Ғарыштық желі орыс Космическая струна ғарыштық ішек алып қатпары іспеттес болжамды реликтілі астрономиялық нысан Кей жағ

Ғарыштық желі (орыс. Космическая струна, ғарыштық ішек) — алып қатпары іспеттес, болжамды реликтілі астрономиялық нысан. Кей жағдайда желілер конус типтес уақыт кеңістігінің бірқалыпты типологиялық дефектілерімен сипатталады.

CSL-1 қосарлы галактикасы. VLT бақылауындағы (нысанның құрамдас бөліктерінің екеуінің ортасымен өткендегі) спектограф саңылауларының позициялануы көрсетілген. Кескін М. Сажиннің мақаласынан алынған.

Теориялық зерттелуінің алғышарттары

Ғарыштық желілер Желі теориясының нәтижесі болып табылады.

«Ғарыштық желілердің» болу мүмкіндігі жайлы алғаш болжамдар 1976 жылы британ физигі тарапынан айтылып, ал осы теорияның ары қарайғы дамуына 1981 жылы ұсыныс білдірген кеңес астрофизигі болды.

Ғарыштық желілердің диаметрі атом ядроларының көлемінен әлдеқайда азырақ (шамамен 10⁻²⁹ сантиметрдей), ұзындығы— кемінде оңдаған парсектей, ал — шамамен сантиметрге шаққанда 10²² грамдай, яғни желілердің мыңдаған километрі Жер массасына парапар, бұл желілердің тығыздығы өте жоғары демек.

Теорияға сәйкес ғарыштық желілер Жойқын жарылыстан кейін түзілді және алдын-ала тұйықталған немесе шексіз болған. Желілер жиырыла алады, бірін-бірі баса алады және жыртыла алады. Желілердің үзілген шеттері тұйықталған бөлшектер түзіп, қайта жалғаса алу мүмкіндігіне ие. Желілердің өздері де, олардың бөлшектері де Ғаламда жарық жылдамдығымен ұшады. Олар бүкіл Ғаламды алып, Ғаламның бір жиегінен екінші жиегіне қарай жалғасқан.

Байқалуы

Ғарыштық желіні көру, әрине мүмкін емес, себебі ол кез-келген массалық нысан сияқты « түзеді: оның артқы жағындағы қайнарлардың жарығы оны айналып өту керек.

2003—2005 жж. бірнеше баспасөз беттерінде жарияланып, 6-7 миллиард жарық жылы қашықтығында орналасқан CSL-1 галактикасының кескіндеріне сәйкес, ғарыштық желілер құбылысы ашылды деген ұйғарымдар келтірілді. Алайда, кейінгі зерттеулерде CSL-1 айналасындағы ғарыш желісінің табылуы теріске шығарылды. Дегенмен, мәселе ғарыштың алуан бір нысанының түрін ашумен емес, ғарыштық желіні байқау төңірегінде шоғырланды деген мүмкіндік қалды.

2010 жылдың қазанына қарай ғарыштық желілердің болу мүмкіндігін, байқауға негізделген зерттеулерлердің нәтижесінде алынған хабарламалар жанама түрде айғақтандыра түсті.

Әдебиетте кездесуі

Ғарыштық желілердің ғылыми фантастикалық шығармаларда сюжеттің құрылымдаушы элементі ретінде кездесуі мысалдары байқалады. Бұл мысалдар ирландиялық фантаст-жазушы «Кольцо Вертанди» және ресейлік фантаст шығармаларында кездеседі.

Дереккөздер

Открытие космической струны получило первое подтверждение?
Астрономы открыли космическую струну?
M. Sazhin e. a. MNRAS 343 (2003) 35
Астрономы порвали космическую струну Мұрағатталған 17 мамырдың 2013 жылы. 24/01/06
M. Sazhin e. a. MNRAS 376 (2007) 1731
S. V. Krasnikov Gravitation and Cosmology 15 (2009) 62
Cracks in the Universe: Physicists are searching for the fingerprints of cosmic strings

Сілтемелер

Статья «Загадки космических струн» на сайте «Физика вокруг нас»

[Elements-1] Открытие космической струны получило первое подтверждение?

[Astronet-2] Астрономы открыли космическую струну?

[3] M. Sazhin e. a. MNRAS 343 (2003) 35

[Gazeta.Ru-4] Астрономы порвали космическую струну Мұрағатталған 17 мамырдың 2013 жылы. 24/01/06

[5] M. Sazhin e. a. MNRAS 376 (2007) 1731

[6] S. V. Krasnikov Gravitation and Cosmology 15 (2009) 62

[7] Cracks in the Universe: Physicists are searching for the fingerprints of cosmic strings