Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шырмауық (лат. Convolvulus) – өзі аттас тұқымдасқа жататын көп жылдық (кейде бір жылдық) шөптесін өсімдік не шала бұта.
| Шырмауық | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| L. | ||||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||||
| 200 - 250 түрі белгілі |
Негізінен қоңыржай белдеулерде өсетін 250-ден астам түрі белгілі. Қазақстанның барлық өңіріндегі далалы, тастақты жерлерде, өзен аңғарларында тараған 14 түрі бар. Олардың биіктігі 7 – 130 см. Сабағы шырмала немесе тік өседі, кейде оның бұтағы көп болады. Жиектері бүтін, жапырақтары кезектесіп орналасқан. Гүлі қызғылт, ақ, күлгін түсті, жеке-жеке, кейде үш-үштен жапырақ қолтығында орныққан, шашақ тәрізді гүлшоғырына топталған. Сәуір – тамызда гүлдеп, маусым – қыркүйекте жемісі піседі. Жемісі – төрт дәнегі бар қосұялы қорапша. Далалық шырмауық (С. arvensіs) – қаулап өсетін арамшөп, ал кірпі шырмауық (С. erіnaceus) – құнарлы мал азығы.
Шырмауық – аралия тұқымдасына жататын, аты айтып тұрғандай шырмалып өсетін өсімдік. Отаны – Еуропа, Азия мен солтүстік Африка аймақтарына таралған. Табиғатта ауа тамырымен ағаштарға оралып, 15-20 м биіктікке өседі. Ал, үй жағдайында 3-4 метрге жетеді. Сонымен қатар жоғарыдан төменге қарай жайыла және жерге төселіп те өседі. Табиғи 15-ке жуық түрі белгілі, 400-ге жуық сұрыпты түрі бар. Шырмауық-әдемі жапырақты өсімдікке жатады. Қою жасыл, ала, көкшіл түстері бар. Сонымен қатар ұсақ жапырақты және жай өсетін сұрыптары бар. Күтімі жеңіл. Ол әртүрлі жағдайларға шыдамды әрі бейімделгіш келетіндіктен гүлпаздардың, флорашылар мен дизайнерлердің көптеп қолданатын сүйікті гүліне айналған. Үй жағдайында аспалы түбектерде, композициялар мен ыдыста орналастырылған шағын бөлме бақшаларын жасауға қолданады. Түбек ішіне бамбуктен немесе темір сымнан доғал, үшбұрыш, ирек пішінді тіреу орнатуға болады. Өсімдік тіреуге шырмалып, белгілі бір пішін сақтап өсуі үшін сабағын байлап, кесіп, реттеп отыру керек.
Таралуы
Шырмауықтың түрлері Атланд мұхитының аралдарында, Батыс, Орталық және Оңтүстік Еуропада, Солтүстік батыс Африка мен Азияда өседі.
Жарығы:
Ала жапырақтылары жарықта жақсы өссе, жасыл түрлері алакөлеңкеде өсе береді, көлеңкеге де шыдамды.
Жылуы:
Қыста бөлме температурасының 120С тан төмен болмағаны жөн. Жазда жиі суғарып тұрса, қатты ыстыққа да төзе алады.
Суғарылуы:
Көктем-жаз айларында молынан жиі, қыста сирек суғару керек.
Ылғалдылығы:
Жапырақтарына жиірек су бүркіп ылғалдандырып тұрған дұрыс.
Қоректендірілуі:
Көктем-жаз айларында он күнде бір рет, ал қыста айына бір рет әдемі жапырақты өсімдікке арналған тыңайтқышпен қоректендіреді.
Аурулары:
Ыстық және өте құрғақ бөлмеде зиянкестермен, өрмекші құрты және өсімдік битімен ауруы мүмкін.
Көбейтілуі:
Сабағын қалемшелеу және қасындағы ыдысқа иіп, түйреуіш бастырып, тамырландыру арқылы көбейтеді.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
"Гүлстан" республикалық ғылыми-танмыдық, көпшілік журнал, 2010 жыл ISSN 2078-6727
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Сілтемелер
Қазақ энциклопедиясы, 9 т
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shyrmauyk lat Convolvulus ozi attas tukymdaska zhatatyn kop zhyldyk kejde bir zhyldyk shoptesin osimdik ne shala buta ShyrmauykDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy ConvolvulaceaeTajpasy Tegi Convolvulus Karl LinnejL tүrleri200 250 tүri belgili Negizinen konyrzhaj beldeulerde osetin 250 den astam tүri belgili Қazakstannyn barlyk onirindegi dalaly tastakty zherlerde ozen angarlarynda taragan 14 tүri bar Olardyn biiktigi 7 130 sm Sabagy shyrmala nemese tik osedi kejde onyn butagy kop bolady Zhiekteri bүtin zhapyraktary kezektesip ornalaskan Gүli kyzgylt ak kүlgin tүsti zheke zheke kejde үsh үshten zhapyrak koltygynda ornykkan shashak tәrizdi gүlshogyryna toptalgan Sәuir tamyzda gүldep mausym kyrkүjekte zhemisi pisedi Zhemisi tort dәnegi bar kosuyaly korapsha Dalalyk shyrmauyk S arvensis kaulap osetin aramshop al kirpi shyrmauyk S erinaceus kunarly mal azygy Shyrmauyk araliya tukymdasyna zhatatyn aty ajtyp turgandaj shyrmalyp osetin osimdik Otany Europa Aziya men soltүstik Afrika ajmaktaryna taralgan Tabigatta aua tamyrymen agashtarga oralyp 15 20 m biiktikke osedi Al үj zhagdajynda 3 4 metrge zhetedi Sonymen katar zhogarydan tomenge karaj zhajyla zhәne zherge toselip te osedi Tabigi 15 ke zhuyk tүri belgili 400 ge zhuyk surypty tүri bar Shyrmauyk әdemi zhapyrakty osimdikke zhatady Қoyu zhasyl ala kokshil tүsteri bar Sonymen katar usak zhapyrakty zhәne zhaj osetin suryptary bar Kүtimi zhenil Ol әrtүrli zhagdajlarga shydamdy әri bejimdelgish keletindikten gүlpazdardyn florashylar men dizajnerlerdin koptep koldanatyn sүjikti gүline ajnalgan Үj zhagdajynda aspaly tүbekterde kompoziciyalar men ydysta ornalastyrylgan shagyn bolme bakshalaryn zhasauga koldanady Tүbek ishine bambukten nemese temir symnan dogal үshburysh irek pishindi tireu ornatuga bolady Өsimdik tireuge shyrmalyp belgili bir pishin saktap osui үshin sabagyn bajlap kesip rettep otyru kerek Taraluy Shyrmauyktyn tүrleri Atland muhitynyn araldarynda Batys Ortalyk zhәne Ontүstik Europada Soltүstik batys Afrika men Aziyada osedi Zharygy Ala zhapyraktylary zharykta zhaksy osse zhasyl tүrleri alakolenkede ose beredi kolenkege de shydamdy Zhyluy Қysta bolme temperaturasynyn 120S tan tomen bolmagany zhon Zhazda zhii sugaryp tursa katty ystykka da toze alady Sugaryluy Koktem zhaz ajlarynda molynan zhii kysta sirek sugaru kerek Ylgaldylygy Zhapyraktaryna zhiirek su bүrkip ylgaldandyryp turgan durys Қorektendirilui Koktem zhaz ajlarynda on kүnde bir ret al kysta ajyna bir ret әdemi zhapyrakty osimdikke arnalgan tynajtkyshpen korektendiredi Aurulary Ystyk zhәne ote kurgak bolmede ziyankestermen ormekshi kurty zhәne osimdik bitimen auruy mүmkin Kobejtilui Sabagyn kalemsheleu zhәne kasyndagy ydyska iip tүjreuish bastyryp tamyrlandyru arkyly kobejtedi SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly Derekkozder Gүlstan respublikalyk gylymi tanmydyk kopshilik zhurnal 2010 zhyl ISSN 2078 6727 Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet SiltemelerҚazak enciklopediyasy 9 t