Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Чукот түбегі (Чукотка) – Еуразия материгінің шеткі солтүстік-шығысында орналасқан түбек. Солтүстік жағынан Солтүстік Мұзды мұхиттың және оңтүстік жағынан Тынық мұхитының Беринг теңізімен шайылып жатыр. Аляскадан шығыстағы жіңішке Беринг бұғазымен бөлініп жатыр. Түбектің шығыс жағалауында Аракамчечен аралы орналасқан.
| Чукот түбегі | |
| Сипаттамасы | |
|---|---|
| Ауданы | 49 000 км² |
| Ең биік нүктесі | 1194 м |
| Орналасуы | |
| 65°58′00″ с. е. 174°44′00″ б. б. / 65.9667° с. е. 174.7333° б. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 65°58′00″ с. е. 174°44′00″ б. б. / 65.9667° с. е. 174.7333° б. б. (G) (O) (Я) | |
| Түбекті шаятын акваториялар | Беринг теңізі, |
| Ел |  Ресей |
| Lua error Module:Wikidata/media ішіндегі 4 жолында: attempt to concatenate local 'value' (a nil value). | |
Бұл батыстық жарты шардағы Азияның жалғыз континентальдық бөлігі.
Географиялық орны
Түбектің территориясы Ресей Федерациясының субъектісі кіреді: түбекте Провидендік және Чукот ауданы орналасқан.
Тарихы
Түбектің атын 1728 жылы В.Беринг Чукоткада тұратын чукчалардың құрметіне қойған.
Жер бедері
Чукот түбегінің көп бөлігін биіктігі 1000 м-ге дейін жететін таулы өлкелер алып жатыр.Таулы алқаптар Чевтакан, Эргувеем, Нунямоваам өзендерінің аңғарларымен бөлінген. Провидения бухтасының жанындағы ең биік жерлер Сенявиндік биіктіктер деп аталады (Исходная тауы, 1194 м - Чукот түбегінің ең биік жері). Бұл түбекте жазық жерлер сирек кездеседі және де олар үлкен мүйістердің жанында орналасады.
Климаты
Климаты қатаң, жағаулауларында – теңізді, ішкі аудандарында – . Қыс 10 айға дейін жалғасады. Жер-жерде мәңгі тоң таралған. Жібіген тоңдар тек ірі өзендердің төменгі ағыстарында және термокарсттық өзендердің астында кездеседі. Қатқан, мұздай түрлерінің температурасы таулы жоталарда −10°С, ал өзен аңғарларында −6°С жетеді. Негізінен температура Провидения бухтасында көтеріледі.
Өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Чукот түбегінің территориясы тундра зонасына толығымен еніп жатыр. Ормандар мүлдем кездеспейді. Көбінесе арктикалық талдар, көкжидек пен мүкжидек, төрт қырлы кассиопия кездеседі және олардың биіктіктері 5-тен 20 см-ге жетеді, ал қайың, альпілік толокнянка, лапландық диапенсия сирек кездеседі. Өзен аңғарларында алқаптық бұталар, талдардың өзге түрлері, ольховника өседі. Мүк пен қына жиі таралған. Түбекті ақ түлкілер мен қасқырлар, ақ қояндар, ұзын құйрықты саршұнақтар, солтүстік бұғылар көптеп мекен етеді. Таулы аймақтарда ақ қошқарды кездестіруге болады. Жартасты жағалауларда көптеген құс базарлары бар. Ол жерлерде мұнтазқұс, кайра, ипатка, топоро және шағалалар ұя салады. Тундрада шығыс-сібірлік гуменниктер, ақ маңдай қаз, канадалық тырна, қалтқықұс, балшықшы, қаратұмсық кездеседі.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Chukot tүbegi Chukotka Euraziya materiginin shetki soltүstik shygysynda ornalaskan tүbek Soltүstik zhagynan Soltүstik Muzdy muhittyn zhәne ontүstik zhagynan Tynyk muhitynyn Bering tenizimen shajylyp zhatyr Alyaskadan shygystagy zhinishke Bering bugazymen bolinip zhatyr Tүbektin shygys zhagalauynda Arakamchechen araly ornalaskan Chukot tүbegiSipattamasyAudany49 000 km En biik nүktesi1194 mOrnalasuy65 58 00 s e 174 44 00 b b 65 9667 s e 174 7333 b b 65 9667 174 7333 G O Ya Koordinattar 65 58 00 s e 174 44 00 b b 65 9667 s e 174 7333 b b 65 9667 174 7333 G O Ya T Tүbekti shayatyn akvatoriyalarBering tenizi El ResejChukot tүbegiChukot tүbegiLua error Module Wikidata media ishindegi 4 zholynda attempt to concatenate local value a nil value Bul batystyk zharty shardagy Aziyanyn zhalgyz kontinentaldyk boligi Geografiyalyk ornyTүbektin territoriyasy Resej Federaciyasynyn subektisi kiredi tүbekte Providendik zhәne Chukot audany ornalaskan TarihyTүbektin atyn 1728 zhyly V Bering Chukotkada turatyn chukchalardyn kurmetine kojgan Zher bederiChukot tүbeginin kop boligin biiktigi 1000 m ge dejin zhetetin tauly olkeler alyp zhatyr Tauly alkaptar Chevtakan Erguveem Nunyamovaam ozenderinin angarlarymen bolingen Provideniya buhtasynyn zhanyndagy en biik zherler Senyavindik biiktikter dep atalady Ishodnaya tauy 1194 m Chukot tүbeginin en biik zheri Bul tүbekte zhazyk zherler sirek kezdesedi zhәne de olar үlken mүjisterdin zhanynda ornalasady KlimatyKlimaty katan zhagaulaularynda tenizdi ishki audandarynda Қys 10 ajga dejin zhalgasady Zher zherde mәngi ton taralgan Zhibigen tondar tek iri ozenderdin tomengi agystarynda zhәne termokarsttyk ozenderdin astynda kezdesedi Қatkan muzdaj tүrlerinin temperaturasy tauly zhotalarda 10 S al ozen angarlarynda 6 S zhetedi Negizinen temperatura Provideniya buhtasynda koteriledi Өsimdigi men zhanuarlar dүniesiChukot tүbeginin territoriyasy tundra zonasyna tolygymen enip zhatyr Ormandar mүldem kezdespejdi Kobinese arktikalyk taldar kokzhidek pen mүkzhidek tort kyrly kassiopiya kezdesedi zhәne olardyn biiktikteri 5 ten 20 sm ge zhetedi al kajyn alpilik toloknyanka laplandyk diapensiya sirek kezdesedi Өzen angarlarynda alkaptyk butalar taldardyn ozge tүrleri olhovnika osedi Mүk pen kyna zhii taralgan Tүbekti ak tүlkiler men kaskyrlar ak koyandar uzyn kujrykty sarshunaktar soltүstik bugylar koptep meken etedi Tauly ajmaktarda ak koshkardy kezdestiruge bolady Zhartasty zhagalaularda koptegen kus bazarlary bar Ol zherlerde muntazkus kajra ipatka toporo zhәne shagalalar uya salady Tundrada shygys sibirlik gumennikter ak mandaj kaz kanadalyk tyrna kaltkykus balshykshy karatumsyk kezdesedi Derekkozder Қazakstan Ұlttyk enciklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 IV tom