Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қырым облысы (укр. Кримська область) — 1945-1991 жылдары болған КСРО-ның әкімшілік бірлігі. 1945-1954 жылдары РКФСР, 1954-1991 жылдары Украин КСР құрамында болды. Әкімшілік орталығы — Ақмешіт қаласы.
| Облыс | |
| Қырым облысы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Ел | |
| Кіреді |
|
| Әкім. орт. | |
| Партия обкомының бірінші хатшысы | Леонид Иванович Грач |
| Облыстық кеңестің төрағасы | Николай Васильевич Багров |
| Облыстық атқару комитетінің төрағасы | Виталий Владимирович Курашик |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Таратылған уақыты | |
| Жер аумағы | 26 081 км² |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны | 2 458 655 адам (1989) |
| Марапаттары |
|
Тарихы
Қырым татарлары Қырым түбегі аумағынан жер аударылғаннан кейін 1945 жылы Қырым АКСР де таратылды. КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1945 жылғы 30 маусымдағы жарлығымен автономия орнына Қырым облысы құрылды. 1946 жылы 25 маусымда РКФСР Жоғарғы Кеңесі өз заңымен автономиялы республиканың орнына Қырым облысын құруды мақұлдап, Ресей конституциясына тиісті өзгерістер енгізу туралы шешім қабылдады, ал заң мәтінінде Қырым татарларының «сатқындығы» да, «Қырым АКСР халқының негізгі бөлігі Отанын сатқандарға қарсылық көрсетпеді деген автономияны жою уәждері көрсетілген.
1945 жылы (1944 жылы Қырым әлі автономиялық республика болған кезде шығарылған жарлықтан кейін) тағы бір РКФСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының «Қырым облысының ауылдық кеңестерінің және елді мекендерінің атауын өзгерту туралы» Жарлығы шықты. Жер аударылған халықтар бар пойыздар түбектен кете салысымен, Қырымда елді мекендердің атын кең көлемде өзгерту басталды. Қырымға атын өзгертудің жаңа және соңғы толқыны 1948 жылы Сталин тағы да Қырымға барған кезге келді.
1948 жылы 29 қазанда РКФСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының жарлығымен Ақиар қаласы дербес әкімшілік-шаруашылық орталыққа (республикалық бағыныстағы қала) бөлінді. Осы сәттен бастап, ресейлік зерттеушілердің пікірінше, Ақиардың мәртебесі Қырым аймағының мәртебесіне тең болды, бірақ бұл пікірді украин зерттеушілері келіспейді.
«Қырым облысы, өздеріңіз білетіндей, бүкіл Қырым түбегін алып жатыр және аумақтық жағынан Украина Республикасымен шектеседі, бұл Украинаның оңтүстік далаларының табиғи жалғасы болып табылады. Қырым облысының экономикасы экономикасымен тығыз байланысты. Географиялық және экономикалық себептерге байланысты Қырым облысын бауырлас Украина Республикасына беру орынды және Кеңес мемлекетінің жалпы мүдделеріне жауап береді. Украин халқы бұрынан бері өз тағдырын орыс халқымен байланыстырады. Олар көп ғасырлар бойы ортақ жауларға – патшалыққа, басыбайлылық пен капиталистерге, сондай-ақ шетелдік басқыншыларға қарсы бірге күресті. Ұлы Қазан Социалистік төңкерісінің жеңісімен украин мен орыс халқының көп ғасырлық достығы одан әрі бекініп, Қырым мен Украина арасындағы экономикалық және мәдени байланыстар одан әрі нығая түсті»— М.П.Тарасовтың кіріспе сөзі
УКСР құрамына беру
1954 жылы 19 ақпанда Қырым облысын РКФСР құрамынан Украина КСР-іне беру туралы жарлық шығарды. Сол жылдың 26 сәуірінде КСРО Жоғарғы Кеңесі осы қаулыны бекітіп, КСРО Конституциясының 22 және 23-баптарына тиісті өзгерістер енгізді. 1955 жылы Арабат белінің солтүстік бөлігі Қырым облысынан Херсон облысына ауыстырылды.
Облыстың Украина КСР құрамына беруге қарсы болған КОКП Қырым облыстық комитетінің бірінші хатшысы Павел Титов қызметінен алынып, Мәскеуге РКФСР ауыл шаруашылығы министрінің орынбасары қызметіне жіберілді.
Қырым АКСР қалпына келтіру мәселесі бойынша референдум
1991 жылы 20 қаңтарда Қырым облысында КСРО тарихындағы алғашқы плебисцит болған Қырым АКСР қалпына келтіру мәселесі бойынша референдум өтті. Дауыс беруге мынадай мәселе қойылды:
«Сіз Қырым Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының КСР Одағының субъектісі және Одақтық шартқа қатысушы ретінде қайта құрылуын жақтайсыз ба?»
Облыстық (орталық) комиссия қалалық және аудандық референдум комиссиялары ұсынған хаттамалар негізінде дауыс беруге қатысқан азаматтардың саны 1 441 019 адамды құрап, тізімдерге енгізілгендердің 81,37 % құрайтынын хабарлады. Қырым Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасын КСРО-ның субъектісі және Одақтық шартқа қатысушы ретінде қалпына келтіруге берілген дауыстардың саны 1 343 855 адамды немесе қатысқандардың 93,26 % құрады.
1991 жылы 12 ақпанда Украина КСР Жоғарғы Кеңесі «Украина КСР құрамында Қырым АКСР қалпына келтіру туралы» заң қабылдап, облыс аумағында Қырым АКСР құрылды. Төрт айдан кейін, 19 маусымда қалпына келтірілген автономия туралы ескерту Украина КСР-нің 1978 жылғы конституциясына енгізілді.
Дереккөздер
- Закон РСФСР от 25 июня 1946 г. Об упразднении Чечено-Ингушской АССР и о преобразовании Крымской АССР в Крымскую область.(қолжетпейтін сілтеме)
- Война с нерусскими названиями. Басты дереккөзінен мұрағатталған 4 сәуір 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 3 сәуір 2018.
- Постановление «О переименовании населённых пунктов, улиц, отдельных видов работ и других татарских обозначений».(қолжетпейтін сілтеме)
- УКАЗ ПРЕЗИДИУМА ВС РСФСР ОТ 29.10.1948 N 761/2 О ВЫДЕЛЕНИИ ГОРОДА СЕВАСТОПОЛЯ В САМОСТОЯТЕЛЬНЫЙ АДМИНИСТРАТИВНО-ХОЗЯЙСТВЕННЫЙ ЦЕНТР.(қолжетпейтін сілтеме)
- Валерий Панов, Алексей Чичкин Как Крым Украине отдали. Крымское эхо (28 қаңтар 2014). Басты дереккөзінен мұрағатталған 31 мамыр 2015. Тексерілді, 31 мамыр 2015.
- Вячеслав Миляев Забытый патриот Крыма. Официальный сайт газеты Советская Россия (13 наурыз 2014). Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 наурыз 2014.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 31 мамыр 2015.
- Закон Украинской ССР от 12 февраля 1991 г. О восстановлении Крымской Автономной Советской Социалистической Республики.(қолжетпейтін сілтеме)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қyrym oblysy ukr Krimska oblast 1945 1991 zhyldary bolgan KSRO nyn әkimshilik birligi 1945 1954 zhyldary RKFSR 1954 1991 zhyldary Ukrain KSR kuramynda boldy Әkimshilik ortalygy Akmeshit kalasy OblysҚyrym oblysyӘkimshiligiEl KSROKiredi RKFSR 1945 1954 Ukrain KSR 1954 1991 Әkim ort AkmeshitPartiya obkomynyn birinshi hatshysyLeonid Ivanovich Grach lauazymda songysy Oblystyk kenestin toragasyNikolaj Vasilevich Bagrov lauazymda songysy Oblystyk atkaru komitetinin toragasyVitalij Vladimirovich Kurashik lauazymda songysy Tarihy men geografiyasyҚurylgan uakyty30 mausym 1945Taratylgan uakyty19 mausym 1991Zher aumagy26 081 km TurgyndaryTurgyny2 458 655 adam 1989 MarapattaryTarihyҚyrym tatarlary Қyrym tүbegi aumagynan zher audarylgannan kejin 1945 zhyly Қyrym AKSR de taratyldy KSRO Zhogargy Kenesi Toralkasynyn 1945 zhylgy 30 mausymdagy zharlygymen avtonomiya ornyna Қyrym oblysy kuryldy 1946 zhyly 25 mausymda RKFSR Zhogargy Kenesi oz zanymen avtonomiyaly respublikanyn ornyna Қyrym oblysyn kurudy makuldap Resej konstituciyasyna tiisti ozgerister engizu turaly sheshim kabyldady al zan mәtininde Қyrym tatarlarynyn satkyndygy da Қyrym AKSR halkynyn negizgi boligi Otanyn satkandarga karsylyk korsetpedi degen avtonomiyany zhoyu uәzhderi korsetilgen 1945 zhyly 1944 zhyly Қyrym әli avtonomiyalyk respublika bolgan kezde shygarylgan zharlyktan kejin tagy bir RKFSR Zhogargy Kenesi Toralkasynyn Қyrym oblysynyn auyldyk kenesterinin zhәne eldi mekenderinin atauyn ozgertu turaly Zharlygy shykty Zher audarylgan halyktar bar pojyzdar tүbekten kete salysymen Қyrymda eldi mekenderdin atyn ken kolemde ozgertu bastaldy Қyrymga atyn ozgertudin zhana zhәne songy tolkyny 1948 zhyly Stalin tagy da Қyrymga bargan kezge keldi 1948 zhyly 29 kazanda RKFSR Zhogargy Kenesi Toralkasynyn zharlygymen Akiar kalasy derbes әkimshilik sharuashylyk ortalykka respublikalyk bagynystagy kala bolindi Osy sәtten bastap resejlik zertteushilerdin pikirinshe Akiardyn mәrtebesi Қyrym ajmagynyn mәrtebesine ten boldy birak bul pikirdi ukrain zertteushileri kelispejdi Қyrym oblysy ozderiniz biletindej bүkil Қyrym tүbegin alyp zhatyr zhәne aumaktyk zhagynan Ukraina Respublikasymen shektesedi bul Ukrainanyn ontүstik dalalarynyn tabigi zhalgasy bolyp tabylady Қyrym oblysynyn ekonomikasy ekonomikasymen tygyz bajlanysty Geografiyalyk zhәne ekonomikalyk sebepterge bajlanysty Қyrym oblysyn bauyrlas Ukraina Respublikasyna beru oryndy zhәne Kenes memleketinin zhalpy mүddelerine zhauap beredi Ukrain halky burynan beri oz tagdyryn orys halkymen bajlanystyrady Olar kop gasyrlar bojy ortak zhaularga patshalykka basybajlylyk pen kapitalisterge sondaj ak sheteldik baskynshylarga karsy birge kүresti Ұly Қazan Socialistik tonkerisinin zhenisimen ukrain men orys halkynyn kop gasyrlyk dostygy odan әri bekinip Қyrym men Ukraina arasyndagy ekonomikalyk zhәne mәdeni bajlanystar odan әri nygaya tүsti M P Tarasovtyn kirispe sozi UKSR kuramyna beru 1954 zhyly 19 akpanda Қyrym oblysyn RKFSR kuramynan Ukraina KSR ine beru turaly zharlyk shygardy Sol zhyldyn 26 sәuirinde KSRO Zhogargy Kenesi osy kaulyny bekitip KSRO Konstituciyasynyn 22 zhәne 23 baptaryna tiisti ozgerister engizdi 1955 zhyly Arabat belinin soltүstik boligi Қyrym oblysynan Herson oblysyna auystyryldy Oblystyn Ukraina KSR kuramyna beruge karsy bolgan KOKP Қyrym oblystyk komitetinin birinshi hatshysy Pavel Titov kyzmetinen alynyp Mәskeuge RKFSR auyl sharuashylygy ministrinin orynbasary kyzmetine zhiberildi Қyrym AKSR kalpyna keltiru mәselesi bojynsha referendum 1991 zhyly 20 kantarda Қyrym oblysynda KSRO tarihyndagy algashky plebiscit bolgan Қyrym AKSR kalpyna keltiru mәselesi bojynsha referendum otti Dauys beruge mynadaj mәsele kojyldy Siz Қyrym Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasynyn KSR Odagynyn subektisi zhәne Odaktyk shartka katysushy retinde kajta kuryluyn zhaktajsyz ba Oblystyk ortalyk komissiya kalalyk zhәne audandyk referendum komissiyalary usyngan hattamalar negizinde dauys beruge katyskan azamattardyn sany 1 441 019 adamdy kurap tizimderge engizilgenderdin 81 37 kurajtynyn habarlady Қyrym Avtonomiyalyk Kenestik Socialistik Respublikasyn KSRO nyn subektisi zhәne Odaktyk shartka katysushy retinde kalpyna keltiruge berilgen dauystardyn sany 1 343 855 adamdy nemese katyskandardyn 93 26 kurady 1991 zhyly 12 akpanda Ukraina KSR Zhogargy Kenesi Ukraina KSR kuramynda Қyrym AKSR kalpyna keltiru turaly zan kabyldap oblys aumagynda Қyrym AKSR kuryldy Tort ajdan kejin 19 mausymda kalpyna keltirilgen avtonomiya turaly eskertu Ukraina KSR nin 1978 zhylgy konstituciyasyna engizildi DerekkozderZakon RSFSR ot 25 iyunya 1946 g Ob uprazdnenii Checheno Ingushskoj ASSR i o preobrazovanii Krymskoj ASSR v Krymskuyu oblast kolzhetpejtin silteme Vojna s nerusskimi nazvaniyami Basty derekkozinen muragattalgan 4 sәuir 2018 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 3 sәuir 2018 Postanovlenie O pereimenovanii naselyonnyh punktov ulic otdelnyh vidov rabot i drugih tatarskih oboznachenij kolzhetpejtin silteme UKAZ PREZIDIUMA VS RSFSR OT 29 10 1948 N 761 2 O VYDELENII GORODA SEVASTOPOLYa V SAMOSTOYaTELNYJ ADMINISTRATIVNO HOZYaJSTVENNYJ CENTR kolzhetpejtin silteme Valerij Panov Aleksej Chichkin Kak Krym Ukraine otdali Krymskoe eho 28 kantar 2014 Basty derekkozinen muragattalgan 31 mamyr 2015 Tekserildi 31 mamyr 2015 Vyacheslav Milyaev Zabytyj patriot Kryma Oficialnyj sajt gazety Sovetskaya Rossiya 13 nauryz 2014 Basty derekkozinen muragattalgan 14 nauryz 2014 kolzhetpejtin silteme Tekserildi 31 mamyr 2015 Zakon Ukrainskoj SSR ot 12 fevralya 1991 g O vosstanovlenii Krymskoj Avtonomnoj Sovetskoj Socialisticheskoj Respubliki kolzhetpejtin silteme