Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Франсуа́ Рене́ де Шатобриа́н (фр. François-René, vicomte de Chateaubriand; 4 қыркүйек 1768, Сен-Мало — 4 шілде 1848, Париж) – француз жазушысы, дипломат, қоғам қайраткері, француз әдебиетіндегі романтизмнің негізін салушылардың бірі (француз әдебиетінде «романтизмнің атасы» саналады). Француз романтизмінің алғашқы кезеңіндегі ірі фигура – орыстың ұлы ақыны Пушкин «барлық жазушылардың ұстазы, үйретушісі бола білген, жаңа дәуір жазушысы» деп атаған ақсүйек (виконт).
| François-René de Chateaubriand | |
|---|---|
 Painting by . | |
| Дүниеге келгені: | қыркүйектің 4 , |
| Қайтыс болғаны: | 1848 ж. шілденің 4 (79 жаста) , France |
| Мансабы: | Politician, diplomat, writer, historian |
| Жанры: | |
| Елеулі шығармасы(лары): | |
Өмірі
1768 жылдың 4 қыркүйегінде Сен-Мало қаласында (Бретань) бретондық дворян отбасында дүниеге келді. Балалық шағын теңізге жақын жерде орналасқан, ортағасырлық түнерген Комбург замогында өткізді. Доледе, Реннеде және Динанда білім алды. Шатобриан 1788 жылы Наваррск полкының кіші лейтенанты болып тағайындалды. Ұлы саяхатшылар туралы естіген әңгімелеріне желігіп Шатобриан Америкаға аттанып, ол жақта 5 ай уақытын өткізді (1791 жылдың шілде-желтоқсан). Бұл саяхат кейін өзінің маңызды еңбектерін жазуға түрткі болды. Х УІ Людовиктің тұтқындалғанын естігеннен кейін Шатобриан Францияға қайта оралады. Келген соң, өз ортасының қызына үйленеді. Кобленцтегі армия қатарына қосылып, Тионвильді қоршауға қатысады. Бір сөзбен айтқанда, король армиясының құрамында соғысады. Алған жарақатынан сауыққаннан кейін, Англияға кетіп, онда 7 жыл тұрады. (1793 жылдан 1800 жылға дейін).
Англияда эмиграцияда болған кезінде өзінің «Революциялар туралы тәжірибелер» атты (1797 жыл) алғашқы еңбегін жазып, жариялады. Оған қоса, революция идеяларын жоққа шығарған және католиктік религияны дәріптеген бірнеше шығармаларын жарыққа шығарды. Француз романтизмі эстетикасының қалыптасуында Шатобрианның «Христиандықтың ұлылығы» (1802) атты трактаты маңызды роль атқарды. Мұнда ол жаңа драматизмді аша отырып, христиан дінінің өнерді байытқанын дәлелдегісі келді. Шатобриан өнер адамзат тарихымен бірге дамып, өзгереді деп ойлай отырып, өнерді христиандыққа дейінгі және христиандық деп екіге бөлді. Шатобрианға әдеби атақ әкелген «Атала» (1801) және «Рене» (1805 жылы жеке басылымы жарыққа шықты) атты шағын повестері. Бұл шығармаларын жазушы алғашында американдық үндістердің өміріне арналған прозалық эпопеясының тарауларына қоспақшы болады, бірақ кейін «Христиандықтың ұлылығы» шығармасына иллюстрация ретінде енгізеді. «Атала, немесе шөл даладағы екі жабайының махаббаты» атты повесін Шатобриан бүркеншік атпен жариялайды. «Атала» повесі оқырмандарына автор суреттеген өздеріне мүлде таныс емес халықтың тұрмысы, салты, табиғаты, орман суреттері арқылы қатты әсер етті. Шатобриан француз әдебиетіне бірінші болып жаңа материалды – экзотиканы енгізді және бұл кейінгі романтизм өнерінде кең қанат жайды. «Рене» атты екінші повесінде автор еш бүкпесіз кейіпкерін өз атымен атап, оны экзотикалық пейзаж фонында, ағаш астына отырғызып, қартайған, соқыр Шактас пен миссионер Суэльге өз тарихын айтқызады. 1805 жылы «Рене» повесі жарияланғанда жазушы замандастары оның бұл шығармасына мән бермейді. Аталған туындысы арқылы жазушы әдебиетке индивидуализм драмасын енгізді, яғни рухани жан-дүниесі бай адамның қоғаммен келіспеушілігін суреттеді. Шатобрианның өзінен кейінгі жазушыларға, әсіресе, Бальзакқа тигізген әсері зор болды. В.Гюго жас күнінде өз күнделігіне: «Болсам – Шатобриан сияқты боламын немесе ешкім болмаймын!» деп жазып қалдырған екен. Әдебиеттегі атағына көңілі толмаған Шатобриан 1803 жылы шақыруымен Римдегі француз дипломаты қызметіне тағайындалады, бірақ бір жылдан кейін, герцог Энгиенский өлтірілгеннен кейін, өз еркімен отставкаға кетеді. Ол Бурбондар үкімет басына қайта келгенше саясатпен біраз уақыт айналыспайды. Император армиясының капитуляциясына бір апта қалғанда ол бурбондардың көмегімен «Бонапарт пен Бурбондар туралы» памфлетін жариялап үлгереді (1814). Шатобриан 1811 жылы француз Академиясының мүшелігіне қабылданып, 1815 жылы пэр лауазымына ие болады. 1809 жылы Шатобрианның «Христиандықтың ұлылығы» идеясын дамытқан және алғашқы христиандар туралы баяндаған «Азап шегушілер» романы жарық көреді. Аталмыш романды жазу үшін Шатобриан Грекия мен Таяу Шығысқа саяхат жасайды. Зерттеушілер Шатобрианды «Франциядағы реакциялық романтизмнің типтік өкілі» деп таниды. Реставрация кезінде әдебиеттен кетіп, саяси қайраткер ретінде танылды; бурбондар үкіметі билік басына келгенде Шатобриан Берлинде (1821), Лондонда (1822), Римде (1829) елші, ал 1823-1824 жылдары сыртқы істер министрі қызметін атқарады. 1823 жылы болған Испан революциясын басып-жаншудың бастаушысы (инициаторы) болды. Ал Бурбондар үкіметі тақтан құлағаннан соң, ол мүлде саясаттан кетеді. Шатобриан қайтыс болғаннан кейін оның «Ыңыранған хаттар» атты еңбегі жарияланды.
Дереккөздер
- Ранний французский романтизм. Н.П.Козлова // Кітапта: История зарубежной литературы ХІХ века. Под ред. Н.А.Соловьевой. Москва, Высшая школа, 2000, 316-стр. ISBN 5-7695-0379-X
- История зарубежной литературы ХІХ в. М.Е.Елизарова и др. Москва, Просвещение, 1972, 201-стр. И 90.
- Тоқшылықова Г.Б. Шетел әдебиетінің тарихы. Алматы, 2010. ISBN 986-702-431-859-2
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Fransua Rene de Shatobria n fr Francois Rene vicomte de Chateaubriand 4 kyrkүjek 1768 Sen Malo 4 shilde 1848 Parizh francuz zhazushysy diplomat kogam kajratkeri francuz әdebietindegi romantizmnin negizin salushylardyn biri francuz әdebietinde romantizmnin atasy sanalady Francuz romantizminin algashky kezenindegi iri figura orystyn uly akyny Pushkin barlyk zhazushylardyn ustazy үjretushisi bola bilgen zhana dәuir zhazushysy dep atagan aksүjek vikont Francois Rene de ChateaubriandPainting by Dүniege kelgeni kyrkүjektin 4 1768 09 04 256 zhas Қajtys bolgany 1848 zh shildenin 4 79 zhasta FranceMansaby Politician diplomat writer historianZhanry Eleuli shygarmasy lary Өmiri1768 zhyldyn 4 kyrkүjeginde Sen Malo kalasynda Bretan bretondyk dvoryan otbasynda dүniege keldi Balalyk shagyn tenizge zhakyn zherde ornalaskan ortagasyrlyk tүnergen Komburg zamogynda otkizdi Dolede Rennede zhәne Dinanda bilim aldy Shatobrian 1788 zhyly Navarrsk polkynyn kishi lejtenanty bolyp tagajyndaldy Ұly sayahatshylar turaly estigen әngimelerine zheligip Shatobrian Amerikaga attanyp ol zhakta 5 aj uakytyn otkizdi 1791 zhyldyn shilde zheltoksan Bul sayahat kejin ozinin manyzdy enbekterin zhazuga tүrtki boldy H UI Lyudoviktin tutkyndalganyn estigennen kejin Shatobrian Franciyaga kajta oralady Kelgen son oz ortasynyn kyzyna үjlenedi Koblenctegi armiya kataryna kosylyp Tionvildi korshauga katysady Bir sozben ajtkanda korol armiyasynyn kuramynda sogysady Algan zharakatynan sauykkannan kejin Angliyaga ketip onda 7 zhyl turady 1793 zhyldan 1800 zhylga dejin Turgan үji Angliyada emigraciyada bolgan kezinde ozinin Revolyuciyalar turaly tәzhiribeler atty 1797 zhyl algashky enbegin zhazyp zhariyalady Ogan kosa revolyuciya ideyalaryn zhokka shygargan zhәne katoliktik religiyany dәriptegen birneshe shygarmalaryn zharykka shygardy Francuz romantizmi estetikasynyn kalyptasuynda Shatobriannyn Hristiandyktyn ulylygy 1802 atty traktaty manyzdy rol atkardy Munda ol zhana dramatizmdi asha otyryp hristian dininin onerdi bajytkanyn dәleldegisi keldi Shatobrian oner adamzat tarihymen birge damyp ozgeredi dep ojlaj otyryp onerdi hristiandykka dejingi zhәne hristiandyk dep ekige boldi Shatobrianga әdebi atak әkelgen Atala 1801 zhәne Rene 1805 zhyly zheke basylymy zharykka shykty atty shagyn povesteri Bul shygarmalaryn zhazushy algashynda amerikandyk үndisterdin omirine arnalgan prozalyk epopeyasynyn taraularyna kospakshy bolady birak kejin Hristiandyktyn ulylygy shygarmasyna illyustraciya retinde engizedi Atala nemese shol daladagy eki zhabajynyn mahabbaty atty povesin Shatobrian bүrkenshik atpen zhariyalajdy Atala povesi okyrmandaryna avtor surettegen ozderine mүlde tanys emes halyktyn turmysy salty tabigaty orman suretteri arkyly katty әser etti Shatobrian francuz әdebietine birinshi bolyp zhana materialdy ekzotikany engizdi zhәne bul kejingi romantizm onerinde ken kanat zhajdy Rene atty ekinshi povesinde avtor esh bүkpesiz kejipkerin oz atymen atap ony ekzotikalyk pejzazh fonynda agash astyna otyrgyzyp kartajgan sokyr Shaktas pen missioner Suelge oz tarihyn ajtkyzady 1805 zhyly Rene povesi zhariyalanganda zhazushy zamandastary onyn bul shygarmasyna mәn bermejdi Atalgan tuyndysy arkyly zhazushy әdebietke individualizm dramasyn engizdi yagni ruhani zhan dүniesi baj adamnyn kogammen kelispeushiligin surettedi Shatobriannyn ozinen kejingi zhazushylarga әsirese Balzakka tigizgen әseri zor boldy V Gyugo zhas kүninde oz kүndeligine Bolsam Shatobrian siyakty bolamyn nemese eshkim bolmajmyn dep zhazyp kaldyrgan eken Әdebiettegi atagyna konili tolmagan Shatobrian 1803 zhyly shakyruymen Rimdegi francuz diplomaty kyzmetine tagajyndalady birak bir zhyldan kejin gercog Engienskij oltirilgennen kejin oz erkimen otstavkaga ketedi Ol Burbondar үkimet basyna kajta kelgenshe sayasatpen biraz uakyt ajnalyspajdy Imperator armiyasynyn kapitulyaciyasyna bir apta kalganda ol burbondardyn komegimen Bonapart pen Burbondar turaly pamfletin zhariyalap үlgeredi 1814 Shatobrian 1811 zhyly francuz Akademiyasynyn mүsheligine kabyldanyp 1815 zhyly per lauazymyna ie bolady 1809 zhyly Shatobriannyn Hristiandyktyn ulylygy ideyasyn damytkan zhәne algashky hristiandar turaly bayandagan Azap shegushiler romany zharyk koredi Atalmysh romandy zhazu үshin Shatobrian Grekiya men Tayau Shygyska sayahat zhasajdy Zertteushiler Shatobriandy Franciyadagy reakciyalyk romantizmnin tiptik okili dep tanidy Restavraciya kezinde әdebietten ketip sayasi kajratker retinde tanyldy burbondar үkimeti bilik basyna kelgende Shatobrian Berlinde 1821 Londonda 1822 Rimde 1829 elshi al 1823 1824 zhyldary syrtky ister ministri kyzmetin atkarady 1823 zhyly bolgan Ispan revolyuciyasyn basyp zhanshudyn bastaushysy iniciatory boldy Al Burbondar үkimeti taktan kulagannan son ol mүlde sayasattan ketedi Shatobrian kajtys bolgannan kejin onyn Ynyrangan hattar atty enbegi zhariyalandy DerekkozderRannij francuzskij romantizm N P Kozlova Kitapta Istoriya zarubezhnoj literatury HIH veka Pod red N A Solovevoj Moskva Vysshaya shkola 2000 316 str ISBN 5 7695 0379 X Istoriya zarubezhnoj literatury HIH v M E Elizarova i dr Moskva Prosveshenie 1972 201 str I 90 Tokshylykova G B Shetel әdebietinin tarihy Almaty 2010 ISBN 986 702 431 859 2