Қызыл жегі

Қызыл жегі (lupus erythematodes) — созылмалы ; дәнекер тіннің диффузды аурулары қатарына жатады. Әр түрлі дәрі-дәрмектер (, антибиотиктер, , вакциналар, сарысулар), (стрептококк, вирусты инфекция) және сыртқы тітіркендіргіш әсерлерінен (, инфрақызыл сәулелер, радиация, суық тию) пайда болады. Ауру тұқым қуалайды. Организмге түскен ошақты созылмалы инфекциялар орталығы және шеткі жүйке мен эндокриндік жүйелердің жұмысының бұзылуына, аурудың асқынуына жол ашады.

Жүйелі қызыл жегіде дамитын патоморфологиялық өзгерістер:

1. жайылма полиорғандық деструкциялық-пролиферациялық васкулит;
2. дәнекер тінінің жүйелі бұзылыстары;
3. жегі факторының әсерінен жасушалық ядролардың бұзылуы (ядролардың алдымен ісініп, кейін ыдырап жегі денешіктеріне айналуы).

Нейтрофилдер жегі денешіктерін айнала қоршап түймедақ феноменін түзеді. Ақырында қоршаудағы лейкоциттің біреуі жегі денешігін жұтады да, содан кейін қалған лейкоциттер тарап кетеді. Жегі денешігін фагоцитоздағы - нейтрофил жегі (LЕ) жасушасы деп аталады.

Жүйелі қызыл жегінің клиникалық жіктемесі

• Барысының түрлері:
  • жедел;
  • жеделдеу;
  • созылмалы: рецидивтеуші полиартрит, дискоидтық жегі синдромы, Рейно синдромы, Верльгоф синдромы, Шегрен синдромы. Соозылмалысында тері ғана емес, сонымен қатар ішкі органдар да зақымданады.

Қызыл жегі адам денесінің кез келген жерінде (ауыз қуысында, ерінде, кеудеде, шаш арасында, т.б.) пайда болуы мүмкін. Ең жиі кездесетін жері беттің шығыңқы бөлігі. Алғашқыда қызғылт, қызыл түсті дақтар пайда болады да, бірте-бірте қосылып, мүйізді қабыршақтанған инфильтратты эритематозды табақшалар дамиды. Қабыршақты сыдырып алғанда өсінділер және сағасы көрінеді (). Қызыл жегі түскен жердің ортасы тыртықтанып, оның айналасы шамадан тыс қабыршақтанып (), шеті қызарып тұрады. Қызыл жегімен 20 — 40 жас аралығындағы әйелдер жиі ауырады. Алғашқыда дене қызуы көтеріліп, буын сырқырайды. Қышу және ашу сезімі байқалады. Науқас адамда әлсіздік, ұйқысыздық, тершеңдік байқалады, жүрегі айниды. Ауру асқынғанда жүрек-қантамыр, тыныс алу жүйелері мен бүйрек жұмысы бұзылып, адамның өліп кетуі де мүмкін. Емді тек дерматолог белгілейді. Ауру диспансерлік бақылауға алынады.

Процестің активтігінің фазасы және дәрежесі

• активті фаза, активтілігінің дәрежелері:
  • биік (III);
  • орташа (II);
  • минимальді (I);
• ремиссиялық фаза

Зақымданулардың клиникалық-морфологиялық синиттамалары

• терінің: "көбелек" белгісі, кашшіяриттер, экссудатты эритема,пурпура, дискоидтық жегіт.б.:
• буындардың: артралгиялар және полиартриттің жедел, жеделдеу,созылмалы түрлері;
• сероздық қабықтардың: полисерозит, плеврит, перикардит (құрғақ және

жабысқақты), периспленит;

• жүректің; миокардит, эндокардит, митральді қақпақтың жетіспеушілігі;
• өкпенің: жедел немесе созылмалы пневмонит, пневмосклероз;
• бүйректің: нефротикалық немесе аралас типті люпуонефрит,несептік синдром;
• нерв жүйесінің: менингоэнцефалополирадикулоневрит, полиневрит.

Клиникалық көрінісі

Жүйелі қызыл жегі - тоқтаусыз меңзейтін аурудың бірі. Әдетте ауру дене қызуының көтерілуінен, буындық синдромнан және тері зақымдануынан басталады. Бірақ аурудың дебюті дара (моноорғандық) белгіден басталуы мүмкін, мәселен гломерулонефриттен, аутоиммундық тромбоцитопениядан, гемолиздік анемиядан, Рейно синдромынан, серозиттен, кейде нерв жүйесінің бұзылысынан (эпилепсия ұстамаларынан т.б.) Содан соң бірнеше ай немесе жыл өткен соң жүйелі қызыл жегінің басқа белгілері көріне бастайды.

Термин аудармасы

лат. System lupus erythematosis (орыс. системная красная волчанка) — Жүйелі қызыл жегі. Бұл ауруды туғызатын фактор терінің күннің ультракүлгін сәулесіне сезімталдығы. Бір жағынан дәнекер болып түратын жаппай кеселге ұшырауы коллаген ауруларына жақындығын көрсетеді. Қейбір кезде туберкулезбен байланысы байқалады. Ауыз ішінде көлемі 1 см-ден 5 см-ге дейін шеті тегіс емес ауру ошағының асты тығыз болып ортасында атрофия байқалады. Айналасы шамадан тыс (). Ауырған мұрын мен ұрт үсті қызарады. Ерін үсті қабыршақтанады, алғашқы кезде қанталаған жазық жараның беті көрінеді. Ауыздағы қызыл жегі жараға айналып, қатты ауыра түседі. Жазылған жараның орнында тыртық қалады.

Дереккөздер

1. «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, I том
2. Айтбембет Б.Н. Ішкі ағза ауруларының пропедевтикасы.Алматы"Кітап"баспасы.2005.568бет.
3. Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақстан, 1991. ISBN 5-615-00789-3