Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Темірқазық — Кіші аю шоқжұлдызындағы 2-ші жұлдыздық шамада көрінетін жарық жұлдыз. Ол дүниенің солтүстік полюс нүктесіне өте жақын орналасқан және солтүстік жарты шардан көрінеді. Темірқазық үш жұлдыздан тұрады. Оның ең жарығы айнымалы жұлдыз деп есептеледі. Қазіргі Темірқазық — α Кіші аю жұлдызы есептеледі.
Әдетте ауырлық күштің әсерінде ғаламшардың өз өсінде айналуы кеңістікте өзгеріс туғызады, оны әдетте (axial precession) деп атайды. Жершарының айналу өсінің өзгеруіне ілесіп оның "темірдей қазығы" (полюс нүктесі) да тарихта түрліше болған, болашақта да түрліше болады. Шамамен 4800 жылдың алдында, Полюс нүктесі жұлдызы α Айдаһар жұлдызы болған. Ежелгі грекиялық жазбалар бойынша "темірдей қазық" β Кіші аю жұлдызы болғаны анықталған. 2100 жыл өткенде қазіргі Кіші аю α мен темірқазық бағытының бұрышы ең кішкене болды (27'38"). Яғни, кезекте осы α Кіші аю жұлдызы жер үшін қозғалмайтын полюс жұлдызы есебінде жер шарының "темірдей қазығы" есептеледі, әрі ресми түрде Темірқазық жұлдызы деп аталады.
31 ғасырдан кейін γ Цефей жұлдызы жер шарының "темірдей қазығы" болады. 14000 жыл шамасында уақыт өткен соң α Лира жұлдызы жер шарының "темірдей қазығы" болады.
Темірқазық жұлдызының маңызы
Темірқазық жұлдызы ежелден тартып ғарыштық жетектеуіш (аспан денелерін күзету арқылы бағытты ажырату) жолбелгісі есептеледі. Онымен алыс сапарға шығушылар, теңізшілер жақсы таныс болған. Қазақта "Темірқазықты білсең жолыңнан адаспайсың" деген мәтел бар. "Компас" секілді бағыт айыру құралдары болмаған замандарда солтүстік жарты шардың адамдары ашық түнде көбінесе Темірқазыққа қарап барар бағытын тапқан.
Қазақ әдебиетінде кездесетін Темірқазық тақырыбы
Темірқазықтың навигациялық жұлдыздар санатына жатуы ғана емес, оның қашанда бір тұстан тұрақты көрінуі де көптеген халықтардың мәдениетінде өзіндік маңызға ие символ белгіге, мәдени білім-тәрбиенің маңызды мазмұнына айналған.
Қазақ мифологиясында Темірқазық пен жетіқарақшы туралы ертегі айтылады. Аңыз бойынша Темірқазық Тәңірінің құдіретімен аспанға қағылған ат байлайтын алтын қазық болып, ол дүниенің кіндігі есептеледі. Оған Ақбозат пен Көкбозат арқандаулы тұрады, олар түнімен Темірқазықты айнала оттап жүреді. Ал, шөміш пішінді Жетіқарақшы болса олардың соңынан аңдиды да жүреді. Негізі Темірқазықты төңіректеп әр түні бір айналып шығатын Жетіқарақшы (Үлкен Аю, ондағы жеті жұлдыз Үлкен аю α、β、γ、δ、ε、ζ және η жұлдыздары) және Қара құрт (, W әрібіне ұқсайтын, Темірқазықтың бір шетінде Жетіқарақшыға қарсы орналасқан бес жұлдыз) шоқжұлдыздары орналасқан. Темірқазық төңірегіндегі жұлдыздардың әр түн сайынғы Темірқазықты өзек өс етіп айналуы Жер шарының өз өсінен айналуынан екені белгілі. Ал, сол жұлдыздардың өзіндегі өзгерістер мен қозғалыстар аралықтың тым алыс болуына байланысты жай көзге көрінетіндей шамада емес.
Қазақтың жауынгер ақыны Махамбет Өтемісұлының «Ерлердің ісі бітер ме!» деген өлеңінде «Темірқазық жастанбай, қу толағай бастанбай» деген өлең жолдары кездеседі. Мұндағы «Темірқазық жастану» — сол жұлдызы самсыған түнде батырлардың далаға түнеуі мағынасын береді. Ондайда адам басы бейне қу толағай секілді қатып қалады дегенді айтса керек.
Физикалық құрылымы
Темірқазық (α Кіші аю жұлдызы) үш жұлдыздың бірлігі. Олардың негізгісі (Кіші аю А жұлдызы) болса сары түсті Цефеид жұлдызы, ал келесі Темірқазық В жұлдызы сары түсті Ергежейлі болып, ол 2400 AU қашықтықтан орағыта айналып жатыр. Темірқазық В жұлдызын 1780 жылы Уильям Гершель байқаған болып, қазіргі кішкентай телескоптармен де көруге болады. 1929 жылы Темірқазық А жұлдызының спектрлі қосары бар екені белгілі болды, ол ергежейлі серік есептеледі және Кіші аю Pα, немесе Кіші аю aα жұлдызы деп аталады. 2006 жылы қаңтарда NASA жариялаған Хаббл ғарыш телескопының суретеріне негізделгенде, Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) жұлдызындағы осы үш жұлдызды анық ажыратуға болады. Темірқазық А жұлдызы Ергежейліге 18.5 AU шамасында жақын орналасқан, бұл шамамен күн мен Уран ғаламшарының арасындағы қашықтық. Осы арқылы Темірқазық А жұлдызының жарығы қалай жасырылатынын аңғаруға болады.
Hipparcos спутниктік өлшеуіне негізделгенде, Темірқазық пен Жер шарының шынайы арақашықтығы 434 жарық жылы. Басқа да деректерге негізделгенде, Темірқазық А жұлдызы F7 күйіндегі （Ib）, немесе жарқыраған алып жұлдыз （II） есептеледі. Екі кішкентай серік жұлдыздары: Темірқазық В жұлдызы болса F3V болып 2,400 AU қашықтықтан өз өсінде орағытып айналады. Таяудағы зерттеу мен күзетулер бойынша Темірқазық А және Ғ түріндегі тұрақты жұлдыздардан құралған, әлдеқашан күйреп жемірілген галактиканың бөлігі есептеледі.
Темірқазық Бірінші жұлдызына тән. жұлдыздарының жарығы айырықша жойқын болғандықтан, жұлдызара қашықтықты өлшеудің таптырмас орайы есептеледі. Темірқазық бізге жақынырақ орналасқандықтан ол туралы зерттеу де көбірек қолға алынды. 1900 жылдары оның жарық шамасының өзгеріс периоды 3.97 күн болып, жарық өзгерісі орта есеппен ± 8 %（шамамен 0.15 магнитуда） болған. Бірақ XX ғасырда оның амплитудасы шұғыл құлдырап, 1990 жылда өзгеріс мөлшері 1 % түсті және осы маржаны сақтауда. Дегемнен, осы аралықта жарқырауы 15% артты, периоды да жыл сайын 8 секундқа артты.
Таяуда 《Ғылым》журналының хабарлауынша, Темірқазықтың жарық шамасы Птолемей күзеткен кездегіден 2.5 есе артты (Қазір 2 деңгейлі жұлдыз, ал ол заманда Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) 3 деңгейлі жұлдыз болған. Астроном Edward Guinan-ның айтуынша бұл өзгеріс нәтижесі шынында таңғаларлық, "Егер бұл рас болса, бұл ставка жылдамдығының өзгерісі теорияда мөлшерленген жұлдыздар өзгерісінен 100 есе артық болуы мүмкін."
Темірқазықтың солтүстік полюсті көрсетуі
Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) негізінен жердің өз өсінде айналуының қиыр солтүстік полюсінің аспанында тұрғандығы себепті ол жер бетінен қарағандағы аспанда қозғалмайтын нүкте есептеледі. Ал солтүстік жартышардағы тұрақты жұлдыздар түгелдей оны төңіректеп айналып жүреді. Демек ол Астрономиялық жетектеуіш жұлдыз, және Аспан денелерін өлшеудің таптырмас тұғыр нүктесі есептеледі. Бұған ең ежелгі жазбалардан бері қарай нақты дәлел келтіруге болады. Қазір Темірқазық жұлдызы (Кіші аю α жұлдызы) солтүстік полюс нүктесінен бар болғаны 0.7° (ай диаметрінің 1.4 есесіндей) ауытқиды. Ол өз кезегінде екі рет солтүстік полюсті дәл көрсеткен. Қалған уақыттарда ол негізінен солтүстік полюсті меңзейді.
Әрине, жер шары полюсінің өзгерісіне орай Кіші аю α жұлдызы мәңгі-бақи солтүстік полюсті көрсетіп, Темірқазық болып тұра бермейді. ӨЗ өсінде домалаған Жер шары түмен жылдар бойындағы тербелу мен ауытқу шамасының артуына ілесіп, оның полюс орбитасы бір шеңберді сызады. Осы шеңберге тұспа-тұс келген тұрақты жұлдыздар, мысалы , Лира секілділер өткенде және болашақта жер шары полюсі бағытталатын Темірқазық бола алады. Болашақта, қазіргі Темірқазық тіпті де полюске туралана түседі, 2100 жылдары шамасында ол полюсті көрсетуі ең төменгі ауытқуға (0.5°-тан кіші) жетеді.
Солтүстік жарты шарда Темірқазықты әйгілі Жетіқарақшы арқылы және онымен қарсы жақта жатқан Кассиопея (Қара құрт) шоқжұлдызының W пішіні арқылы бірден байқауға болады. Эквадор сызығының оңтүстік бөлігінде негізінен Темірқазық көрінбейді.
Кіші аю α жұлдызы Темірқазық ретінде кейде аспандағы ең жарық жұлдыз деп те сипаттайтындар болған. Өйткені оның төңірегінде жарық жұлдыздар жоқ болған соң айналасындағыларына қарағанда біршама жарық есептеледі. Дегенмен оның жарқырау шамасы аспанда 48 орында (өзінен артық 47 жарық жұлдыз бар) тұрады, демек ол соншылық жарық жұлдыз есептелмейді. Аспанда ең жарық жұлдыз (Күнді айтпағанда) әрине әйгілі Сүмбіле жұлдызы екені о бастан белгілі.
Оңтүстік жарты шардың, Оңтүстік полюстің дәл осылай айырықша бағаланған темірқазық жұлдызы жоқ. Дегенмен бұлдыраңқы Сигма Октанта (σ Octantis) жұлдызын оңтүстік полюс нүктесі бағытына ең жақындеп есептеп, оны оңтүстік жарты шардың Темірқазығы деп атауды ұсынушылар бар. Бірақ оған салыстырғанда Оңтүстік Крест жұлдызы оңтүстік жарты шардың полюс нүктесін тіпті де дәлрек көрсетеді.
Арақашықтық
| жыл | қашықтықly（） | түсіндіру |
|---|---|---|
| 433 ly（133 pc） | Hipparcos спутингі | |
| 2006 | 330 ly（101 pc） | Тurner |
| 2008 | 359 ly（110 pc） | Usenko & Klochkova |
| 2012 | 323 ly（99 pc） | Тurner қатарлылар |
Көптеген есептеулерді өзара біріктіргенде, Темірқазықтың бізден арақашықтығы 434 жарық жыл (133 секундтық парық) екен. Ол жер шарына ең жақын . дегеніміз жарқырауы өте күшті, жарық жарқырауының ауытқуы мен пульсациялық циклі арасындағы байланысы айқын жұлдыз болып, ол Құс жолындағы және Құсжолы сыртындағы жұлдыздардың қашықтығын есептеуге қолайлы және сенімді жұлдыз. Темірқазық жұлдызы жерге ең жақын цефеид жұлдызы ретінде тұрақты санасу көрсеткіші етіп, басқа әлемдік қашықтықтарды есептеуге тіке пайдалануға болады.
Hipparcos спутингінің 1989-1993 жылдар аралығындағы өлшеуі мен есептеуіне негізделгенде арақашықтықтың дұрыс есептелу дәлдігі 0.97 Milliarcsecond -ке жеткізілді. Бірақ кейбір зерттеулер арақашықтық шамасына күдік туғызады, өйткені аталған жұлдыз ғана емес, ол және Қосаржұлдыз есептеледі.
Мәдениет саласында
- Жұлдызнамада (астрология), балгерлікте Темірқазық жұлдызы 15 Behenian бұлжымас жұлдыздарының (Behenian fixed stars) бірі болып, оның сырлы таңбасы
![image]()
болды. - Үнді мифологиясы бойынша Дхрува ханзада мәңгі өмір сүретін және жарқырай беретін Темірқазыққа айналған. Дхруваның өмірі кешірмелері туралы мифтерге сүйеніп үнділер балаларын қайтпас-қайсар болуға, көңілді де жайдары болуға, істі табандылықпен істеуге, жүректі болуға үйретеді. («The Bhāgavata Purāṇa» 4-ші тарау) Демек бұл қасиеттер өз кезегінде Темірқазықтың дарытатын қасиеті дегенді де білдіреді.
Дереккөздер
- There's More to the North Star Than Meets the Eye Мұрағатталған 3 қыркүйектің 2010 жылы.
- Evans, N. R.; Schaefer, G.; Bond, H.; Bono, G.; Karovska, M.; Nelan, E.; Sasselov, D. (January 9 2006). "Direct detection of the close companion of Polaris with the Hubble Space Telescope". American Astronomical Society 207th Meeting.
- The Hipparcos Space Astrometry Mission. Тексерілді, 28 тамыз 2007.
- Catherine Turon, From Hipparchus to Hipparcos
- GAIA from .
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Temirkazyk Kishi ayu shokzhuldyzyndagy 2 shi zhuldyzdyk shamada korinetin zharyk zhuldyz Ol dүnienin soltүstik polyus nүktesine ote zhakyn ornalaskan zhәne soltүstik zharty shardan korinedi Temirkazyk үsh zhuldyzdan turady Onyn en zharygy ajnymaly zhuldyz dep esepteledi Қazirgi Temirkazyk a Kishi ayu zhuldyzy esepteledi Temirkazyk Alpha Ursae Minoris Habbl garyshtyk teleskopty korgen Zhetikarakshy men TemirkazykSoltүstik zhartyshardagy zhuldyzdar agyny ortada Temirkazyk Әdette auyrlyk kүshtin әserinde galamshardyn oz osinde ajnaluy kenistikte ozgeris tugyzady ony әdette axial precession dep atajdy Zhersharynyn ajnalu osinin ozgeruine ilesip onyn temirdej kazygy polyus nүktesi da tarihta tүrlishe bolgan bolashakta da tүrlishe bolady Shamamen 4800 zhyldyn aldynda Polyus nүktesi zhuldyzy a Ajdaһar zhuldyzy bolgan Ezhelgi grekiyalyk zhazbalar bojynsha temirdej kazyk b Kishi ayu zhuldyzy bolgany anyktalgan 2100 zhyl otkende kazirgi Kishi ayu a men temirkazyk bagytynyn buryshy en kishkene boldy 27 38 Yagni kezekte osy a Kishi ayu zhuldyzy zher үshin kozgalmajtyn polyus zhuldyzy esebinde zher sharynyn temirdej kazygy esepteledi әri resmi tүrde Temirkazyk zhuldyzy dep atalady 31 gasyrdan kejin g Cefej zhuldyzy zher sharynyn temirdej kazygy bolady 14000 zhyl shamasynda uakyt otken son a Lira zhuldyzy zher sharynyn temirdej kazygy bolady Temirkazyk zhuldyzynyn manyzyTemirkazyk zhuldyzy ezhelden tartyp garyshtyk zhetekteuish aspan denelerin kүzetu arkyly bagytty azhyratu zholbelgisi esepteledi Onymen alys saparga shygushylar tenizshiler zhaksy tanys bolgan Қazakta Temirkazykty bilsen zholynnan adaspajsyn degen mәtel bar Kompas sekildi bagyt ajyru kuraldary bolmagan zamandarda soltүstik zharty shardyn adamdary ashyk tүnde kobinese Temirkazykka karap barar bagytyn tapkan Қazak әdebietinde kezdesetin Temirkazyk takyrybyTemirkazyktyn navigaciyalyk zhuldyzdar sanatyna zhatuy gana emes onyn kashanda bir tustan turakty korinui de koptegen halyktardyn mәdenietinde ozindik manyzga ie simvol belgige mәdeni bilim tәrbienin manyzdy mazmunyna ajnalgan Temirkazyk zhuldyzy toniregindegi kozgalys Қazak mifologiyasynda Temirkazyk pen zhetikarakshy turaly ertegi ajtylady Anyz bojynsha Temirkazyk Tәnirinin kudiretimen aspanga kagylgan at bajlajtyn altyn kazyk bolyp ol dүnienin kindigi esepteledi Ogan Akbozat pen Kokbozat arkandauly turady olar tүnimen Temirkazykty ajnala ottap zhүredi Al shomish pishindi Zhetikarakshy bolsa olardyn sonynan andidy da zhүredi Negizi Temirkazykty tonirektep әr tүni bir ajnalyp shygatyn Zhetikarakshy Үlken Ayu ondagy zheti zhuldyz Үlken ayu a b g d e z zhәne h zhuldyzdary zhәne Қara kurt W әribine uksajtyn Temirkazyktyn bir shetinde Zhetikarakshyga karsy ornalaskan bes zhuldyz shokzhuldyzdary ornalaskan Temirkazyk toniregindegi zhuldyzdardyn әr tүn sajyngy Temirkazykty ozek os etip ajnaluy Zher sharynyn oz osinen ajnaluynan ekeni belgili Al sol zhuldyzdardyn ozindegi ozgerister men kozgalystar aralyktyn tym alys boluyna bajlanysty zhaj kozge korinetindej shamada emes Қazaktyn zhauynger akyny Mahambet Өtemisulynyn Erlerdin isi biter me degen oleninde Temirkazyk zhastanbaj ku tolagaj bastanbaj degen olen zholdary kezdesedi Mundagy Temirkazyk zhastanu sol zhuldyzy samsygan tүnde batyrlardyn dalaga tүneui magynasyn beredi Ondajda adam basy bejne ku tolagaj sekildi katyp kalady degendi ajtsa kerek Fizikalyk kurylymyTemirkazyk zhәne onyn serik zhuldyzy Habbl garysh teleskopy tүsirgen suret Temirkazyk a Kishi ayu zhuldyzy үsh zhuldyzdyn birligi Olardyn negizgisi Kishi ayu A zhuldyzy bolsa sary tүsti Cefeid zhuldyzy al kelesi Temirkazyk V zhuldyzy sary tүsti Ergezhejli bolyp ol 2400 AU kashyktyktan oragyta ajnalyp zhatyr Temirkazyk V zhuldyzyn 1780 zhyly Uilyam Gershel bajkagan bolyp kazirgi kishkentaj teleskoptarmen de koruge bolady 1929 zhyly Temirkazyk A zhuldyzynyn spektrli kosary bar ekeni belgili boldy ol ergezhejli serik esepteledi zhәne Kishi ayu Pa nemese Kishi ayu aa zhuldyzy dep atalady 2006 zhyly kantarda NASA zhariyalagan Habbl garysh teleskopynyn sureterine negizdelgende Temirkazyk Kishi ayu a zhuldyzy zhuldyzyndagy osy үsh zhuldyzdy anyk azhyratuga bolady Temirkazyk A zhuldyzy Ergezhejlige 18 5 AU shamasynda zhakyn ornalaskan bul shamamen kүn men Uran galamsharynyn arasyndagy kashyktyk Osy arkyly Temirkazyk A zhuldyzynyn zharygy kalaj zhasyrylatynyn angaruga bolady Temirkazyktyn үsh zhuldyzy Hipparcos sputniktik olsheuine negizdelgende Temirkazyk pen Zher sharynyn shynajy arakashyktygy 434 zharyk zhyly Baska da derekterge negizdelgende Temirkazyk A zhuldyzy F7 kүjindegi Ib nemese zharkyragan alyp zhuldyz II esepteledi Eki kishkentaj serik zhuldyzdary Temirkazyk V zhuldyzy bolsa F3V bolyp 2 400 AU kashyktyktan oz osinde oragytyp ajnalady Tayaudagy zertteu men kүzetuler bojynsha Temirkazyk A zhәne Ғ tүrindegi turakty zhuldyzdardan kuralgan әldekashan kүjrep zhemirilgen galaktikanyn boligi esepteledi Temirkazyk Birinshi zhuldyzyna tәn zhuldyzdarynyn zharygy ajyryksha zhojkyn bolgandyktan zhuldyzara kashyktykty olsheudin taptyrmas orajy esepteledi Temirkazyk bizge zhakynyrak ornalaskandyktan ol turaly zertteu de kobirek kolga alyndy 1900 zhyldary onyn zharyk shamasynyn ozgeris periody 3 97 kүn bolyp zharyk ozgerisi orta eseppen 8 shamamen 0 15 magnituda bolgan Birak XX gasyrda onyn amplitudasy shugyl kuldyrap 1990 zhylda ozgeris molsheri 1 tүsti zhәne osy marzhany saktauda Degemnen osy aralykta zharkyrauy 15 artty periody da zhyl sajyn 8 sekundka artty Tayauda Ғylym zhurnalynyn habarlauynsha Temirkazyktyn zharyk shamasy Ptolemej kүzetken kezdegiden 2 5 ese artty Қazir 2 dengejli zhuldyz al ol zamanda Temirkazyk Kishi ayu a zhuldyzy 3 dengejli zhuldyz bolgan Astronom Edward Guinan nyn ajtuynsha bul ozgeris nәtizhesi shynynda tangalarlyk Eger bul ras bolsa bul stavka zhyldamdygynyn ozgerisi teoriyada molsherlengen zhuldyzdar ozgerisinen 100 ese artyk boluy mүmkin Temirkazyktyn soltүstik polyusti korsetui source source source source source Temirkazykty os etip Aspannyn ajnaluy Temirkazyk Kishi ayu a zhuldyzy negizinen zherdin oz osinde ajnaluynyn kiyr soltүstik polyusinin aspanynda turgandygy sebepti ol zher betinen karagandagy aspanda kozgalmajtyn nүkte esepteledi Al soltүstik zhartyshardagy turakty zhuldyzdar tүgeldej ony tonirektep ajnalyp zhүredi Demek ol Astronomiyalyk zhetekteuish zhuldyz zhәne Aspan denelerin olsheudin taptyrmas tugyr nүktesi esepteledi Bugan en ezhelgi zhazbalardan beri karaj nakty dәlel keltiruge bolady Қazir Temirkazyk zhuldyzy Kishi ayu a zhuldyzy soltүstik polyus nүktesinen bar bolgany 0 7 aj diametrinin 1 4 esesindej auytkidy Ol oz kezeginde eki ret soltүstik polyusti dәl korsetken Қalgan uakyttarda ol negizinen soltүstik polyusti menzejdi Әrine zher shary polyusinin ozgerisine oraj Kishi ayu a zhuldyzy mәngi baki soltүstik polyusti korsetip Temirkazyk bolyp tura bermejdi ӨZ osinde domalagan Zher shary tүmen zhyldar bojyndagy terbelu men auytku shamasynyn artuyna ilesip onyn polyus orbitasy bir shenberdi syzady Osy shenberge tuspa tus kelgen turakty zhuldyzdar mysaly Lira sekildiler otkende zhәne bolashakta zher shary polyusi bagyttalatyn Temirkazyk bola alady Bolashakta kazirgi Temirkazyk tipti de polyuske turalana tүsedi 2100 zhyldary shamasynda ol polyusti korsetui en tomengi auytkuga 0 5 tan kishi zhetedi Temirkazyktyn zhaz keshindegi ajnalu bagyty Soltүstik zharty sharda Temirkazykty әjgili Zhetikarakshy arkyly zhәne onymen karsy zhakta zhatkan Kassiopeya Қara kurt shokzhuldyzynyn W pishini arkyly birden bajkauga bolady Ekvador syzygynyn ontүstik boliginde negizinen Temirkazyk korinbejdi Kishi ayu a zhuldyzy Temirkazyk retinde kejde aspandagy en zharyk zhuldyz dep te sipattajtyndar bolgan Өjtkeni onyn tonireginde zharyk zhuldyzdar zhok bolgan son ajnalasyndagylaryna karaganda birshama zharyk esepteledi Degenmen onyn zharkyrau shamasy aspanda 48 orynda ozinen artyk 47 zharyk zhuldyz bar turady demek ol sonshylyk zharyk zhuldyz eseptelmejdi Aspanda en zharyk zhuldyz Kүndi ajtpaganda әrine әjgili Sүmbile zhuldyzy ekeni o bastan belgili Ontүstik zharty shardyn Ontүstik polyustin dәl osylaj ajyryksha bagalangan temirkazyk zhuldyzy zhok Degenmen buldyranky Sigma Oktanta s Octantis zhuldyzyn ontүstik polyus nүktesi bagytyna en zhakyndep eseptep ony ontүstik zharty shardyn Temirkazygy dep ataudy usynushylar bar Birak ogan salystyrganda Ontүstik Krest zhuldyzy ontүstik zharty shardyn polyus nүktesin tipti de dәlrek korsetedi ArakashyktykTemirkazyk kashyktygyn esepteudin uksamagan nәtizhesi zhyl kashyktykly tүsindiru433 ly 133 pc Hipparcos sputingi2006 330 ly 101 pc Turner2008 359 ly 110 pc Usenko amp Klochkova2012 323 ly 99 pc Turner katarlylar Koptegen esepteulerdi ozara biriktirgende Temirkazyktyn bizden arakashyktygy 434 zharyk zhyl 133 sekundtyk paryk eken Ol zher sharyna en zhakyn degenimiz zharkyrauy ote kүshti zharyk zharkyrauynyn auytkuy men pulsaciyalyk cikli arasyndagy bajlanysy ajkyn zhuldyz bolyp ol Қus zholyndagy zhәne Қuszholy syrtyndagy zhuldyzdardyn kashyktygyn esepteuge kolajly zhәne senimdi zhuldyz Temirkazyk zhuldyzy zherge en zhakyn cefeid zhuldyzy retinde turakty sanasu korsetkishi etip baska әlemdik kashyktyktardy esepteuge tike pajdalanuga bolady Hipparcos sputinginin 1989 1993 zhyldar aralygyndagy olsheui men esepteuine negizdelgende arakashyktyktyn durys eseptelu dәldigi 0 97 Milliarcsecond ke zhetkizildi Birak kejbir zertteuler arakashyktyk shamasyna kүdik tugyzady ojtkeni atalgan zhuldyz gana emes ol zhәne Қosarzhuldyz esepteledi Mәdeniet salasyndaMyn zhyldyk astrologiya kartasyZhuldyznamada astrologiya balgerlikte Temirkazyk zhuldyzy 15 Behenian bulzhymas zhuldyzdarynyn Behenian fixed stars biri bolyp onyn syrly tanbasy boldy Үndi mifologiyasy bojynsha Dhruva hanzada mәngi omir sүretin zhәne zharkyraj beretin Temirkazykka ajnalgan Dhruvanyn omiri keshirmeleri turaly mifterge sүjenip үndiler balalaryn kajtpas kajsar boluga konildi de zhajdary boluga isti tabandylykpen isteuge zhүrekti boluga үjretedi The Bhagavata Puraṇa 4 shi tarau Demek bul kasietter oz kezeginde Temirkazyktyn darytatyn kasieti degendi de bildiredi DerekkozderThere s More to the North Star Than Meets the Eye Muragattalgan 3 kyrkүjektin 2010 zhyly Evans N R Schaefer G Bond H Bono G Karovska M Nelan E Sasselov D January 9 2006 Direct detection of the close companion of Polaris with the Hubble Space Telescope American Astronomical Society 207th Meeting The Hipparcos Space Astrometry Mission Tekserildi 28 tamyz 2007 Catherine Turon From Hipparchus to Hipparcos GAIA from