Шынқожа Базарқұлұлы Тума Найман Шынқожа батыр 1706 жыл қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы 1770 жыл Қырғыз Респу

Шынқожа Базарқұлұлы, Тума-Найман Шынқожа батыр (1706 жыл, қазіргі Шығыс Қазақстан облысы Аягөз ауданы – 1770 жыл, Қырғыз Республикасы, Нарын облысы) — атақты аға батыр, қолбасшы. Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы күресінде ерекше ерлік көрсетіп, Қаракерей Қабанбай батыр әскерінде талантты қолбасшы ретінде аты шыққан. Орта жүз Найман тайпасының Қаракерей руының Тума тармағынан, Тума Шынқожа батыр есімімен белгілі болған.

Тума Шынқожа батыр
Шынқожа Базарқұлұлы
Туған күні	1706 (1706)
Туған жері	Шығыс Қазақстан, Аягөз ауданы
Қайтыс болған күні	1770 (1770)
Қайтыс болған жері	Нарын облысы, Қырғызстан
Мемлекет	Қазақ хандығы
Әскер түрі	атты әскерлер
Атағы	Батыр, қолбасшысы
Шайқасы	Жоңғар шапқыншылығына қарсы шайқас

Өмірбаяны

1727 жылы Бұланты-Білеуті шайқасында жеке ерлігімен көзге түсіп, жас батыр атанған. 1730 жылы Аңырақай-Алакөл шайқасына, 1741 жылы Шыңғыстаудағы Шаған шайқасына қатысып, тума, тоқпақ, байғана руларынан құралған жасаққа басшылық еткен. 1752–1754 жылдары Жетісу, Алтай, Тарбағатай өңірлерін жоңғарлардан азат ету жорықтарында дарынды қолбасы ретінде ел құрметіне бөленді. Қазақ-қырғыз арасында болған қақтығыста Шынқожа қоршауда қалып, өз бармағын қылышпен шауып орайды да, сау қалған батырларға қазақ жерінде көмуге аманат ретінде тапсырады, өзі сол “Жайыл қырғыны” деп аталған шайқаста ерлікпен қаза табады. 1996 жылы Шынқожа батырдың 290 жылдығы осы Аягөз өңірінде кеңінен атап өтіліп, бармағы көмілген жерге жаңа кесене орнатылды. Аягөз қаласындағы үлкен бір көшеге Шынқожа есімі берілген. Шынқожа батыр ерлігі туралы І.Жұмаділовтың “Дарабоз” дилогиясында жақсы суреттеледі.

Шынқожаның бармағы

Шынқожаның денесі қай жерде жерленгені белгісіз, ал бармағы Шығыс Қазақстан облысының Аягөз аудандағы Шынқожа есімімен аталған ауылда Нарын өзеннің бойындағы төбеге көмілген.

Дереккөздер

Сәдуақасұлы Ә., Тарихыңды танып біл, А., 1996;
Хасенов Ә., Қазақ тарихының бес мың жылдық баяны, А., 1998;
Алтынбаев І., Жұмахан Е., Ақсуат, А., 1998.

Бұл — мақаланың бастамасы.
Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] Сәдуақасұлы Ә., Тарихыңды танып біл, А., 1996;

[2] Хасенов Ә., Қазақ тарихының бес мың жылдық баяны, А., 1998;

[3] Алтынбаев І., Жұмахан Е., Ақсуат, А., 1998.