Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Қара мүйізтұмсық (лат. Diceros bicornis)- Оңтүстік-Шығыс Азия мен Африканың саваннасы мен тропикалық ормандарында мекендейтін мүйізтұмсықтар тақтұяқтылар отрядына жатады. 2013 жылдың 10 қарашасынан бастап ресми түрде жер жүзінен жойылды.
| Қара мүйізтұмсық Қазбалық ауқымы: Eocene–Recent | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Қара мүйізтұмсық (Diceros bicornis) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Түрлері | ||||||||||||||
Негізгі түрі
Дене тұрқы 1-2 м, салмағы 1- 3,6 тонна. Терісі өте қалың, түксіз, басының маңдай сүйегі мен мұрынүсті сүйегінде екі мүйізі бар. Мұрынүсті сүйегіндегі мүйізі (алдыңғы мүйіз) ұзын, маңдай сүйегіндегі мүйізі (артқы мүйіз) қысқа, кейде дамымай төмпешік күйінде сақталып қалады. Қара мүйізтұмсықтардың иіс сезу мүшесі жақсы жетілген.
Тіршілік етуі
Қара мүйізтұмсықтар - шөпқоректі жануарлар, ағаштар мен бұталардың жапырақтарымен, қабықтарымен, су өсімдіктерінің (қамыс және т.б.) жас өркендерімен қоректенеді. Алдыңғы мүйізі ағаштар мен жиі өскен бұталардың арасынан кедергісіз өту және жауынан қорғану үшін қажет. Қара мүйізтұмсықтар көбінесе жеке жүреді. Денесі үлкен болғандықтан сырт көзге баяу қозғалатындай көрінгенімен сағатына 35- 40 км. жылдамдықпен жүгіреді. күн қатты ысығана шалшық суда батпаққа аунап салқындайды, әрі терісіне жабысқан кенелерден тазарады. Терісіндегі жабысқан кенелерді су тасбақалары және кейбір құстар теріп жейді, қара мүйізтұмсық оларды қумайды. Мүйізтұмсық иемденген аумағының шекарасын нәжістері мен зәрімен белгілейді. Әр жерде үйілген нәжістерінен аумақтың бос емес екендігін сезген басқа қара мүйізтұмсықтар ол жерге жоламайды.
Дамуы
Аналық қара мүйізтұмсық 3- 4 жаста, ал аталық қара мүйізтұмсық 7- 9 жаста жыныстық жағынан жетіліп көбеюге қабілетті болады. Аналығының буаздық мерзімі 16,5 айға созыады. Жаңа туған ұрпағының салмағы шамамен 65кг. Олардың 16 -18 топтанып жүретіндері де кездеседі.
Жойылу себептері
Олардың мүйіздері үшін ретсіз ауланғаннан кейін саны күрт азайып кетті. Тіпті, жойылып та кетті. Мүйіздері пілдің сүйегінен (бивень) 4 есе құндылығымен өте қымбат бағаланады, және оның емдік қасиеті үшін аулайды. Тіршілік ету ұзақтығы 70 жылдай.
Дереккөздер
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — биология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Қara mүjiztumsyk lat Diceros bicornis Ontүstik Shygys Aziya men Afrikanyn savannasy men tropikalyk ormandarynda mekendejtin mүjiztumsyktar taktuyaktylar otryadyna zhatady 2013 zhyldyn 10 karashasynan bastap resmi tүrde zher zhүzinen zhojyldy Қara mүjiztumsyk Қazbalyk aukymy Eocene Recent PreK K O S D Kr P T Yu B Pg NҚara mүjiztumsyk Diceros bicornis Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby SүtkorektilerSaby TaktuyaktylarKishi saby Ұly tukymdasy Tukymdasy Rhinocerotidae 1820TүrleriMүjiztumsyktarNegizgi tүriDene turky 1 2 m salmagy 1 3 6 tonna Terisi ote kalyn tүksiz basynyn mandaj sүjegi men murynүsti sүjeginde eki mүjizi bar Murynүsti sүjegindegi mүjizi aldyngy mүjiz uzyn mandaj sүjegindegi mүjizi artky mүjiz kyska kejde damymaj tompeshik kүjinde saktalyp kalady Қara mүjiztumsyktardyn iis sezu mүshesi zhaksy zhetilgen Tirshilik etuiҚara mүjiztumsyktar shopkorekti zhanuarlar agashtar men butalardyn zhapyraktarymen kabyktarymen su osimdikterinin kamys zhәne t b zhas orkenderimen korektenedi Aldyngy mүjizi agashtar men zhii osken butalardyn arasynan kedergisiz otu zhәne zhauynan korganu үshin kazhet Қara mүjiztumsyktar kobinese zheke zhүredi Denesi үlken bolgandyktan syrt kozge bayau kozgalatyndaj koringenimen sagatyna 35 40 km zhyldamdykpen zhүgiredi kүn katty ysygana shalshyk suda batpakka aunap salkyndajdy әri terisine zhabyskan kenelerden tazarady Terisindegi zhabyskan kenelerdi su tasbakalary zhәne kejbir kustar terip zhejdi kara mүjiztumsyk olardy kumajdy Mүjiztumsyk iemdengen aumagynyn shekarasyn nәzhisteri men zәrimen belgilejdi Әr zherde үjilgen nәzhisterinen aumaktyn bos emes ekendigin sezgen baska kara mүjiztumsyktar ol zherge zholamajdy DamuyAnalyk kara mүjiztumsyk 3 4 zhasta al atalyk kara mүjiztumsyk 7 9 zhasta zhynystyk zhagynan zhetilip kobeyuge kabiletti bolady Analygynyn buazdyk merzimi 16 5 ajga sozyady Zhana tugan urpagynyn salmagy shamamen 65kg Olardyn 16 18 toptanyp zhүretinderi de kezdesedi Zhojylu sebepteriOlardyn mүjizderi үshin retsiz aulangannan kejin sany kүrt azajyp ketti Tipti zhojylyp ta ketti Mүjizderi pildin sүjeginen biven 4 ese kundylygymen ote kymbat bagalanady zhәne onyn emdik kasieti үshin aulajdy Tirshilik etu uzaktygy 70 zhyldaj DerekkozderBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul biologiya bojynsha makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz