Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Уран — Күн жүйесінің жетінші ғаламшары. 1781 жылы наурыздың 13-інде Уильям Гершель ашқан. Грек (юнан) уақыттың құдайы Кроностың мадағына аталған. Уран - бұл Кроностың латын атауы. Күнді 84 жылда бір рет айналады.
| Ашылу деректері | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Кім ашқан: | |||||||||||||||||||
| Ашылған күні: | Наурыздың 13, 1781 | ||||||||||||||||||
| Орбиталық сипаттамасы | |||||||||||||||||||
| Афелиі: | 3,004,419,704 20.08330526 | ||||||||||||||||||
| Перигелиі: | 2,748,938,461 км 18.37551863 AU | ||||||||||||||||||
| Үлкен жарты осі: | 2,876,679,082 км 19.22941195 AU | ||||||||||||||||||
| Эксцентриситет: | 0.044405586 | ||||||||||||||||||
| Орбитамен айналу: | 30,799.095 84.323326 | ||||||||||||||||||
| : | 369.66 days | ||||||||||||||||||
| Орташа орбит. жылд-ғы: | 6.81 км/с | ||||||||||||||||||
| Мағыналы ауытқысы: | 142.955717° | ||||||||||||||||||
| Орбитаның қиғаштығы: | 0.772556° 6.48° to 's equator | ||||||||||||||||||
| Үдемелі түйін бойлығы: | 73.989821° | ||||||||||||||||||
| Перигелий аргументі: | 96.541318° | ||||||||||||||||||
| Серіктері: | |||||||||||||||||||
| Физикалық сипаттамалары | |||||||||||||||||||
| Экваторлық радиусы: | 25,559 ± 4 км 4.007 Earths | ||||||||||||||||||
| Полюстік радиусы: | 24,973 ± 20 км 3.929 Earths | ||||||||||||||||||
| : | 8.1156×109 км² 15.91 Earths | ||||||||||||||||||
| Деңгейі: | 6.833×1013 км³ 63.086 Earths | ||||||||||||||||||
| Массасы: | 8.6810 ± 13×1025 14.536 Earths =5,793,939 ± 13 км³/s² | ||||||||||||||||||
| Тығыздығы: | 1.27 g/cm³ | ||||||||||||||||||
| Экватордағы еркін түсу үдеуі: | 8.69 0.886 | ||||||||||||||||||
| жыту жылдамдығы: | 21.3 км/с | ||||||||||||||||||
| : | 0.71833 day 17 14 24 | ||||||||||||||||||
| Экватордағы айналым тездігі: | 2.59 км/с 9,320 км/сағ | ||||||||||||||||||
| : | 97.77° | ||||||||||||||||||
| Солтүстік полюстің : | 17 h 9 min 15 s 257.311° | ||||||||||||||||||
| Солтүстік полюстің : | −15.175° | ||||||||||||||||||
| Альбедо: | 0.300 () 0.51 () | ||||||||||||||||||
| Беттік темп-сы: 1 level 0.1 bar () |
| ||||||||||||||||||
| Көрінетін жұлд. шама: | 5.9 to 5.32 | ||||||||||||||||||
| : | 3.3"–4.1" | ||||||||||||||||||
| Атмосферасы | |||||||||||||||||||
| Құрамы: | (Below 1.3 bar)
| ||||||||||||||||||
Уран - күннен алыс жатқан планета. Ол газдан және қатты ядродан тұрады. Оның беткі қабатын көгілдір тұман жауып жатады. Оны тастар мен мұз кесектерінен тұратын 11 жұқа сақина, 15 серігі қоршап жатады. Ежелгі жұлдызшыларға бұл планета белгісіз болды. Планетаны ағылшынның ұлы астрономы В. Гершель телескоптың көмегімен ашқан. Оның Күнді айналу ұзақтығы 84 жердегі жылға тең. Оған гректің аспан құдайының аты берілген.
Соңғы екі жүз жылдықта телескоппен бақылау нәтижесінде Уранның сақиналары мен 5 ірі серігі ашылды. Тағы шағындау 27 серігі бар. Олар 1986 жылы "Воджер- 2" автоматты станциясы Уранға ұшып барғанға дейін белгісіз болды. Оберон мен Титания атаулары В.Шекспирдің "Жазғы кештегі ұйқы" комедиясымен байланысты. Миранда мен Ариэль- Уранды айнала қозғалатын серіктері. В.Шекспирдің "Дауыл' пьесасындағы екі кейіпкер осылай аталған. Ал Умбриэль атауы А.Поповтың "Ұрланған бұрым" поэмасынан алынған.
Уран атмосферасында 12% гелий (Юпитер сияқты), қалғаны негізінен сутегі. Уранның маңызды құрамдас бөлігі метан болып табылады, 2,3% дейін. Юпитер мен Сатурнмен салыстырғанда Уран мен Нептун сутегі мен гелийге қарағанда ауыр элементтерге байығаны бірте-бірте анық бола бастады.
Уран аталуының себебі
Уран табылған кезде, ол сол кезде Англия королі болған Джордж III есімімен аталу керек еді. Сондай-ақ планета атауына үміткерлердің бірі ежелгі мифологиядағы Сатурн құдайының әйелі Кибеланың есімі болды. Дегенмен, астроном Иоганн Боде алғашқылардың бірі болып Уран планетасының атауын ұсынды. Бұл Сатурн планетасының Юпитердің әкесі болып табылатын құдайдың атымен аталуына байланысты болды, өз кезегінде Уран Сатурнның әкесі болды.
Уранның айырмашылықтары
Уранның басты ерекшеліктерінің бірі - оның ерекше айналмалы қисаюы. Экватор жазықтығы планетаның орбитасының жазықтығына 97,86 градусқа еңкеюде, нәтижесінде планета сөзбе-сөз өз жағында айналады. Бәлкім, планета өзінің қалыптасу сатысында ғарыштық денемен соқтығысуы нәтижесінде мұндай стандартты емес жағдайға ие болды.
Оның осіне байланысты Урандағы күн мен түннің қалыпты мағынада өзгеруі тек планетаның экваторында болады. Полюстерде күн түнге және керісінше әр 42 жыл сайын өзгереді.
Урандағы температура
Уран - күн жүйесіндегі ең төмен температураға ие планета, одан да алыстағы Нептуннан асып түседі. Атмосфераның бір қабатында -224 °С температура байқалды.
Дереккөздер
- Yeomans, Donald K. HORIZONS System. NASA JPL (13 шілде 2006). Тексерілді, 8 тамыз 2007. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Uranus Barycenter" and "Center: Sun".
- Л.В.Ксанфомалити. Парад планет.-М.: Наука. Физматлит, 1997.стр.193. ISBN:5-02-015226-9
- Владимир Сурдин.Солнечная система.//М:ФИЗМАТЛИТ,2008.cтр.253.ISBN: 978-5-9221-0989-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Uran Kүn zhүjesinin zhetinshi galamshary 1781 zhyly nauryzdyn 13 inde Uilyam Gershel ashkan Grek yunan uakyttyn kudajy Kronostyn madagyna atalgan Uran bul Kronostyn latyn atauy Kүndi 84 zhylda bir ret ajnalady Uranus Ashylu derekteriKim ashkan Ashylgan kүni Nauryzdyn 13 1781Orbitalyk sipattamasyAfelii 3 004 419 704 20 08330526Perigelii 2 748 938 461 km 18 37551863 AUҮlken zharty osi 2 876 679 082 km 19 22941195 AUEkscentrisitet 0 044405586Orbitamen ajnalu 30 799 095 84 323326 369 66 daysOrtasha orbit zhyld gy 6 81 km sMagynaly auytkysy 142 955717 Orbitanyn kigashtygy 0 772556 6 48 to s equatorҮdemeli tүjin bojlygy 73 989821 Perigelij argumenti 96 541318 Serikteri Fizikalyk sipattamalaryEkvatorlyk radiusy 25 559 4 km 4 007 EarthsPolyustik radiusy 24 973 20 km 3 929 Earths 8 1156 109 km 15 91 EarthsDengeji 6 833 1013 km 63 086 EarthsMassasy 8 6810 13 1025 14 536 Earths 5 793 939 13 km s Tygyzdygy 1 27 g cm Ekvatordagy erkin tүsu үdeui 8 69 0 886zhytu zhyldamdygy 21 3 km s 0 71833 day 17 14 24Ekvatordagy ajnalym tezdigi 2 59 km s 9 320 km sag 97 77 Soltүstik polyustin 17 h 9 min 15 s 257 311 Soltүstik polyustin 15 175 Albedo 0 300 0 51 Bettik temp sy 1 level 0 1 bar en azmag en kop7649 K53 K57 KKorinetin zhuld shama 5 9 to 5 32 3 3 4 1 AtmosferasyҚuramy Below 1 3 bar 83 3 H2 15 3 2 3 0 009 0 007 0 015 HD Ices NH4SH CH4 Uran kүnnen alys zhatkan planeta Ol gazdan zhәne katty yadrodan turady Onyn betki kabatyn kogildir tuman zhauyp zhatady Ony tastar men muz kesekterinen turatyn 11 zhuka sakina 15 serigi korshap zhatady Ezhelgi zhuldyzshylarga bul planeta belgisiz boldy Planetany agylshynnyn uly astronomy V Gershel teleskoptyn komegimen ashkan Onyn Kүndi ajnalu uzaktygy 84 zherdegi zhylga ten Ogan grektin aspan kudajynyn aty berilgen Songy eki zhүz zhyldykta teleskoppen bakylau nәtizhesinde Urannyn sakinalary men 5 iri serigi ashyldy Tagy shagyndau 27 serigi bar Olar 1986 zhyly Vodzher 2 avtomatty stanciyasy Uranga ushyp barganga dejin belgisiz boldy Oberon men Titaniya ataulary V Shekspirdin Zhazgy keshtegi ujky komediyasymen bajlanysty Miranda men Ariel Urandy ajnala kozgalatyn serikteri V Shekspirdin Dauyl pesasyndagy eki kejipker osylaj atalgan Al Umbriel atauy A Popovtyn Ұrlangan burym poemasynan alyngan Uran atmosferasynda 12 gelij Yupiter siyakty kalgany negizinen sutegi Urannyn manyzdy kuramdas boligi metan bolyp tabylady 2 3 dejin Yupiter men Saturnmen salystyrganda Uran men Neptun sutegi men gelijge karaganda auyr elementterge bajygany birte birte anyk bola bastady Uran ataluynyn sebebiUran tabylgan kezde ol sol kezde Angliya koroli bolgan Dzhordzh III esimimen atalu kerek edi Sondaj ak planeta atauyna үmitkerlerdin biri ezhelgi mifologiyadagy Saturn kudajynyn әjeli Kibelanyn esimi boldy Degenmen astronom Iogann Bode algashkylardyn biri bolyp Uran planetasynyn atauyn usyndy Bul Saturn planetasynyn Yupiterdin әkesi bolyp tabylatyn kudajdyn atymen ataluyna bajlanysty boldy oz kezeginde Uran Saturnnyn әkesi boldy Urannyn ajyrmashylyktaryUrannyn basty erekshelikterinin biri onyn erekshe ajnalmaly kisayuy Ekvator zhazyktygy planetanyn orbitasynyn zhazyktygyna 97 86 graduska enkeyude nәtizhesinde planeta sozbe soz oz zhagynda ajnalady Bәlkim planeta ozinin kalyptasu satysynda garyshtyk denemen soktygysuy nәtizhesinde mundaj standartty emes zhagdajga ie boldy Onyn osine bajlanysty Urandagy kүn men tүnnin kalypty magynada ozgerui tek planetanyn ekvatorynda bolady Polyusterde kүn tүnge zhәne kerisinshe әr 42 zhyl sajyn ozgeredi Urandagy temperaturaUran kүn zhүjesindegi en tomen temperaturaga ie planeta odan da alystagy Neptunnan asyp tүsedi Atmosferanyn bir kabatynda 224 S temperatura bajkaldy DerekkozderYeomans Donald K HORIZONS System NASA JPL 13 shilde 2006 Tekserildi 8 tamyz 2007 At the site go to the web interface then select Ephemeris Type ELEMENTS Target Body Uranus Barycenter and Center Sun L V Ksanfomaliti Parad planet M Nauka Fizmatlit 1997 str 193 ISBN 5 02 015226 9 Vladimir Surdin Solnechnaya sistema M FIZMATLIT 2008 ctr 253 ISBN 978 5 9221 0989 5