Һәрун әл-Уәсиқ (араб.: هارون الواثق; 811, Мекке — 10 тамыз 847, Самарра) — Ислам халифатының 28-ші халифасы, мүміндердің әмірі.
Һәрун әл-Уәсиқ араб.: هارون الواثق | ||
843 жылы әл-Уәсиқ атымен шығарылған динар | ||
Лауазымы | ||
---|---|---|
| ||
5 қаңтар 842 — 10 тамыз 847 | ||
(Лақап аты Әл-Уәсиқ Билләһ) | ||
Ізашары | Мұхаммед әл-Мұғтасым | |
Ізбасары | Жағфар әл-Мүтәуәккил | |
Өмірбаяны | ||
Діні | Ислам | |
Дүниеге келуі | 811 Мекке, Ислам халифаты | |
Қайтыс болуы | 10 тамыз 847 Самарра, Ислам халифаты | |
Династия | Аббас әулеті | |
Әкесі | Мұхаммед әл-Мұғтасым | |
Анасы | Каратис | |
Балалары | Мұхаммед әл-Мүһтәди | |
өңдеу |
Өмірбаяны
Әл-Мұғтасым дүние салған соң халық әл-Уәсиқтің халифалығын қабылдап серт береді. Әл-Уәсиқ дүниеден өткенше халифа болды.
Әл-Уәсиқтің дәуірінде әскери сала әкесінің уақытындағыдай еді. Бірақ әкесі қойған түркі қолбасшылардың, оның ішінде, Әшнәстың ықпалы одан әрі арта түсті. Әл-Уәсиқтің дәуірінде Хиджаз және Ямама аймақтарындағы бәдеуилердің шабуылдары мен қарақшылық әрекеттерінің нәтижесінде ішкі қақтығыстар орын алғанымен, түркілерден құралған Аббаси әскері оларға тойтарыс береді.
Соғыстары
Мұсылмандар мен Византия арасында үздіксіз жалғасқан соғыста екі жақтың бірі толық үстемдікке жете алмаған болатын. Сонымен қатар екі жақтың да қолында көптеген тұтқындар жиналып қалған-тын. Һарун әр-Рашидтың уақытына екі мәрте құн төлеу арқылы көптеген тұтқындар босатылған еді. Үшінші рет құн төлеу арқылы тұтқындарды босату ісі әл-Уәсиқтің дәуірінде 845 жылы орын алды. Византия императоры елші жіберіп оның қолындағы тұтқындарды босатып алуды қалайтынын білдірді. Осылайша екі жақ та тұтқындарын босатып алды. Тұтқындардың арасында "Құран жаратылған" деп айтпағандарға құн төленбегендіктен, тұтқыннан босатылмағандығын да айта кеткен жөн.
Халифа әл-Уәсиқтің дәуірінде Сицилия мен Италияда да соғыс жалғасты. Сицилия мен Италияға жасалған сапарлар көбінесе Солтүстік Африкадан басқарылатын. Сицилия мұсылмандардың қолына өткен соң, осы жерден Италияға қарсы жасалған шабуылдарда ресми түрде Аббасилерге бағынышты болғанымен толықтай тәуелсіз әрекет жасаған Ағлабилер ерекше рөлге ие болды.
Ғылымға деген демеуі
Әл-Уәсиқ ғылым мен әдебиетке қолдау білдірді. Өзі де ақындықтан алыс емес болатын. Оның сарайында ғылыми пікірталастар жиі ұйымдастырылатын. Әл-Уәсиқтің ғылымға қатысты ұстанымы ағасы әл-Мәмунға ұқсайтын. Оның дәуірінде де Құран жаратылуы мәселесі күн тәртібінен түскен жоқ. Сол себептен көптеген адам Құран жаратылмаған дегені үшін зынданға тасталды. 845-846 жж. Басра әкіміне имамдар мен азаншыларды Құранның жаратылуы мәселесіне қатысты сұраққа тартуын бұйырды. Осы жылы бұл сенімге қарсы шыққан, тіпті маңайына адам жинап көтеріліс жасауға дайындалған Ахмед ибн Наср ибн Мәлік ибн әл-Хузағи ұсталып, Самарраға жеткізіледі. Оны халифаның өзі сұраққа тартып, артынан өлім жазасына кеседі. Әл-Уәсиқ өмірінің соңына таман халықты осылай сұраққа тартудан бас тартқандығы да айтылады.
Халифа әл-Мәмунның дәуірінде басталған аударма әрекеттері әл-Уәсиқтің дәуірінде де жалғасын тапты.
Тұлғалық қасиеттері
Әл-Уәсиқ дәмді тағамдар жеп, ішкілік ішуді қатты ұнатқан адам. Оның өлімімен Аббаси мемлекетіндегі халифа билігі әлсіреп, түркі текті қолбасшылардың билігі артады. Әл-Уәсиқ өзінен кейін ешкімді халифа ретінде қалдырмаған.
Дереккөздері
- Ислам тарихы. Алматы: Ернар Есімқұлов, 2018 ISBN 978-601-7929-37-4
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Һәrun әl Uәsik arab هارون الواثق 811 Mekke 10 tamyz 847 Samarra Islam halifatynyn 28 shi halifasy mүminderdin әmiri Һәrun әl Uәsik arab هارون الواثق 843 zhyly әl Uәsik atymen shygarylgan dinarLauazymyIslam halifatynyn 28 shi halifasy5 kantar 842 10 tamyz 847 Lakap aty Әl Uәsik Billәһ Izashary Muhammed әl MugtasymIzbasary Zhagfar әl MүtәuәkkilӨmirbayanyDini IslamDүniege kelui 811 0811 Mekke Islam halifatyҚajtys boluy 10 tamyz 847 0847 08 10 Samarra Islam halifatyDinastiya Abbas әuletiӘkesi Muhammed әl MugtasymAnasy KaratisBalalary Muhammed әl Mүһtәdiondeu ӨmirbayanyӘl Mugtasym dүnie salgan son halyk әl Uәsiktin halifalygyn kabyldap sert beredi Әl Uәsik dүnieden otkenshe halifa boldy Әl Uәsiktin dәuirinde әskeri sala әkesinin uakytyndagydaj edi Birak әkesi kojgan tүrki kolbasshylardyn onyn ishinde Әshnәstyn ykpaly odan әri arta tүsti Әl Uәsiktin dәuirinde Hidzhaz zhәne Yamama ajmaktaryndagy bәdeuilerdin shabuyldary men karakshylyk әreketterinin nәtizhesinde ishki kaktygystar oryn alganymen tүrkilerden kuralgan Abbasi әskeri olarga tojtarys beredi Sogystary Musylmandar men Vizantiya arasynda үzdiksiz zhalgaskan sogysta eki zhaktyn biri tolyk үstemdikke zhete almagan bolatyn Sonymen katar eki zhaktyn da kolynda koptegen tutkyndar zhinalyp kalgan tyn Һarun әr Rashidtyn uakytyna eki mәrte kun toleu arkyly koptegen tutkyndar bosatylgan edi Үshinshi ret kun toleu arkyly tutkyndardy bosatu isi әl Uәsiktin dәuirinde 845 zhyly oryn aldy Vizantiya imperatory elshi zhiberip onyn kolyndagy tutkyndardy bosatyp aludy kalajtynyn bildirdi Osylajsha eki zhak ta tutkyndaryn bosatyp aldy Tutkyndardyn arasynda Қuran zharatylgan dep ajtpagandarga kun tolenbegendikten tutkynnan bosatylmagandygyn da ajta ketken zhon Halifa әl Uәsiktin dәuirinde Siciliya men Italiyada da sogys zhalgasty Siciliya men Italiyaga zhasalgan saparlar kobinese Soltүstik Afrikadan baskarylatyn Siciliya musylmandardyn kolyna otken son osy zherden Italiyaga karsy zhasalgan shabuyldarda resmi tүrde Abbasilerge bagynyshty bolganymen tolyktaj tәuelsiz әreket zhasagan Aglabiler erekshe rolge ie boldy Ғylymga degen demeui Әl Uәsik gylym men әdebietke koldau bildirdi Өzi de akyndyktan alys emes bolatyn Onyn sarajynda gylymi pikirtalastar zhii ujymdastyrylatyn Әl Uәsiktin gylymga katysty ustanymy agasy әl Mәmunga uksajtyn Onyn dәuirinde de Қuran zharatyluy mәselesi kүn tәrtibinen tүsken zhok Sol sebepten koptegen adam Қuran zharatylmagan degeni үshin zyndanga tastaldy 845 846 zhzh Basra әkimine imamdar men azanshylardy Қurannyn zharatyluy mәselesine katysty surakka tartuyn bujyrdy Osy zhyly bul senimge karsy shykkan tipti manajyna adam zhinap koterilis zhasauga dajyndalgan Ahmed ibn Nasr ibn Mәlik ibn әl Huzagi ustalyp Samarraga zhetkiziledi Ony halifanyn ozi surakka tartyp artynan olim zhazasyna kesedi Әl Uәsik omirinin sonyna taman halykty osylaj surakka tartudan bas tartkandygy da ajtylady Halifa әl Mәmunnyn dәuirinde bastalgan audarma әreketteri әl Uәsiktin dәuirinde de zhalgasyn tapty Tulgalyk kasietteriӘl Uәsik dәmdi tagamdar zhep ishkilik ishudi katty unatkan adam Onyn olimimen Abbasi memleketindegi halifa biligi әlsirep tүrki tekti kolbasshylardyn biligi artady Әl Uәsik ozinen kejin eshkimdi halifa retinde kaldyrmagan DerekkozderiIslam tarihy Almaty Ernar Esimkulov 2018 ISBN 978 601 7929 37 4