Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ғұмар Қожахметұлы Есенғұлов (15.05.1890, Орал облысы, Темір уезі Ембі-Темір болысының №8 ауылы (қазіргі Ақтөбе облысы, Темір ауданы) — 1930) — Батыс Алашорда қайраткері, қазақтың жоғары білімді алғашқы дәрігерлерінің бірі.
- Оның әкесі – Қожахмед Есенғұлов, анасы – №3 ауылдан Балхия Таменова. Әкесі елдегі көзі ашық, зерек адам болған.
- Есенғұлов болыстық орыс-қазақ мектебін, қалалық орыс-қазақ Романов училищесін бітіргеннен кейін Орал реальдық әскер училищесін тәмамдаған (1910).
- Училищеден соң курстастары Б.Бейсенов, Ы.Шұғыловпен бірге 1910 ж. Саратов университетінің медицина факультетивіне түсіп, оны 1914 ж. бітіріп шықты.
- 1914-16 ж. Саратов қаласындағы Земгор одағының лазаретінде дәрігер-.
- 1916 ж. Орынбор қаласындағы жедел жәрдем стансасында дәрігер.
- 1917 ж. сәуірдің басында Орынбор қаласында өткен Торғай және Орал облысы қазақтарының съезінде қаралатын мәселелерді әзірлеп, өтетін орны мен уақытын анықтап, жұртқа хабар беретін айрықша бюроның құрамына кірді.
- 1917 ж. сәуірдің ортасында Орал қаласында өткен 1-Қазақ Орал облысы съезінде Жайық сырты облысы қазақ комитетінің мүшесі болып сайланды.
- Сол жылғы 21-26 шілде аралығында өткен 2-Жалпықазақ съезінің қаулысымен Құрылтай жиналысы депутаттығына Орал облысынан белгіленген 7 кандидаттың бірі. Құрылтай жиналысына Алаш партиясы атынан аталған депутаттар тізіміне де кірді.
- Уақытша үкіметтің Орал облысындағы комиссары Г.Бизяновтың ұйғаруымен 1917 ж. Темір уезі бойынша Уақытша үкімет комиссары болып тағайындалды.
- 1918 ж. 11 қыркүйектегі орталық Алашорда үкіметінің Уфа мәжілісінің қаулысымен Уақытша үкімет берген құқықтарды уақытша пайдалана отырып, жергілікті земстволық басқару ісіне бақылау жасайтын Алашорда Темір уездік комиссары міндеті қоса жүктелді. Осыған орай Ойыл уәлаятының облысы комиссары Ж.Мергеновке бағына отырып, Темір уездік атқару комитетінің Халық шаруашылығы бөлімі деп аталған жергілікті земстволық басқару құрылымының жұмысына бақылау жасады.
Осы қызметте жүріп 1918 ж. күзде ақ қазақтардан қашып, Темірге келген Ә.Әйтиевке, М. Илмағамбетовке уақытша үкімет комиссарының қолы қойылып, мөрі басылған куәлік табыстап, елге жетулеріне көмекгесті. Осы тұста Ташкенттен Жұрын, Темір, Орал арқылы Орынборға бара жатқан Мұстафа Шоқайға жәрдемдесті. Большевик И.Құрмановтың идеяластарына қарсы күреске қатысты. 1919 ж. маусым айында Батыс Алашорданың әскери бөлімшелерін Орал Войско үкіметі жағында үрыс қимылдарына қатыстырмау мақсатында Темір, Ырғыз бағытына алып келген Ж.Досмұхамедовке көмектесті. Ізімбет станциясы маңында қызылдарды атағымен қашырған Ж.Досмүхамедовтың 300 жігітін халық жасағы - сойылмен қаруланған «запас кісілер» есебінен 3 мыңға жеткізіп, үрей туғызған әскери тактикалық шараны ұйымдастыруға қатысты.
- 1919 ж. қарашада Темір кентін қызылдардың 1-армиясы алғаннан кейін Кеңестер жағына 1919 ж. 20 желтоқсанға дейін шыққандардың қатарында ауылды кеңестендіру, жергілікті басқару органдарын қайта қүру ісіне атсалысты. Темір кентінде эпидемиолог-дәрігер болды. Темір уездік солдат, жүмысшы, шаруа және қазақ депутаттары кеңесінің денсаулық сақтау бөлімінің меңгерушісі Н.Қалменовтің ұсынуымен 1920 ж. қаңтарда сүзекке қарсы күресетін эпидемемиялық меңгерушілігіне тағайындалды.
- 1920 ж. маусым айында РК(б)П Қазақ облысы бюросы төралқасының шешімімен жаңадан құрылған Орынбор-Торғай губерниясы атқару комитетіне мүшелікке тағайындалды.
- 1925 жылдан бастап Ақтөбе қаласында орталық амбулаторияда дәрігер-.
- 1929 ж. тергеу органдары тарапынан тұтқындалып, жер аударылды.
- 1930 ж. елге қайтып келіп, дәрігер болып қызмет етіп жүргенде қайтыс болды.
Дереккөздер
- Тарих ғылымдарының докторы, профессор, алаштанушы Мұрағатталған 4 наурыздың 2016 жылы.
- Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002. ISBN 9965-607-02-8
- «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ғumar Қozhahmetuly Esengulov 15 05 1890 Oral oblysy Temir uezi Embi Temir bolysynyn 8 auyly kazirgi Aktobe oblysy Temir audany 1930 Batys Alashorda kajratkeri kazaktyn zhogary bilimdi algashky dәrigerlerinin biri Onyn әkesi Қozhahmed Esengulov anasy 3 auyldan Balhiya Tamenova Әkesi eldegi kozi ashyk zerek adam bolgan Esengulov bolystyk orys kazak mektebin kalalyk orys kazak Romanov uchilishesin bitirgennen kejin Oral realdyk әsker uchilishesin tәmamdagan 1910 Uchilisheden son kurstastary B Bejsenov Y Shugylovpen birge 1910 zh Saratov universitetinin medicina fakultetivine tүsip ony 1914 zh bitirip shykty 1914 16 zh Saratov kalasyndagy Zemgor odagynyn lazaretinde dәriger 1916 zh Orynbor kalasyndagy zhedel zhәrdem stansasynda dәriger 1917 zh sәuirdin basynda Orynbor kalasynda otken Torgaj zhәne Oral oblysy kazaktarynyn sezinde karalatyn mәselelerdi әzirlep otetin orny men uakytyn anyktap zhurtka habar beretin ajryksha byuronyn kuramyna kirdi 1917 zh sәuirdin ortasynda Oral kalasynda otken 1 Қazak Oral oblysy sezinde Zhajyk syrty oblysy kazak komitetinin mүshesi bolyp sajlandy Sol zhylgy 21 26 shilde aralygynda otken 2 Zhalpykazak sezinin kaulysymen Қuryltaj zhinalysy deputattygyna Oral oblysynan belgilengen 7 kandidattyn biri Қuryltaj zhinalysyna Alash partiyasy atynan atalgan deputattar tizimine de kirdi Uakytsha үkimettin Oral oblysyndagy komissary G Bizyanovtyn ujgaruymen 1917 zh Temir uezi bojynsha Uakytsha үkimet komissary bolyp tagajyndaldy 1918 zh 11 kyrkүjektegi ortalyk Alashorda үkimetinin Ufa mәzhilisinin kaulysymen Uakytsha үkimet bergen kukyktardy uakytsha pajdalana otyryp zhergilikti zemstvolyk baskaru isine bakylau zhasajtyn Alashorda Temir uezdik komissary mindeti kosa zhүkteldi Osygan oraj Ojyl uәlayatynyn oblysy komissary Zh Mergenovke bagyna otyryp Temir uezdik atkaru komitetinin Halyk sharuashylygy bolimi dep atalgan zhergilikti zemstvolyk baskaru kurylymynyn zhumysyna bakylau zhasady Osy kyzmette zhүrip 1918 zh kүzde ak kazaktardan kashyp Temirge kelgen Ә Әjtievke M Ilmagambetovke uakytsha үkimet komissarynyn koly kojylyp mori basylgan kuәlik tabystap elge zhetulerine komekgesti Osy tusta Tashkentten Zhuryn Temir Oral arkyly Orynborga bara zhatkan Mustafa Shokajga zhәrdemdesti Bolshevik I Қurmanovtyn ideyalastaryna karsy kүreske katysty 1919 zh mausym ajynda Batys Alashordanyn әskeri bolimshelerin Oral Vojsko үkimeti zhagynda үrys kimyldaryna katystyrmau maksatynda Temir Yrgyz bagytyna alyp kelgen Zh Dosmuhamedovke komektesti Izimbet stanciyasy manynda kyzyldardy atagymen kashyrgan Zh Dosmүhamedovtyn 300 zhigitin halyk zhasagy sojylmen karulangan zapas kisiler esebinen 3 mynga zhetkizip үrej tugyzgan әskeri taktikalyk sharany ujymdastyruga katysty 1919 zh karashada Temir kentin kyzyldardyn 1 armiyasy algannan kejin Kenester zhagyna 1919 zh 20 zheltoksanga dejin shykkandardyn katarynda auyldy kenestendiru zhergilikti baskaru organdaryn kajta kүru isine atsalysty Temir kentinde epidemiolog dәriger boldy Temir uezdik soldat zhүmysshy sharua zhәne kazak deputattary kenesinin densaulyk saktau boliminin mengerushisi N Қalmenovtin usynuymen 1920 zh kantarda sүzekke karsy kүresetin epidememiyalyk mengerushiligine tagajyndaldy 1920 zh mausym ajynda RK b P Қazak oblysy byurosy toralkasynyn sheshimimen zhanadan kurylgan Orynbor Torgaj guberniyasy atkaru komitetine mүshelikke tagajyndaldy 1925 zhyldan bastap Aktobe kalasynda ortalyk ambulatoriyada dәriger 1929 zh tergeu organdary tarapynan tutkyndalyp zher audaryldy 1930 zh elge kajtyp kelip dәriger bolyp kyzmet etip zhүrgende kajtys boldy DerekkozderTarih gylymdarynyn doktory professor alashtanushy Muragattalgan 4 nauryzdyn 2016 zhyly Batys Қazakstan oblysy Enciklopediya Almaty Arys baspasy 2002 ISBN 9965 607 02 8 Alash kozgalysy Almaty 2008 ISBN 9965 32 715 7Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet