Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тундра – (саами тілінде tunturі – ормансыз, жалаң тау басы) – солтүстігінде арктикалық шөлмен, оңтүстігінде орманмен шектесетін арктикалық облыстарға тән белдемдік ландшафт типі. Вегетациялық кезең қысқа болуына байланысты көп жылдық өсімдіктер: мүкті-қыналы және бұталы өсімдіктер негізгі орын алады. Жылу жеткіліксіз, ылғал мол болғандықтан өсімдіктер ауаның жер бетіне таяу қабатындағы жылуды пайдалану үшін төселіп немесе жастық тәріздес ұйлығып өседі. Белдемдігіне байланысты: және арктикалық Тундра; түр құрамына байланысты: мүкті, қыналы, бұталы, төмпешікті (шымдар төмпешіктер құрайтын жерлерде) және полигоналды Тундра болып ажыратылады. Тундра негізінен солтүстік жарты шардың арктикалық және субарктикалық белдеулерінде таралған. Тауда, тау орманы шекарасынан жоғарыда биіктік ландшафт белдеуі – тау Тундрасы орналасқан.
Өсімдіктері және жануарлары
Өсімдіктер дүниесі астық тұқымдастардан, шағын ағашты өсімдіктер мен қыналы-мүкті бірлестіктерден тұрады.
Негізінен жауын құрттары кездеседі, әртүрлі қос қанаттылар өсімдіктер қалдықтарымен қоректеніп, тундраның су қоймаларында тіршілік етеді.
Жыл бойы жасыл өсімдіктермен ұсақ кемірушілер қоректенеді. Барлық тышқандар жыл бойы қысқа арнап індеріне қорек қорын жинайды. Тундрада қыста ұйқыға кететін тиіндер тұқымдасына жататын суырлар мен сарышұнақтар кездеседі. Бір інде 20-30-ы жиналып қыстайды. Еуразия мен Солтүстік Америка тундраларында карибу деп атлатын солтүстік бұғысы кең таралған. Таулы тундраларда қар қойы немесе жуан мүйізді қой кездеседі. Құстардан тундра шағаласы, тундра аққуы, казаркалар, үкі, лашын т.б. кездеседі.
Тундра зонасының жартасты жағалауларында – құс базары құрылған. Сол сияқты гренландия итбалығы, морждар кездеседі.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
- Экология. Оқулық. -Алматы Экономика, 2002 Т.Рысқұлов атындағы қазақ экономикалық университеті ISBN 9965-532-69-9
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Tundra |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tundra saami tilinde tunturi ormansyz zhalan tau basy soltүstiginde arktikalyk sholmen ontүstiginde ormanmen shektesetin arktikalyk oblystarga tәn beldemdik landshaft tipi Vegetaciyalyk kezen kyska boluyna bajlanysty kop zhyldyk osimdikter mүkti kynaly zhәne butaly osimdikter negizgi oryn alady Zhylu zhetkiliksiz ylgal mol bolgandyktan osimdikter auanyn zher betine tayau kabatyndagy zhyludy pajdalanu үshin toselip nemese zhastyk tәrizdes ujlygyp osedi Beldemdigine bajlanysty zhәne arktikalyk Tundra tүr kuramyna bajlanysty mүkti kynaly butaly tompeshikti shymdar tompeshikter kurajtyn zherlerde zhәne poligonaldy Tundra bolyp azhyratylady Tundra negizinen soltүstik zharty shardyn arktikalyk zhәne subarktikalyk beldeulerinde taralgan Tauda tau ormany shekarasynan zhogaryda biiktik landshaft beldeui tau Tundrasy ornalaskan Arktika Tundrasynyn kartasyGrenlandiya tundrasyӨsimdikteri zhәne zhanuarlaryӨsimdikter dүniesi astyk tukymdastardan shagyn agashty osimdikter men kynaly mүkti birlestikterden turady Negizinen zhauyn kurttary kezdesedi әrtүrli kos kanattylar osimdikter kaldyktarymen korektenip tundranyn su kojmalarynda tirshilik etedi Zhyl bojy zhasyl osimdiktermen usak kemirushiler korektenedi Barlyk tyshkandar zhyl bojy kyska arnap inderine korek koryn zhinajdy Tundrada kysta ujkyga ketetin tiinder tukymdasyna zhatatyn suyrlar men saryshunaktar kezdesedi Bir inde 20 30 y zhinalyp kystajdy Euraziya men Soltүstik Amerika tundralarynda karibu dep atlatyn soltүstik bugysy ken taralgan Tauly tundralarda kar kojy nemese zhuan mүjizdi koj kezdesedi Қustardan tundra shagalasy tundra akkuy kazarkalar үki lashyn t b kezdesedi Tundra zonasynyn zhartasty zhagalaularynda kus bazary kurylgan Sol siyakty grenlandiya itbalygy morzhdar kezdesedi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tom Ekologiya Okulyk Almaty Ekonomika 2002 T Ryskulov atyndagy kazak ekonomikalyk universiteti ISBN 9965 532 69 9 Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Tundra Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet