Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қарлыған (лат. Ríbes úva-críspa) – қарлыған тұқымдасына жататын көпжылдық өсімдік. Қарлыған аса үлкен емес бұта тектес өсімдік. Биіктігі 1-1,2 м болады. Бұталары тікенекті. Жапырағының пішіні 3 қалақты, жартылай түкті. Гүлінің түсі жасыл, қызыл аралас болып келеді. Жемісінің пішіні домалақ, түсі сары, жасыл, қызыл. Жемісі шілде, тамыз айларында піседі. 35-45 жылға дейін өмір сүреді. Әдетте отырғызылғаннан кейін 2-3 жылдан соң ғана жеміс береді. 5-6 жылдары бір түбінен 20 кг өнім алуға болады.
| Қарлыған | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Ribes uva-crispa L. 1753 | ||||||||||||||
|
Өсімдік туралы
Қарлығанның Отаны - Батыс Еуропа мен Солтүстік Африка. Сонымен қатар табиғи түрлері Кавказда, Украинада, Орта Азия елдерінде кездеседі. Тамыры қарақатқа қарағанда жақсы дамыған, 10-40 см тереңдікте жатады. Бірақ тамыры арқылы көбеймейді, себебі оның қосалқы тамырлары болмайды. Оның қызметін бүршіктер атқарады. Қарлыған бұтасы қыстың қатты суықтарына төзімсіз, үсіп қалады.
Қолданылуы
Бүгін әлемде екпе қарлығанның 1500-ден астам түрі бар. Дәмі және құрамы жағынан жүзімге ұқсас болғандықтан, қарлығанды кейде «солтүстіктің жүзімі» деп атайды. Қарлығанның бір ерекшелігі, оның жемісін пісуінің кез-келген сатысында пайдаланады. Десерт ретінде табиғи қалпында жей береді. Піскен қарлығаннан өте дәмді тосап, жас қарлығаннан өте дәмді сусын жасайды. Қарлыған құрамында болатын пектиндер адам ағзасынан ауыр металдар мен тұздарды шығаруға көмектеседі. 100 гр. қарлыған құрамында 65% су, 23 мг натрий, 170 мг калий, 22 мг кальций, 9 мг магний, 28 мг фосфор және 1,8-4,6 мг темір болады. Бұл элементтердің барлығы қарлығанда органикалық қоспалар күйінде болады, демек, ағзада оңай қорытылады. Қарлыған қан аздық (анемия) кезінде жақсы көмектеседі, сондай-ақ, қан ұюын реттегіш қасиетке ие.
Қарлыған туралы тақпақ
Солтүстіктің жүзімі
Суыққа шыдай береді.
Қатты ыстыққа шыдамас,
Қарсыз жерде өледі.
Құрамында темір көп,
Тікенді-бұтақ, талдары,
Қаны ұйи беретін
Адамдар жесе пайдалы.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
- Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Жидектер: Дидактикалық материал. - Алматы, 2011. - 16 б;ISBN 978-601-7237-31-8
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarlygan lat Ribes uva crispa karlygan tukymdasyna zhatatyn kopzhyldyk osimdik Қarlygan asa үlken emes buta tektes osimdik Biiktigi 1 1 2 m bolady Butalary tikenekti Zhapyragynyn pishini 3 kalakty zhartylaj tүkti Gүlinin tүsi zhasyl kyzyl aralas bolyp keledi Zhemisinin pishini domalak tүsi sary zhasyl kyzyl Zhemisi shilde tamyz ajlarynda pisedi 35 45 zhylga dejin omir sүredi Әdette otyrgyzylgannan kejin 2 3 zhyldan son gana zhemis beredi 5 6 zhyldary bir tүbinen 20 kg onim aluga bolady ҚarlyganDүniesi Өsimdikter unranked unranked Saby Tukymdasy GrossulariaceaeTegi ҚarlyganTүri R uva crispaRibes uva crispa L 1753Grossularia glandulososetosa Opiz Grossularia hirsuta Mill Grossularia intermedia Opiz Grossularia pubescens Opiz Grossularia reclinata L Mill Grossularia spinosa Lam Rupr Grossularia uva Scop Grossularia uva crispa L Mill Grossularia vulgaris Spach Oxyacanthus sativus Chevall Oxyacanthus uva crispa L Chevall Ribes aculeatum Salisb Ribes caucasicum Adams ex Schult Ribes crispum Dulac Ribes dubium Jacques Ribes grossularia L Ribes grossularium St Lag Ribes hybridum Besser Ribes reclinatum L Ribes spinosum Lam Өsimdik turalyҚarlygannyn Otany Batys Europa men Soltүstik Afrika Sonymen katar tabigi tүrleri Kavkazda Ukrainada Orta Aziya elderinde kezdesedi Tamyry karakatka karaganda zhaksy damygan 10 40 sm terendikte zhatady Birak tamyry arkyly kobejmejdi sebebi onyn kosalky tamyrlary bolmajdy Onyn kyzmetin bүrshikter atkarady Қarlygan butasy kystyn katty suyktaryna tozimsiz үsip kalady ҚoldanyluyBүgin әlemde ekpe karlygannyn 1500 den astam tүri bar Dәmi zhәne kuramy zhagynan zhүzimge uksas bolgandyktan karlygandy kejde soltүstiktin zhүzimi dep atajdy Қarlygannyn bir ereksheligi onyn zhemisin pisuinin kez kelgen satysynda pajdalanady Desert retinde tabigi kalpynda zhej beredi Pisken karlygannan ote dәmdi tosap zhas karlygannan ote dәmdi susyn zhasajdy Қarlygan kuramynda bolatyn pektinder adam agzasynan auyr metaldar men tuzdardy shygaruga komektesedi 100 gr karlygan kuramynda 65 su 23 mg natrij 170 mg kalij 22 mg kalcij 9 mg magnij 28 mg fosfor zhәne 1 8 4 6 mg temir bolady Bul elementterdin barlygy karlyganda organikalyk kospalar kүjinde bolady demek agzada onaj korytylady Қarlygan kan azdyk anemiya kezinde zhaksy komektesedi sondaj ak kan uyuyn rettegish kasietke ie Қarlygan turaly takpakSoltүstiktin zhүzimi Suykka shydaj beredi Қatty ystykka shydamas Қarsyz zherde oledi Қuramynda temir kop Tikendi butak taldary Қany uji beretin Adamdar zhese pajdaly SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly DerekkozderҚ 74 Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Zhidekter Didaktikalyk material Almaty 2011 16 b ISBN 978 601 7237 31 8