Қазақ тағамтану академиясы ғылыми мекеме Орталық Азия аймағындағы тамақтанудың мед биол мәселелерінің іргелі және тәжіри

Қазақ тағамтану академиясы – ғылыми мекеме.

Орталық Азия аймағындағы тамақтанудың мед.-биол. мәселелерінің іргелі және тәжірибе жүзінде қолданылатын ғыл. зерттеулерін жүзеге асырады. КСРО Мед. ҒА Тағамтану ин-тының Қазақ бөлімшесі болып 1973 ж. Алматы қ-нда құрылды. 1991 ж. Аймақтық тағам проблемаларының ин-ты, 1993 ж. Аймақтық тағам проблемаларының ғыл. орт-на айналды. 2000 ж. ҚР-ның «Тағамтану институты» ЖАҚ, 2002 ж. « ЖАҚ болып қайта құрылды. Құрамында: емдік тағам бөлімі, тағам иммунологиясы, тағам физиологиясы және оны жоспарлау, арнайы азық-түлік өнімдері мен биол. активті қоспаларды өндіру, тағамның сапасы мен қауіпсіздігін бақылау, биохимия және витаминология лабораториялары; биол. активті қоспалардың молек. негізін зерттейтін сектор бар. 1991 ж. аспирантура ашылған. Академияның жұмыс бағыттары: тағамтану саласындағы ұлттық саясаттың концептуалдық негізін ғыл. түрде тұжырымдау; халықтың түрлі жас пен жыныстық тобына қарай және климаттық-геогр., экол. және этник. ерекшеліктерін байланыстыра отырып, негізгі тағамдық заттар мен энергияға мұқтаждығының физиол. қажеттілік нормасын жасап қалыптастыру; микронутриент тапшылығы мен ауқатқа тәуелді аурулардың таралуын зерттеу және алдын алу; кеңінен таралған жұқпалы және жұқпалы емес аурулардың пайда болуы мен өту сипатына тағамның жасар ықпалын және үйлестірілген алдын алу әдістерін анықтап бекіту; зат алмасудағы өзара әсерінің механизмдерін зерттеу; , биохим. процесстер мен биоценозды алиментарлық коррекциялаудың теориялық негіздерін жасау; арнайы емдік-алдын алу және балалар тағамдарын жасап шығару; таңдалып берілген мед.-биол. қасиетке ие тағамға биол. белсенді қоспалар жасап шығару; тағамдық өнімдердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау; ұлттық тағамдық өнімдер мен дәстүрлі емес тағамдық шикізаттардан емдік диеталар мен тағам рациондарын құрастыру. Академия бала организмінде темір, селен, йод жетіспегенде байқалатын ауруларды емдеуге және олардың алдын алуға бағытталған бірнеше емдік-профилактикалық тағамдар ұсынып, өндіріске енгізді. Тамақтың құрамындағы белоктың Р-450 цитохромын өзгерту арқылы бауырдың микросомалық фракциясында май қышқылдарының және бос холестериннің түзілуіне әсер етуге болатындығы анықталды. Ол қанның сарысуындағы липидтердің өзін-өзі реттеп тасымалдау жүйесінде маңызды рөл атқарады. Организмге бөгде қосылыстардың әсері дислипопротеидемияға әкелетіні, ал тағам құрамындағы белок компоненттері оған модификациялық әсер көрсететіні анықталды. Толыққұнды белоктар липидтердің тасымалдану процесінің патогенді әсерін азайтып, құндылығы төмен белоктар оны күшейте түсетінін дәлелдеді, ол гипокинезия кезінде қолданылатын емдік-профилактикалық тағамдарды құрастырып, бекітуге негіз болды. Тағамдық талшықтармен, кейбір витаминдермен, биол. белсенді қосылыстармен және микро-элементтермен байытылған арнайы азық-түлікті және ұсыныстарды өңдеп, шығаруға арналған теориялық база құрылды. Осы азық-түліктің кейбіреулері ғарышкерлерді тамақтандыруда қолданылды. Радиацияның теріс әсерін азайту үшін алиментарлық жолмен қорғауға арналған радиопротекторлық әсері бар арнайы тағам өнімдері шығарылып, сынақтан өткізілді. Соның біреуі тотытуға қарсы табиғи заттектермен, пектинмен, витаминдермен және басқа да биол. белсенді қоспалармен байытылған «Болашақ» өнімі болды. Ин-т ғалымдары ашқан жаңалықтары үшін 116 патент пен авторлық куәлік алды. Республикадағы іргелі де қолданбалы аспектілері зерттелді (ҚР Мемл. сыйл., 2001).

Академияда акад. Т.Шарманов, 11 ғыл. докторы (И.Г.Цой, Ш.Тәжібаев, Л.Қаламқарова, Ю.А.Синявский, т.б.), 18 ғыл. канд. жұмыс істейді.

Дереккөздер

Қазақ энциклопедиясы.

Сыртқы сілтемелер

ҚАЗАҚ ТАҒАМТАНУ АКАДЕМИЯСЫ Мұрағатталған 17 желтоқсанның 2014 жылы.

[1] Қазақ энциклопедиясы.