Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Эратосфен (гр. Ἐρατοσθένης ὁ Κυρηναῖος;Б.д.д. 276 – 194 жж) - грек ғалымы, математикамен қатар астрономия, география, тарихты да жақсы білген. Ол жай сандарды табудың тәсілін ойлап тауып, сол кездегі белгілі әлем картасы мен аспан денелерінің картасын жасаған, сондай-ақ (високосный) жылды еңгізудің қажеттілігін негіздеген. Оның негізгі жетістігі – Жердің көлемін адамдар оның шар тәріздес екенін білгенге дейін есептеп шығаруы. Өз есептеулерінің негізінде ол картада белгіленбеген мұхиттың әлі де орасан үлкен кеңістіктері бар екенін болысады және оның айтқаны дұрыс келеді.
| Eratosthenes (Ἐρατοσθένης) | |
|---|---|
 Portrait of Eratosthenes | |
| Дүниеге келгені: | 276 BC |
| Қайтыс болғаны: | 194 BC Capital of Ptolemaic Egypt |
| Мансабы: | Epic poet, librarian, scholar, inventor |
Эратосфен елегі
Ғалымдар ерте кездерден бастап-ақ жай сандарды зерттеген. Жай сан ұғымын біздің заманымыздан бұрынғы IV ғасырда ежелгі грек ғалымы Пифагор енгізген. Біздің заманымыздан бұрынғы III ғасырда өмір сүрген грек математигі Евклид жай сандардың шексіз көп екендігін, ең үлкен жай санды атап көрсету мүмкін болмайтынын дәлелдеген. Евклидтен біршама кейінірек Александрияда өмір сүрген ежелгі грек математигі Эратосфен жай сандардың кестесін жасауға арналған өзінің тәсілін ұсынды.
Эратосфен балауыздан жасалған тақтайшада натурал сандарды алып тастап отырған. Сонда алғашқы кесте елек тәрізденіп, онда тек қана жай сандар қалған. Сондықтан оны Эратосфен елегі деп атаған.
Жай сандардың кестесін даярлаудағы Эратосфен тәсілі:
- Алдымен 2 санынан бастап барлық натурал сандар жазылады. Мысалы, 2-ден 40-қа дейінгі барлық натурал сандарды тізіп жазу керек. Бірінші ретте- 2 санынан басқа, 2- ге еселік сандардың барлығы сызып тасталады.
- Кестеде 2 және 3 сандарынан кейін 5 саны қалады. Үшінші ретте- 5 санынан басқа 5-ке еселік сандардың барлығы сызып тасталу қажет.
- Сонда кестеде 40-тан кіші жай сандар ғана қалады. Бұл кесте 40-тан кіші жай сандар кестесі болып табылады.
Кестедегі 2 санынан басқа қалған сандардың кез келгені 2-ге бөлінбейді. 2, 3, 5, 7, 11, 13, 15, 17, 19, 23, 29, 31, 37 Осындай реттілікпен қалаған санға дейінгі кестені даярлауға болады.
Дереккөздер
- Математика- жалпы білім беретін мектептің 5-сыныбына арналған оқулық (Алдамұратов, Байшоланов; Алматы "Атамұра" 2005)
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Eratosfen gr Ἐratos8enhs ὁ Kyrhnaῖos B d d 276 194 zhzh grek galymy matematikamen katar astronomiya geografiya tarihty da zhaksy bilgen Ol zhaj sandardy tabudyn tәsilin ojlap tauyp sol kezdegi belgili әlem kartasy men aspan denelerinin kartasyn zhasagan sondaj ak visokosnyj zhyldy engizudin kazhettiligin negizdegen Onyn negizgi zhetistigi Zherdin kolemin adamdar onyn shar tәrizdes ekenin bilgenge dejin eseptep shygaruy Өz esepteulerinin negizinde ol kartada belgilenbegen muhittyn әli de orasan үlken kenistikteri bar ekenin bolysady zhәne onyn ajtkany durys keledi Eratosthenes Ἐratos8enhs Portrait of EratosthenesDүniege kelgeni 276 BCҚajtys bolgany 194 BC Capital of Ptolemaic EgyptMansaby Epic poet librarian scholar inventor19 gasyr Eratosfen әlem kartasynyn kajta kalpyna keltirilgen tүri 194 BC Eratosfen elegiҒalymdar erte kezderden bastap ak zhaj sandardy zerttegen Zhaj san ugymyn bizdin zamanymyzdan buryngy IV gasyrda ezhelgi grek galymy Pifagor engizgen Bizdin zamanymyzdan buryngy III gasyrda omir sүrgen grek matematigi Evklid zhaj sandardyn sheksiz kop ekendigin en үlken zhaj sandy atap korsetu mүmkin bolmajtynyn dәleldegen Evklidten birshama kejinirek Aleksandriyada omir sүrgen ezhelgi grek matematigi Eratosfen zhaj sandardyn kestesin zhasauga arnalgan ozinin tәsilin usyndy Eratosfen kestesinin algoritmi Eratosfen balauyzdan zhasalgan taktajshada natural sandardy alyp tastap otyrgan Sonda algashky keste elek tәrizdenip onda tek kana zhaj sandar kalgan Sondyktan ony Eratosfen elegi dep atagan Zhaj sandardyn kestesin dayarlaudagy Eratosfen tәsili Aldymen 2 sanynan bastap barlyk natural sandar zhazylady Mysaly 2 den 40 ka dejingi barlyk natural sandardy tizip zhazu kerek Birinshi rette 2 sanynan baska 2 ge eselik sandardyn barlygy syzyp tastalady Kestede 2 zhәne 3 sandarynan kejin 5 sany kalady Үshinshi rette 5 sanynan baska 5 ke eselik sandardyn barlygy syzyp tastalu kazhet Sonda kestede 40 tan kishi zhaj sandar gana kalady Bul keste 40 tan kishi zhaj sandar kestesi bolyp tabylady Kestedegi 2 sanynan baska kalgan sandardyn kez kelgeni 2 ge bolinbejdi 2 3 5 7 11 13 15 17 19 23 29 31 37 Osyndaj rettilikpen kalagan sanga dejingi kesteni dayarlauga bolady DerekkozderMatematika zhalpy bilim beretin mekteptin 5 synybyna arnalgan okulyk Aldamuratov Bajsholanov Almaty Atamura 2005