Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Бегемот немесе гиппопотам немесе сусиыр (лат. Hippopotamus amphibius) — жұптұяқтылар отрядына, бегемоттар тұқымдасына жататын, қайырмайтын ірі жануар. Денесінің ұзындығы —4,5 м, салмағы — 2000—3000 кг, бойы — 1,5 м келеді. Терісі—қалың, түгі тықыр болады. Көбінесе суда тіршілік етеді. Қорегі — тек су өсімдігі. Топтанып жүреді.
| Бегемот | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Бегемот | ||||||||||||||
 () | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Hippopotamus amphibius Линней, 1758 | ||||||||||||||
 Ареал |
Бегемот тек тропиктік Африкада кездеседі. Әрқайсысында бір ғана түр бар екі туысқа бөлінеді. Оның ересегінің дене тұрқы 4 – 4,5 м-дей, құйрығының ұзындығы 35 – 50 см, салмағы 2,6 – 3,2 т (кейде 4,5 т). Тіршілігінің көбін суда өткізеді, кейде судың таяз жеріне, жағасына шығады. Тері бездері қызғылт түсті шырыш бөліп шығарады, сондықтан денесі жез түсті болып келеді. Қырық – елу жылдай өмір сүреді, топтанып жүреді. Ергежейлі бегемоттың дене тұрқы 1,70 – 1,85 м, құйрығының ұзындығы 70 – 80 см, салмағы 250 – 275 кг. Ол жеке де, топтанып та жүреді, отыз бес жылдай өмір сүреді. Бегемот жағасы батпақ, қалың шөп өскен тұйық көлдерді мекендейді. Жақсы жүзеді, сүңгиді. Өсімдік тамыры мен түйнегін қорек етеді. Қорегін түнде іздейді. Еті, терісі, майы үшін көп ауланған. Ергежейлі бегемот санының жылдан-жылға азаюына байланысты қорғауға алынып, Халықаралық «Қызыл кітапқa» енгізілген. Кәдімгі бегемот немесе гиппопотам Қазақстанда хайуанаттар бағында бағылады.
Өмір сүру ортасы
Сусиырлар жайылымдар жанындағы өзендерді, көлдерді және батпақтарды мекендейді. Сусиырлар үшін ең ыңғайлы өмір сүру ортасы суға жартылай батып тұруға болатын құмды жағалауы бар тұрақты сулардың ашық алқаптары болып табылады. Әдетте олар өздерінің денелерін батыруға жетерліктей таяз суларды ұнатады.
Өмір кезеңдері
Ұрғашы сусиыр әрбір екі жыл сайын бір ғана кіші сусиырды дүниеге әкеледі. Сусиырлардың баланы көтеру мерзімі сегіз ай. Сусиырлар баласын суда дүниеге әкеледі, баласы туыла салып жүзе алатын болады. Олар аналарының сүтімен суда жүріп-ақ қоректене бастайды. Олар туылғаннан соң алты-сегіз айға дейін аналарының сүтімен, одан соң шөппен қоректенеді. Жас сусиырларға қолтырауындар, арыстандар және гиеналар жиі шабуыл жасайды.
Сусиырлардың қорегі
Сусиырлар – шөпқоректі жануарлар. Олардың ең бірінші азығы – шөп. Олар күн сайын түнде өздеріне белгілі жолдармен жайылымдарға азық іздеп шығады. Әрбір түн сайын шамамен 40 кг азық жейді. Олар шөпті жұлып, өсімдіктерді жұту үшін өздерінің қатты жалпақ еріндерін пайдаланады. Кей кездері олар белгілі бір аймақтағы барлық шөпті жеп тауысқанда бірнеше сағат ішінде келесі алқапқа көшіп шығады.
Сусиырлардың терісі
Сусиырлардың суға жақындықтарының басты себептерінің бірі – олардың терісі ерекше. Олардың терісі судан шыққан кезде жылдам құрғап кетеді. Сондықтан да олар суға жиі малтиды. Сусиырлардың терлететін бездері жоқ. Оның орнына олардың көптеген тері бездері болады, бұл бездер жабысқақ қызыл зат бөліп, денелері қызғылтым және терлеп тұрғандай көрінеді. Бұл бөлінген зат сусиырдың денесін Күннің ыстығынан қорғап, денесінде ылғалды сақтайды.
Әдебиеттер
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
- ITIS on Hippopotamus amphibius. . Тексерілді, 29 шілде 2007.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Begemot nemese gippopotam nemese susiyr lat Hippopotamus amphibius zhuptuyaktylar otryadyna begemottar tukymdasyna zhatatyn kajyrmajtyn iri zhanuar Denesinin uzyndygy 4 5 m salmagy 2000 3000 kg bojy 1 5 m keledi Terisi kalyn tүgi tykyr bolady Kobinese suda tirshilik etedi Қoregi tek su osimdigi Toptanyp zhүredi BegemotBegemot Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby ZhuptuyaktylarTukymdasy Tegi Hippopotamus Linnej 1758Tүri H amphibiusHippopotamus amphibius Linnej 1758Areal Begemot tek tropiktik Afrikada kezdesedi Әrkajsysynda bir gana tүr bar eki tuyska bolinedi Onyn ereseginin dene turky 4 4 5 m dej kujrygynyn uzyndygy 35 50 sm salmagy 2 6 3 2 t kejde 4 5 t Tirshiliginin kobin suda otkizedi kejde sudyn tayaz zherine zhagasyna shygady Teri bezderi kyzgylt tүsti shyrysh bolip shygarady sondyktan denesi zhez tүsti bolyp keledi Қyryk elu zhyldaj omir sүredi toptanyp zhүredi Ergezhejli begemottyn dene turky 1 70 1 85 m kujrygynyn uzyndygy 70 80 sm salmagy 250 275 kg Ol zheke de toptanyp ta zhүredi otyz bes zhyldaj omir sүredi Begemot zhagasy batpak kalyn shop osken tujyk kolderdi mekendejdi Zhaksy zhүzedi sүngidi Өsimdik tamyry men tүjnegin korek etedi Қoregin tүnde izdejdi Eti terisi majy үshin kop aulangan Ergezhejli begemot sanynyn zhyldan zhylga azayuyna bajlanysty korgauga alynyp Halykaralyk Қyzyl kitapka engizilgen Kәdimgi begemot nemese gippopotam Қazakstanda hajuanattar bagynda bagylady Өmir sүru ortasySusiyrlar zhajylymdar zhanyndagy ozenderdi kolderdi zhәne batpaktardy mekendejdi Susiyrlar үshin en yngajly omir sүru ortasy suga zhartylaj batyp turuga bolatyn kumdy zhagalauy bar turakty sulardyn ashyk alkaptary bolyp tabylady Әdette olar ozderinin denelerin batyruga zheterliktej tayaz sulardy unatady Өmir kezenderiҰrgashy susiyr әrbir eki zhyl sajyn bir gana kishi susiyrdy dүniege әkeledi Susiyrlardyn balany koteru merzimi segiz aj Susiyrlar balasyn suda dүniege әkeledi balasy tuyla salyp zhүze alatyn bolady Olar analarynyn sүtimen suda zhүrip ak korektene bastajdy Olar tuylgannan son alty segiz ajga dejin analarynyn sүtimen odan son shoppen korektenedi Zhas susiyrlarga koltyrauyndar arystandar zhәne gienalar zhii shabuyl zhasajdy Susiyrlardyn koregiSusiyrlar shopkorekti zhanuarlar Olardyn en birinshi azygy shop Olar kүn sajyn tүnde ozderine belgili zholdarmen zhajylymdarga azyk izdep shygady Әrbir tүn sajyn shamamen 40 kg azyk zhejdi Olar shopti zhulyp osimdikterdi zhutu үshin ozderinin katty zhalpak erinderin pajdalanady Kej kezderi olar belgili bir ajmaktagy barlyk shopti zhep tauyskanda birneshe sagat ishinde kelesi alkapka koship shygady Susiyrlardyn terisiSusiyrlardyn suga zhakyndyktarynyn basty sebepterinin biri olardyn terisi erekshe Olardyn terisi sudan shykkan kezde zhyldam kurgap ketedi Sondyktan da olar suga zhii maltidy Susiyrlardyn terletetin bezderi zhok Onyn ornyna olardyn koptegen teri bezderi bolady bul bezder zhabyskak kyzyl zat bolip deneleri kyzgyltym zhәne terlep turgandaj korinedi Bul bolingen zat susiyrdyn denesin Kүnnin ystygynan korgap denesinde ylgaldy saktajdy ӘdebietterT Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚMEMLEKETBASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T DarkanbaevBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz ITIS on Hippopotamus amphibius Tekserildi 29 shilde 2007