Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Шамшаттар тұқымдасы (лат. Fagaceae) — гүлді өсімдіктердің класының көпжылдық ағаш өсімдіктерінің бір тұқымдасы. Шамшаттықтардың 400-ден астам түрі бар, олардың ішінен бұрынғы КСРО-да өсетіндері: емен, шамшат, (талшын).
| Шамшаттар тұқымдасы | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Holm oak (Quercus ilex subsp. rotundifolia) | ||||||||||||
| ||||||||||||
 The range of Fagaceae. | ||||||||||||
| - chestnuts |
Жапырақ түсетін және мәңгі жасыл ағаштар, кейде бұталар, басым қоңыржай және субтропикалық облыстарда кеңінен тараған 8 туыс, 950 түрді біріктіреді. Шамшаттар мен емендер жалпақжапырақты орман түзетін негіз болып табылады.
Ағаштар кезекті жай жапырақты, ерте түсетін бөбе жапырақтары бар, гүлдеуі жапырақ ашалғанға немесе ашылғаннан кейін жүреді. Бір үйлі өсімдік, гүл шоғыры дара жынысты. Гүлдері бір жынысты, дұрыс, ұсақ, гүл шоғырының негізгі осінде топтанып немесе бірден орналасады.
Гүл қоршауы қарапайым, түссіз, 4-7 жарнақта. Аталық гүлдеріндегі аталықтары бос, олардың сандары гүл қоршауының жарнақтарының санынан екі есе артады. Аналық гүлдеріндегі аналығы 3-6 жемісжапырақшалы. Түйіні төменгі. Жемісі – жаңғақ. Тұқымы ірі ұрықты эндоспермсіз. Негізгі өкілдері – емен, шамшат, каштан.
Қазақстанда еменнің (орыс. дуб черешчатый - лат. Quercus robur) аязға төзімді 1 түрі өседі, ол Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Шамшаттардың ағашы бағаланады, еменнің қабығында дубильді заттар болады оны медицинада қолданады. Каштан мен еменнің жемістерін тамаққа пайдаланады, кофеге суррогат болып табылады. Тығындық еменнен тығын жасайды, шығысазиат еменінің жапырағымен қытай емен жібекқұртының кокондарын қоектендіріп, олардан ерекше жібек сорттарын алады.
Дереккөздер
- Angiosperm Phylogeny Group (2009). "An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III" (PDF). Botanical Journal of the Linnean Society 161 (2): 105–121. :10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x. 0024-4074. http://www3.interscience.wiley.com/journal/122630309/abstract. Retrieved 2013-06-26.
- Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Shamshattar tukymdasy lat Fagaceae gүldi osimdikterdin klasynyn kopzhyldyk agash osimdikterinin bir tukymdasy Shamshattyktardyn 400 den astam tүri bar olardyn ishinen buryngy KSRO da osetinderi emen shamshat talshyn Shamshattar tukymdasyHolm oak Quercus ilex subsp rotundifolia Dүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked Saby Tukymdasy FagaceaeThe range of Fagaceae chestnuts golden chinkapin beeches stone oaks oaks Zhapyrak tүsetin zhәne mәngi zhasyl agashtar kejde butalar basym konyrzhaj zhәne subtropikalyk oblystarda keninen taragan 8 tuys 950 tүrdi biriktiredi Shamshattar men emender zhalpakzhapyrakty orman tүzetin negiz bolyp tabylady Agashtar kezekti zhaj zhapyrakty erte tүsetin bobe zhapyraktary bar gүldeui zhapyrak ashalganga nemese ashylgannan kejin zhүredi Bir үjli osimdik gүl shogyry dara zhynysty Gүlderi bir zhynysty durys usak gүl shogyrynyn negizgi osinde toptanyp nemese birden ornalasady Gүl korshauy karapajym tүssiz 4 7 zharnakta Atalyk gүlderindegi atalyktary bos olardyn sandary gүl korshauynyn zharnaktarynyn sanynan eki ese artady Analyk gүlderindegi analygy 3 6 zhemiszhapyrakshaly Tүjini tomengi Zhemisi zhangak Tukymy iri urykty endospermsiz Negizgi okilderi emen shamshat kashtan Қazakstanda emennin orys dub chereshchatyj lat Quercus robur ayazga tozimdi 1 tүri osedi ol Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Shamshattardyn agashy bagalanady emennin kabygynda dubildi zattar bolady ony medicinada koldanady Kashtan men emennin zhemisterin tamakka pajdalanady kofege surrogat bolyp tabylady Tygyndyk emennen tygyn zhasajdy shygysaziat emeninin zhapyragymen kytaj emen zhibekkurtynyn kokondaryn koektendirip olardan erekshe zhibek sorttaryn alady DerekkozderAngiosperm Phylogeny Group 2009 An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants APG III PDF Botanical Journal of the Linnean Society 161 2 105 121 10 1111 j 1095 8339 2009 00996 x 0024 4074 http www3 interscience wiley com journal 122630309 abstract Retrieved 2013 06 26 T Musakulov ORYSShA ҚAZAҚShA TҮSINDIRMELI BIOLOGIYaLYҚ SӨZDIK I tom ҚAZAҚMEMLEKETBASPASY Almaty 1959 Redakciyasyn baskargan Biologiya gylymynyn doktory professor T Darkanbaev Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet