Қарабалық (Schіzothorax) – тұқылар тұқымдасының бір туысы. Бұларды көкбаспен бірге «тілікшелілер» деп атайды, себебі, бұлардың аналь тесігі мен аналь қанаты ірі қабыршақтармен қоршалған. Қазақстанда Қарабалықтың кәдімгі Қарабалық (Sch. іntermedіus) және Қарабалық (Sch. argentatus) деген түрлері бар. Кәдімгі Қарабалық ең кең тараған түр. Қазақстанда Сырдария, Талас өзендері алабында (соның ішінде Асы (Аса) өзен көлдерінде – Билікөл, Ақкөл, Ащыкөлде және Ащыбұлақ суқоймасында), Қаратаудан ағатын өзендерде, Түркістан облысындағы Қызылкөл тұйық көлінде кездеседі. Ұзындығы 40 см-ге, салмағы 1,2 кг-ға дейін. Түсі судың мөлдірлігіне қарай өзгереді. Бүйірінде қоңыр дақтар болады. Дене бітімі жұмыр. Екі жұп мұртшалары бар. Қабыршағы майда. 7 жылдай тіршілік етеді. Еті дәмді. Қарабалық үш түр тармағына жіктеледі: балқаш Қарабалығы (Sch. arg. argentatus), көкбас Қарабалық (Sch. arg. pseudaksaіensіs) және ащыкөл Қарабалығы (Sch. arg. saltans). Бұлардың ұзындығы 49 см-дей, салмағы 1,5 кг-дай болады. Шабақтарының түсі күмістей ақ, ересек дарабастары тіршілік ортасына сәйкес әр түсті: қоңыр күмістен қоңыр сарғышқа дейін өзгереді. Дене бітімі жұмыр. 10 жылдай тіршілік етеді. Қарабалықтардың аталықтары 3 – 8, аналықтары 3 – 9 жасында жыныстық жағынан жетіледі. Уылдырығын су температурасы 11°С болғанда (8 – 122 мыңдай) тереңд. 1 – 2 м өзен қайраңына, тасты жерлерге шашады. Әр аналық барлық уылдырығын бір мезгілде шашқанмен, популяцияның жалпы уылдырық шашу мерзімі шамамен 2 айға созылады. Тамағы қоректік қордың түрлік құрамына байланысты: балдырлар, моллюскілер, хирономидтер дернәсілі, т.б. Бұрын Балқаш – Іледе кәсіптік ауланатын негізгі балықтардың бірі болған; көп аулану, жыртқыштарды (көксерке, жайын, ақмарқа) жерсіндіру нәтижесінде 1970 жылдан кәсіптік маңызын жойды. Қазір негізінен Балқаш – Алакөл су алабындағы шағын өзендерде әуесқойлықпен ауланады. Қарабалықтың түр тармағы ішіндегі жылдан-жылға санының азаюына байланысты қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілгені – Көкбас Қарабалықы (Sch. arg. pseudaksaіensіs). Бұл Балқаш – Іле, Шу су алабында, Ыстықкөлде тараған. Оның ұзындығы 80 см, салмағы 12 кг, шамамен 17 – 19 жылдай тіршілік етеді.
Сілтемелер
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қarabalyk Schizothorax tukylar tukymdasynyn bir tuysy Bulardy kokbaspen birge tiliksheliler dep atajdy sebebi bulardyn anal tesigi men anal kanaty iri kabyrshaktarmen korshalgan Қazakstanda Қarabalyktyn kәdimgi Қarabalyk Sch intermedius zhәne Қarabalyk Sch argentatus degen tүrleri bar Kәdimgi Қarabalyk en ken taragan tүr Қazakstanda Syrdariya Talas ozenderi alabynda sonyn ishinde Asy Asa ozen kolderinde Bilikol Akkol Ashykolde zhәne Ashybulak sukojmasynda Қarataudan agatyn ozenderde Tүrkistan oblysyndagy Қyzylkol tujyk kolinde kezdesedi Ұzyndygy 40 sm ge salmagy 1 2 kg ga dejin Tүsi sudyn moldirligine karaj ozgeredi Bүjirinde konyr daktar bolady Dene bitimi zhumyr Eki zhup murtshalary bar Қabyrshagy majda 7 zhyldaj tirshilik etedi Eti dәmdi Қarabalyk үsh tүr tarmagyna zhikteledi balkash Қarabalygy Sch arg argentatus kokbas Қarabalyk Sch arg pseudaksaiensis zhәne ashykol Қarabalygy Sch arg saltans Bulardyn uzyndygy 49 sm dej salmagy 1 5 kg daj bolady Shabaktarynyn tүsi kүmistej ak eresek darabastary tirshilik ortasyna sәjkes әr tүsti konyr kүmisten konyr sargyshka dejin ozgeredi Dene bitimi zhumyr 10 zhyldaj tirshilik etedi Қarabalyktardyn atalyktary 3 8 analyktary 3 9 zhasynda zhynystyk zhagynan zhetiledi Uyldyrygyn su temperaturasy 11 S bolganda 8 122 myndaj terend 1 2 m ozen kajranyna tasty zherlerge shashady Әr analyk barlyk uyldyrygyn bir mezgilde shashkanmen populyaciyanyn zhalpy uyldyryk shashu merzimi shamamen 2 ajga sozylady Tamagy korektik kordyn tүrlik kuramyna bajlanysty baldyrlar mollyuskiler hironomidter dernәsili t b Buryn Balkash Ilede kәsiptik aulanatyn negizgi balyktardyn biri bolgan kop aulanu zhyrtkyshtardy kokserke zhajyn akmarka zhersindiru nәtizhesinde 1970 zhyldan kәsiptik manyzyn zhojdy Қazir negizinen Balkash Alakol su alabyndagy shagyn ozenderde әueskojlykpen aulanady Қarabalyktyn tүr tarmagy ishindegi zhyldan zhylga sanynyn azayuyna bajlanysty korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgeni Kokbas Қarabalyky Sch arg pseudaksaiensis Bul Balkash Ile Shu su alabynda Ystykkolde taragan Onyn uzyndygy 80 sm salmagy 12 kg shamamen 17 19 zhyldaj tirshilik etedi SiltemelerҚazak EnciklopediyasyBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz