Ғазнауи сұлтандығы

Ғазнауи әулеті (сұлтандығы) (парсы: غزنویان‎ ġaznaviyān) қазіргі Ауғанстан, Хорасан, Солтүстік Үндістан аумағында XI - XII ғ-ларда болған мемлекет. Самани әулеті дағдарысқа ұшыра-ғанын пайдаланып, түркілерден тұратын әскери топ бар билікті өз қолдарына жинай бастады. Олар 962 ж. көтеріліс жасап, , Кабул, қалаларын басып алды. Бірақ көп ұзамай Самани әулеті билікті қайта қалпына келтірді. Тек 15 жыл өткеннен кейін түрік ғұламалары өз адамдарын таққа отырғызып,Ғазнауи әулетінің негізін қалады. Жаңа мемлекет, әсіресе, Махмұт сұлтанның тұсында (998 - 1030) қатты күшейді. Бағдат халифы оған сұлтан дәрежесімен бірге «йемин әд-Даул уа амин әл-милла» (мемлекет және діни қауымның сенімді тұлғасы) атағын берді. Оның тұсында мемлекет шекарасы солтүстікте Әмудария өз-не дейін жетіп, Қарахандар әулеті мемлекетімен шектесті. Батыста Бүйлер әулетіне қараған Иранды қол астына қаратса, оңтүстік-шығыста Солтүстік Үндістанды басып алды. Сұлтанның қолында биліктің барлық түрі шоғырланды. Мемлекеттің экономикасы соғыстардан түскен олжа мен халықтан жиналған

{{{атауы}}}
←   →

алым-салықтан құралды.

кезіндегі тиын.

Сұлтанның негізгі тірегі - тұрақты әскер тек түркі ғұламаларынан ғана емес, араб, хорасан, үнді,

дейлемит, тура, ауған жасақтарынан да тұрды. Бұған қоса ғазауат соғысына қаты- сушы ғазилер (дін үшін күресушілер) мен еріктілер де әскери жорықтарға қатынаста. Соғыс кезінде үйретілген пілдер, қамал бұзуға арналған тас лақтырғыш құралдар, өзеннен өту үшін жүзбелі көпірлер пайдаланылды. Мемлекетте халықты бақылауда ұстау үшін тыңшылардың қызметі кеңінен жолға қойылды. Мұсылман дінбасыларына үлкен құрмет көрсетіліп, үнемі сарай жұмыстарына қатыстырылды. Ақындар мен тарихшыларға, ғалымдарға өнімді жұмыс істеу үшін арнайы жағдай жасалынып, оқу жүйесінде медреселер пайда болды, мешіт- медресе, сарай құрылыстарын салуға үлкен мән берілді.Ғазнауи әулетінің құлдырауы Масуд сұлтан (1031 - 41) тұсынан басталды. Осы кезде күшейген Селжұқтар 1040 жылы ғазнауилерғе Данданекан түбінде күйрете соққы берді. Осыдан соң екі әулет арасындағы 100 жылдан аса уақытқа созылған күрес кезінде Орталық Ауғанстанда тұратын Тура билеушілері күшейіп, 1186 жылы орналасқан Газнауи сұптандығының қалдығын түпкілікті жойды.ы

Дереккөздер

1. Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1