Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Хангелді Сырымбетұлы | |
|---|---|
| Дүниеге келгені: | 1688 ж. |
| Қайтыс болғаны: | 1763 ж. |
| Ұлты: | қазақ |
| Мансабы: | Қазақ батыры |
| Мына мақаланы не бөлімін Ханкелді батыр дегенмен біріктіруге ұсынылған. () |
Хангелді Сырымбетұлы
Хангелді Сырымбетұлы (1688-1763) — жоңғар басқыншылығына қарсы күрескен атақты батырлардың бірі. Шыққан тегі — Ұлы жүздің Албан тайпасының алжан руынан. Көнекөз кәриялардың, батырдың қазіргі ұрпақтарының айтуына қарағанда, оның аты Хангелді емес, Қангелді көрінеді. Бала анадан шыр етіп жерге түскенде, қан шеңгелдеп туғандықтан, оған халық дәстүрі бойынша "Қанкелді" деп ат қойыпты. Хангелді заманында айтулы батыр болған. Ұлы жүздің ақылман білікті адамдарымен аралас-құралас жүріп, ел басқарысқан, жау жүрек батырларымен үзеңгілес жүріп, қол бастаған. Аягөз, Тесіктас жерінде жоңғарлармен болған шайқастарда ерлігімен ерекше көзге түскен, атақты Аңырақай шайқасына қатысқан. Жоңғар басқыншылығына қарсы күресте әкесімен тізе қосып, үлкен ұлы Тілеуке мен немересі Райымбек те жауға шапқан. Екеуі де есімін ел таныған батыр болған. Райымбек батырдың аты бүкіл албанға ұран болған. Хангелді батыр сол кездің жағдайына орай Ұлы жүз қазақтарының Ресейге қосылуына ел ағаларымен бірге елеулі үлес қосады. 1733 жылы Төле би, Сатай және Бөлек батырлармен бірге орыс мемлекетінің қол астына қарауға тілек білдіріп, орыстың патша әйелі атына хат жазады. Бұл алғашқы хатты Аралбай батыр мен Оразгелді батыр жеткізсе, бір жылдан кейін, яғни 1734 жылы тағы да патша атына жазылған екінші хатты Петерборға тікелей Хангелді мен Төле бидің немере інісі Айтбай екеуі апарады. Ел аузында Абылай сұлтан жоңгарлар қолында тұтқын болғанда, оны босатуга Төле би бастап барған тоқсан адамның ішінде Хангелді де болған көрінеді. Ол қолбасшылығымен аты танылған кезде ел аралық бітімгерлік жұмыстарға да барып, өзінің білікті мәмілегерлігімен де көзге түседі. Қытай деректерінде оның Жаугаш батырмен бірге қытайдың шекара әкімшілігіне барғаны айтылады.
Дереккөздер
- Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
Тағы қараңыз
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл — тұлға туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Hangeldi SyrymbetulyDүniege kelgeni 1688 zh Қajtys bolgany 1763 zh Ұlty kazakMansaby Қazak batyryMyna makalany ne bolimin Hankeldi batyr degenmen biriktiruge usynylgan Hangeldi SyrymbetulyHangeldi Syrymbetuly 1688 1763 zhongar baskynshylygyna karsy kүresken atakty batyrlardyn biri Shykkan tegi Ұly zhүzdin Alban tajpasynyn alzhan ruynan Konekoz kәriyalardyn batyrdyn kazirgi urpaktarynyn ajtuyna karaganda onyn aty Hangeldi emes Қangeldi korinedi Bala anadan shyr etip zherge tүskende kan shengeldep tugandyktan ogan halyk dәstүri bojynsha Қankeldi dep at kojypty Hangeldi zamanynda ajtuly batyr bolgan Ұly zhүzdin akylman bilikti adamdarymen aralas kuralas zhүrip el baskaryskan zhau zhүrek batyrlarymen үzengiles zhүrip kol bastagan Ayagoz Tesiktas zherinde zhongarlarmen bolgan shajkastarda erligimen erekshe kozge tүsken atakty Anyrakaj shajkasyna katyskan Zhongar baskynshylygyna karsy kүreste әkesimen tize kosyp үlken uly Tileuke men nemeresi Rajymbek te zhauga shapkan Ekeui de esimin el tanygan batyr bolgan Rajymbek batyrdyn aty bүkil albanga uran bolgan Hangeldi batyr sol kezdin zhagdajyna oraj Ұly zhүz kazaktarynyn Resejge kosyluyna el agalarymen birge eleuli үles kosady 1733 zhyly Tole bi Sataj zhәne Bolek batyrlarmen birge orys memleketinin kol astyna karauga tilek bildirip orystyn patsha әjeli atyna hat zhazady Bul algashky hatty Aralbaj batyr men Orazgeldi batyr zhetkizse bir zhyldan kejin yagni 1734 zhyly tagy da patsha atyna zhazylgan ekinshi hatty Peterborga tikelej Hangeldi men Tole bidin nemere inisi Ajtbaj ekeui aparady El auzynda Abylaj sultan zhongarlar kolynda tutkyn bolganda ony bosatuga Tole bi bastap bargan toksan adamnyn ishinde Hangeldi de bolgan korinedi Ol kolbasshylygymen aty tanylgan kezde el aralyk bitimgerlik zhumystarga da baryp ozinin bilikti mәmilegerligimen de kozge tүsedi Қytaj derekterinde onyn Zhaugash batyrmen birge kytajdyn shekara әkimshiligine bargany ajtylady DerekkozderTarihi tulgalar Tanymdyk kopshilik basylym Mektep zhasyndagy okushylar men kopshilikke arnalgan Қurastyrushy Togysbaev B Suzhikova A Almaty Almatykitap baspasy 2009 ISBN 978 601 01 0268 2Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Tagy karanyzEset Kokiuly Қobylandy Toktarbajuly Қabanbaj batyrBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul tulga turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi auystyru kazhet