Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Эдуард IV (ағылш. Edward IV; 28 сәуір 1442, Руан - 9 сәуір 1483, , ) — Алқызыл мен Ақ раушан соғысы кезінде билікті басып алған 1461—1470 және 1471—1483 жылдары Англия королі, Плантагенет тармағының Йорк әулеті өкілі. Йорк әулетінен шыққан бірінші король.
| Эдуард IV ағылш. Edward IV | ||||
 | ||||
 | ||||
| Англия королі, Эдуард IV-нің елтаңбасы | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 4 наурыз 1461 — 3 қазан 1470 | ||||
| Тәж кигізу жорасы | 28 маусым 1461 | |||
| Ізашары | Генрих VI | |||
| Ізбасары | Генрих VI | |||
| 11 сәуір 1471 — 9 сәуір 1483 | ||||
| Ізашары | Генрих VI | |||
| Ізбасары | ||||
| ||||
| 1445 — 4 наурыз 1461 | ||||
| Ізашары | ||||
| Ізбасары | (жаңа лауазым) | |||
| ||||
| 30 желтоқсан 1460 — 4 наурыз 1461 | ||||
| Ізашары | ||||
| Ізбасары | (жаңа лауазым) | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Діні | католицизм | |||
| Дүниеге келуі | 28 сәуір 1442 Руан | |||
| Қайтыс болуы | 9 сәуір 1483 (40 жас) , , Англия | |||
| Жерленді | Әулие Георгий шіркеуі | |||
| Династия | Йорктер | |||
| Әкесі | ||||
| Анасы | ||||
| Жұбайы | ||||
| Балалары | ұлдары: , , қыздары: , , , Маргарет, , , | |||
| Шайқасы | Жүзжылдық соғыс | |||
| Қолтаңбасы |  | |||
| Эдуард IV Ортаққорда | ||||
өңдеу  | ||||
Өмірбаяны
пен үлкен ұлы. 1460 жылы әкесінің қаза болуына байланысты Кембридж, Марч, Олстер графы мен Йорк герцогы титулын мұраланып, Ақ раушан тобын басқарды. 1461 жылы он сегіз жасында қуатты жиені қолдауымен ағылшындардың тоғына отырды. Осы жылы йорктер пен шайқастарда жеңіске жетті. Соңғы шайқастың нәтижесі бойынша ланкастерлердің күші талқандалып, Генрих VI мен елден қашты (король көп ұзамай ұсталып, Тауэрде қамалды).
1470 жылы ланкастрлар жағына өткен Уорик графы («Патшаларды жасаушы») мен (Эдуард IV-нің інісі) Генрих VI-ны таққа қайта отырғызумен белсенді әскери әрекеттер қайта жанданды. Эдвард IV және оның басқа бауыры Ричард, Глостер герцогы екеуі қашты, одан 1471 жылы оралды. Кларенс герцогы тағы да ағасының жағына өтіп, йорктер пен шайқастарда жеңіске жетті. Осы шайқастардың біріншісінде Уорик графы қаза тапты, ал екіншісінде - Генрих VI-нің жалғыз ұлы қаза болды, сол жылы Тауэрдегі Генрих VI-ның өлімімен (мүмкін, біреу өлтірді) бірге Ланкастер әулетінің соңы болды.
Эдвард IV-нің сыртқы саясаты сәтсіз болып саналуы мүмкін. шиеленіскен қақтығыс тудырды (1470-1474 жж.), осы ағылшындарға қолайсыз болған қол қоюмен аяқталды. 1475 жылы Жүзжылдық соғыстағы жеңілісі үшін кек алғысы келді және Раушан соғысында Ланкастерді қолдағаны үшін Франция патшасынан кек алу мақсатымен король Францияға әскери жорық жасады, бірақ ол да үлкен жетістікпен аяқталмады.
1478 жылы патшаның інісі Кларенс герцогының қастандығы ашылды. Ол Эдуардтың билігін құлатуға дайындалды деп айыпталып, Тауэрде қамалып, кейіннен өлім жазасына кесілді. Кейінірек өте танымал болған бір нұсқаға сәйкес, герцогқа жазаны өзі таңдау құқығы берілді және ол бөшкесіне батып өлуді таңдады. Сірә, бұл аңыз. Герцогты нақты қалай өлім жазасына кесілгені белгісіз, өйткені бұл жасырын түрде жасалды. Патша Джордждың көпшілік алдында өлім жазасына кесілгенін қаламады, өйткені бұл билеуші әулетті масқаралайтын еді.
Эдуард IV өзінің азғындығымен және ішімдікке тойымсыздығымен танымал болған. Атап айтқанда, үлкен жанжалды оның байланысы тудырды, ол бұдан басқа Гастингс графы және королдің өгей баласы, Дорсет маркизінің көңілдесі болды.
Эдуард IV 1483 жылы 9 сәуірде күтпеген жерден қайтыс болғанға дейін билік етті, содан кейін оның ұлы қысқа уақытқа патша болды.
Эдуард IV және оның арғы атасы , әулеттің негізін қалаушы - Йорк әулетінің жалғыз еркек өкілдері (табиғи жағдайда қайтыс болған сәбилерді есептемегенде), тоғыз Йорк зорлықпен өлді: 1415 жылы - өлімге кесілді, оның ағасы қаза тапты; 1460 жылы - 3-ші Йорк герцогы, Ричард және оның 2-ұлы қаза болды; 1478 жылы - ағасы Эдуард IV-нің бұйрығымен Тауэрде өлім жазасына кесілді; 1483 жылы немесе біраз уақыттан кейін - жасөспірім-ханзадалар Эдуард V және Йорк герцогы, Ричард Тауэрде жоғалып кетті (бір нұсқа бойынша, Ричард III, басқа нұсқаға сәйкес - , ал үшінші нұсқа бойынша - оларды өлтірді); 1485 жылы - Ричард III Глостер қаза тапты; 1499 жылы - Генрих VII-нің бұйрығымен Кларенстің ұлы, өлім жазасына кесілді.
Некесі мен балалары
Әйелі: 1 мамыр 1464 жылдан бастап 1-ші Риверс графы, мен қызы, лорд жесірі, (шамамен 1437 — 8 маусым 1492). Балалары:
- (11 ақпан 1466 — 11 ақпан 1503); күйеуі: 18 қаңтар 1486 жылдан бастап (28 қаңтар 1457 — 21 сәуір 1509), 1462 бастап Ричмонд графы, 1485 бастап Англии королі;
- (11 тамыз 1467 — 23 мамыр 1482);
- (20 наурыз 1469 — 24 тамыз 1507); 1-күйеуі: 1485 бастап (1486 ажырасты) Ральф Ле Скроуп (1459 кейін — 17 қыркүйек 1515), шам. 1512 бастап Мэшемнен келген 8-ші Скроуп бароны; 2-күйеуі: 25 қараша 1487/1 қаңтар 1488 бастап (қай. 9 ақпан 1499), 8 ақпан 1485/1486 бастап 1-ші Уэллс виконты; 3-күйеуі: 13 мамыр 1502/наурыз 1504 бастап Уэйнфлиттен келген Томас Кайм;
- (1—4 қараша 1470—1483), 1479 бастап Марч пен Пембрук графы, 1483 жылы Англии королі;
- Маргарет (10 сәуір 1472 — 11 желтоқсан 1472);
- (17 тамыз 1473—1483?), 1474 бастап Йорк герцогы, 1476 бастап Ноттингем графы, 1477 бастап Норфолк герцогы, Суррей мен Варенн графы;
- (2 қараша 1475 — 22 қараша 1511/1512); күйеуі: 4 ақпан 1495 бастап (1473 — 25 тамыз 1554), 1514 бастап 2-ші Суррей графы, 1524 бастап 3-ші Норфолк герцогы;
- (1477 — наурыз 1479);
- (14 тамыз 1479 — 15 қараша 1527); күйеуі: 1495 бастап (шам. 1475 — 9 маусым 1511), 1511 бастап 1-ші Девон графы;
- (10 немесе 20 қараша 1480 — 1513 дейін), Кенттегі Дартфорд монастірінде монах-әйел.
Танымал мәдениеттегі бейнесі
- Әдебиетте
Ол Шекспирдің «Генрих VI» және «Ричард III» атақты тарихи шежірелеріндегі кейіпкер. Осыған байланысты фильмдер мен теледидарларда негізінен Шекспир шежіресінің кино бейімделуі пайда болады.
Филиппа Грегоридің «Ақ патшайым» романында кездеседі.
Дж. Мартиннің айтуынша, немересі бірге Мұз бен от жырының цикліндегі кейіпкер Роберт Баратеонның прототиптерінің бірі болған.
Әдебиет
- Wolfe, Bertram (1981). Henry VI (The English Monarchs Series). Methuen.
- Cokayne, G.E. (2000). The Complete Peerage of England, Scotland, Ireland, Great Britain and the United Kingdom, Extant, Extinct or Dormant. Alan Sutton.
- Gravett, Christopher (2003). Towton 1461: England's Bloodiest Battle. Osprey Publishing.
- Hankinson, C.F.J., ed. (1949). DeBretts Peerage, Baronetage, Knightage and Companionage, 147th Year. London: Odhams Press.
- Mount, Toni (2014). Everyday Life in Medieval London: From the Anglo-Saxons to the Tudors. Amberley Publishing Limited.
- Mosley, Charles, ed. (2003). Burke's Peerage, Baronetage & Knightage. III (107th ed.). Burke's Peerage.
- Weir, Alison (1999). Britain's Royal Families: The Complete Genealogy. London: The Bodley Head
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Eduard IV agylsh Edward IV 28 sәuir 1442 Ruan 9 sәuir 1483 Alkyzyl men Ak raushan sogysy kezinde bilikti basyp algan 1461 1470 zhәne 1471 1483 zhyldary Angliya koroli Plantagenet tarmagynyn Jork әuleti okili Jork әuletinen shykkan birinshi korol Eduard IV agylsh Edward IVAngliya koroli Eduard IV nin eltanbasyLauazymyTu Angliya koroli Tu4 nauryz 1461 3 kazan 1470Tәzh kigizu zhorasy 28 mausym 1461Izashary Genrih VIIzbasary Genrih VI11 sәuir 1471 9 sәuir 1483Izashary Genrih VIIzbasary7 shi1445 4 nauryz 1461IzasharyIzbasary zhana lauazym 4 shi30 zheltoksan 1460 4 nauryz 1461IzasharyIzbasary zhana lauazym ӨmirbayanyDini katolicizmDүniege kelui 28 sәuir 1442 1442 04 28 RuanҚajtys boluy 9 sәuir 1483 1483 04 09 40 zhas AngliyaZherlendi Әulie Georgij shirkeuiDinastiya JorkterӘkesiAnasyZhubajyBalalary uldary kyzdary Margaret ShajkasyZhүzzhyldyk sogysҚoltanbasyEduard IV Ortakkordaondeu Өmirbayanypen үlken uly 1460 zhyly әkesinin kaza boluyna bajlanysty Kembridzh March Olster grafy men Jork gercogy titulyn muralanyp Ak raushan tobyn baskardy 1461 zhyly on segiz zhasynda kuatty zhieni koldauymen agylshyndardyn togyna otyrdy Osy zhyly jorkter pen shajkastarda zheniske zhetti Songy shajkastyn nәtizhesi bojynsha lankasterlerdin kүshi talkandalyp Genrih VI men elden kashty korol kop uzamaj ustalyp Tauerde kamaldy 1470 zhyly lankastrlar zhagyna otken Uorik grafy Patshalardy zhasaushy men Eduard IV nin inisi Genrih VI ny takka kajta otyrgyzumen belsendi әskeri әreketter kajta zhandandy Edvard IV zhәne onyn baska bauyry Richard Gloster gercogy ekeui kashty odan 1471 zhyly oraldy Klarens gercogy tagy da agasynyn zhagyna otip jorkter pen shajkastarda zheniske zhetti Osy shajkastardyn birinshisinde Uorik grafy kaza tapty al ekinshisinde Genrih VI nin zhalgyz uly kaza boldy sol zhyly Tauerdegi Genrih VI nyn olimimen mүmkin bireu oltirdi birge Lankaster әuletinin sony boldy Edvard IV nin syrtky sayasaty sәtsiz bolyp sanaluy mүmkin shielenisken kaktygys tudyrdy 1470 1474 zhzh osy agylshyndarga kolajsyz bolgan kol koyumen ayaktaldy 1475 zhyly Zhүzzhyldyk sogystagy zhenilisi үshin kek algysy keldi zhәne Raushan sogysynda Lankasterdi koldagany үshin Franciya patshasynan kek alu maksatymen korol Franciyaga әskeri zhoryk zhasady birak ol da үlken zhetistikpen ayaktalmady 1478 zhyly patshanyn inisi Klarens gercogynyn kastandygy ashyldy Ol Eduardtyn biligin kulatuga dajyndaldy dep ajyptalyp Tauerde kamalyp kejinnen olim zhazasyna kesildi Kejinirek ote tanymal bolgan bir nuskaga sәjkes gercogka zhazany ozi tandau kukygy berildi zhәne ol boshkesine batyp oludi tandady Sirә bul anyz Gercogty nakty kalaj olim zhazasyna kesilgeni belgisiz ojtkeni bul zhasyryn tүrde zhasaldy Patsha Dzhordzhdyn kopshilik aldynda olim zhazasyna kesilgenin kalamady ojtkeni bul bileushi әuletti maskaralajtyn edi Eduard IV ozinin azgyndygymen zhәne ishimdikke tojymsyzdygymen tanymal bolgan Atap ajtkanda үlken zhanzhaldy onyn bajlanysy tudyrdy ol budan baska Gastings grafy zhәne koroldin ogej balasy Dorset markizinin konildesi boldy Eduard IV 1483 zhyly 9 sәuirde kүtpegen zherden kajtys bolganga dejin bilik etti sodan kejin onyn uly kyska uakytka patsha boldy Eduard IV zhәne onyn argy atasy әulettin negizin kalaushy Jork әuletinin zhalgyz erkek okilderi tabigi zhagdajda kajtys bolgan sәbilerdi eseptemegende togyz Jork zorlykpen oldi 1415 zhyly olimge kesildi onyn agasy kaza tapty 1460 zhyly 3 shi Jork gercogy Richard zhәne onyn 2 uly kaza boldy 1478 zhyly agasy Eduard IV nin bujrygymen Tauerde olim zhazasyna kesildi 1483 zhyly nemese biraz uakyttan kejin zhasospirim hanzadalar Eduard V zhәne Jork gercogy Richard Tauerde zhogalyp ketti bir nuska bojynsha Richard III baska nuskaga sәjkes al үshinshi nuska bojynsha olardy oltirdi 1485 zhyly Richard III Gloster kaza tapty 1499 zhyly Genrih VII nin bujrygymen Klarenstin uly olim zhazasyna kesildi Nekesi men balalaryӘjeli 1 mamyr 1464 zhyldan bastap 1 shi Rivers grafy men kyzy lord zhesiri shamamen 1437 8 mausym 1492 Balalary 11 akpan 1466 11 akpan 1503 kүjeui 18 kantar 1486 zhyldan bastap 28 kantar 1457 21 sәuir 1509 1462 bastap Richmond grafy 1485 bastap Anglii koroli 11 tamyz 1467 23 mamyr 1482 20 nauryz 1469 24 tamyz 1507 1 kүjeui 1485 bastap 1486 azhyrasty Ralf Le Skroup 1459 kejin 17 kyrkүjek 1515 sham 1512 bastap Meshemnen kelgen 8 shi Skroup barony 2 kүjeui 25 karasha 1487 1 kantar 1488 bastap kaj 9 akpan 1499 8 akpan 1485 1486 bastap 1 shi Uells vikonty 3 kүjeui 13 mamyr 1502 nauryz 1504 bastap Uejnflitten kelgen Tomas Kajm 1 4 karasha 1470 1483 1479 bastap March pen Pembruk grafy 1483 zhyly Anglii koroli Margaret 10 sәuir 1472 11 zheltoksan 1472 17 tamyz 1473 1483 1474 bastap Jork gercogy 1476 bastap Nottingem grafy 1477 bastap Norfolk gercogy Surrej men Varenn grafy 2 karasha 1475 22 karasha 1511 1512 kүjeui 4 akpan 1495 bastap 1473 25 tamyz 1554 1514 bastap 2 shi Surrej grafy 1524 bastap 3 shi Norfolk gercogy 1477 nauryz 1479 14 tamyz 1479 15 karasha 1527 kүjeui 1495 bastap sham 1475 9 mausym 1511 1511 bastap 1 shi Devon grafy 10 nemese 20 karasha 1480 1513 dejin Kenttegi Dartford monastirinde monah әjel Tanymal mәdeniettegi bejnesiӘdebiette Ol Shekspirdin Genrih VI zhәne Richard III atakty tarihi shezhirelerindegi kejipker Osygan bajlanysty filmder men teledidarlarda negizinen Shekspir shezhiresinin kino bejimdelui pajda bolady Filippa Gregoridin Ak patshajym romanynda kezdesedi Dzh Martinnin ajtuynsha nemeresi birge Muz ben ot zhyrynyn ciklindegi kejipker Robert Barateonnyn prototipterinin biri bolgan ӘdebietWolfe Bertram 1981 Henry VI The English Monarchs Series Methuen Cokayne G E 2000 The Complete Peerage of England Scotland Ireland Great Britain and the United Kingdom Extant Extinct or Dormant Alan Sutton Gravett Christopher 2003 Towton 1461 England s Bloodiest Battle Osprey Publishing Hankinson C F J ed 1949 DeBretts Peerage Baronetage Knightage and Companionage 147th Year London Odhams Press Mount Toni 2014 Everyday Life in Medieval London From the Anglo Saxons to the Tudors Amberley Publishing Limited Mosley Charles ed 2003 Burke s Peerage Baronetage amp Knightage III 107th ed Burke s Peerage Weir Alison 1999 Britain s Royal Families The Complete Genealogy London The Bodley Head