsha zertteu zhүrgizdi sebebi ol zherde AҚSh tagy en biik tau asfalt zholy salyndy onyn bojymen kazhetti zhabdykty shynga 4348 metr zhetkizu onaj boldy 1941 1942 zhyldary ol amerikandyk atom bombasyn zhasau zhobasyna katysty Ekinshi dүniezhүzilik sogystyn sonynda Kompton Sent Luiske kajtyp oralyp Vashington universitetinin kancleri kyzmetin atkardy Estelik1970 zhyly Halykaralyk astronomiyalyk odak Ajdyn argy zhagyndagy kraterge Artur Komptonnyn esimin berdi BibliografiyaCompton A H A Laboratory Method of Demonstrating the Earth s Rotation agylsh Science 1913 Vol 37 no 960 P 803 806 ISSN 0036 8075 doi 10 1126 science 37 960 803 Bibcode 1913Sci 37 803C PMID 17838837 JSTOR 1638267 Compton Arthur X Rays and Electrons An Outline of Recent X Ray Theory agylsh New York D Van Nostrand Company Inc 1926 Compton Arthur The Freedom of Man agylsh New Haven Yale University Press 1935 Compton Arthur with Allison S K X Rays in Theory and Experiment agylsh New York D Van Nostrand Company Inc Compton Arthur The Human Meaning of Science agylsh Chapel Hill University of North Carolina Press agylsh 1940 Compton Arthur Man s Destiny in Eternity agylsh Boston Beacon Press agylsh 1949 Compton Arthur Atomic Quest agylsh New York Oxford University Press 1956 Compton Arthur The Cosmos of Arthur Holly Compton agylsh Johnston Marjorie New York Alfred A Knopf agylsh 1967 Compton A H The Cosmos of Arthur Holly Compton Alfred A Knopf 1968 468 p Borzoi Book ISBN 978 1299576230 Compton Arthur Scientific Papers of Arthur Holly Compton agylsh Shankland Robert S agylsh Chicago University of Chicago Press 1973 ISBN 978 0 226 11430 9 DerekkozderRobotti Leone 2007 Compton 1967 Allison 1965 Compton 1913 Arthur H Compton agyl John Simon Guggenheim Foundation gf org Basty derekkozinen muragattalgan 4 sәuir 2019 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 4 sәuir 2019 Arthur Holly Compton agyl Washington University in St Louis wustl edu Basty derekkozinen muragattalgan 7 nauryz 2012 Ben Fodzhelberg i Stiv Grinstid Walking Into Colorado s Past 50 Front Range History Hikes Mount Evans A Peak with a Past Muragattalgan 10 tamyzdyn 2014 zhyly P 119 122 ӘdebietAllison S K Arthur Holly Compton Biographical Memoirs Washington D C National Academy of Sciences 1965 Vol 38 P 81 110 Allison S K Arthur Holly Compton Biographical Memoirs Washington D C National Academy of Sciences 1965 Vol 38 P 81 110 Gamow G Thirty Years That Shook Physics The Story of Quantum Theory New York Dover Publications 1985 224 p ISBN 0 486 24895 X Hewlett R G Anderson O E The New World 1939 1946 University Park Pennsylvania State University 1962 766 p A History of the United States Atomic Energy Commission Vol 1 ISBN 978 0 271 73085 1 Robotti N Leone M Compton Arthur Holly The Biographical Encyclopedia of Astronomers Ed by T A Hockey New York Springer 2007 P 244 245 ISBN 978 0 387 31022 0