Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Фернан Магеллан (порт. Fernão de Magalhães - Фернау ди Магальяйнс, ис. Fernando (Hernando) de Magallanes, лат. Ferdinandus Magellanus (4 ақпан 1480 жыл, , , Португалия – 27 сәуір 1521 жыл, , Филиппиндер) — Португалия және Испанияның теңіз саяхатшысы. Магеллан алғаш рет Жердің шар тәрізді екендігін, Дүниежүзілік мұхиттың біртұтастығын дәлелдеді. Ол бүкіл әлем бойынша бірінші сапар жасаған экспедицияны басқарды. Ол бұғазды ашты, кейін атымен аталды, Атлант мұхитынан Тынық мұхитына теңіз арқылы жүзген бірінші еуропалық болды.
| Фернан Магеллан | |
| порт. Fernão de Magalhães ис. Fernando (Hernando) de Magallanes | |
 Фернан Магеллан XVI-XVII ғасырлар портретінде. | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | , |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | аралы, Филиппиндер |
| Ұлты | |
| Әкесі | Родригу(Руй) де Магеллан |
| Анасы | Инеш Ваш Моутинью |
| Жұбайы | Беатрис Барбоза |
| Балалары | Дуарте Барбоза |
| Қолтаңбасы |
|
Ортаққордағы Фернан Магеллан | |
Өмірбаяны
Жастық шағы
Магеллан 1480 жылы 20 қарашада (кей мәліметтер бойынша 17 қазанда) дүниеге келді. Оның туған жері жайлы да нақты мәліметтер жоқ, көп жерлерде Саброза қаласы делінгенімен, Порту қаласында дүниеге келген болуы мүмкін деген де болжамдар айтылады. Кей ақпараттар бойынша шаруаның отбасында туған. Отбасында бұдан басқа төрт перзент болған.
1498 жылы португалдар Үндістанға теңіз жолын ашты. Португалиядан ол жаққа бірнеше экспедициялар жіберілді, солардың бірінде Король сарайында жұмыс істеп жүрген Магеллан да болды.
| Өтініш, осы бөлімді толықтырыңыз. |
Дүние жүзін айналып шығу
1519 — 1521 ж. Молукк аралдарына апаратын батыс жолдарын іздеуге шыққан экспедицияны басқарды. Африканың батысымен жүзіп, Атлант мұхиты арқылы Оңтүстік Американың шығыс жағалауына жетті. Құрылықтың оңтүстігін зерттеп, 1520 ж. құрылық пен Отты Жер топаралы арасындағы бұғаз (қазіргі Магеллан бұғазы) арқылы Оңтүстік Американы айналып өтті. Тынық мұхит арқылы батысқа қарай жүзіп, Азиядағы Филиппин аралдарына жетті. М. 1521 ж. Мактан аралында жергілікті тайпалармен қақтығыс кезінде қаза тапты. Қалған экспед. мүшелері “Виктория” кемесімен Үнді мұхиты арқылы Африканың оңтүстігін айналып, Испанияға оралды. Магеллан алғаш рет Жердің шар тәрізді екендігін, Дүниежүзілік мұхиттың біртұтастығын дәлелдеді.
Магеллан астрономия және бағдарлау (навигация) бойынша жақсы білім алып шыққан, 20 жасында алғаш рет теңізде жүзген саяхатшы. Оның өмір жолы әдеттегі конкистадор ретінде өрбіді - Шығыс Африка жағалауындағы Индостандағы шайқастар, арабтармен болған теңіз қақтығыстары. Португалия патшасымен сөзге келіп қалып, Магеллан Испанияға қоныс аударды. Ол Испания патшасы I Карлосты Молукк аралдары (Дәмдеуіш аралдары) Португалияға емес, Испанияға тиесілі болуы қажет деп иландырды. Оған жету үшін өзіне жақсы таныс шығыс бұғаз жолын ұсынды.
1519 ж. қыркүйегінде бес кемеден құралған теңіз қосыны жолға шықты. Қосын Оңтүстік Америка жағалауларына дейін жетті, бірақ пайдасыз өткел іздеу әрекеті наурыздың аяғына дейін созылды. Қатты суық пен боран басталғаннан кейін, ержүрек теңізшілер Патагониядағы қыстаққа аялдауға мәжбүр болды.
1520 ж. қазанында кемелер қисапсыз аралдар арасындағы бұралаң және қауіпті жол арқылы көптен күткен бұғазға келіп жетті. Теңізшілер кейіннен мұнда жердің төрт бұрышынан ызғарлы солтүстік желі соғып тұратын дегенді айтты. Айналадағы аралдар құнарсыз және елсіз иен мекен болып көрінді, бірақ түнге қарай теңізшілер мыңдаған алауларды көрді, сондықтан шоғыры Отты жер аталып кетті. Магеллан ашқан бұғаз біраз уақыттан кейін оның есімін иемденді.
Жағдай ушығып кетті - азық-түлік қоры мүлдем қалмады, бірақ Магеллан Молука аралдарынан оларды 3-4 күндік қана жол бөгеп тұр деген сөзінен қайтпады. Және кемелер еуропалықтар үшін мүлдем беймәлім алапат мұхит арқылы жолға шықты. Бұл мұхитты Магеллан барынша тыныш ауа-райы үшін Тынық деп атады, теңізшілер мұнда тымық күні тап болған еді.
Тынық Мұхитпен бойлай жүзу төрт айға созылды және адам айтып жеткісіз тауқыметті бастан кешірді. Ақырында көптен күткен айқай естілді: «Жер!». Және кешікпей саяхатшылардың алдында Филиппин аралы тұрды.
Қайтыс болуы
Филиппин аралдарының жағалауындағы бір аймағында белгісіз бір тұрғындар өмір сүреді екен. Фернандо Магеллан және оның серіктері сол тұрғындарымен қақтығыста Фернандо Магеллан және 247 адам қаза табады. Сөйтіп экспедицияның барлық құрамынан 1 кеме 18 адам еліне қайтады.
Осылайша, Фернандо Магеллан 1521 жылдың 27 сәуірінде 41 жасында қайтыс болады.
Қосымша...
«Ол күлу дегенді, мейірімділік, құрмет атаулыны білмейтін, өз пікірін шебер қорғай алмайтын... Магелланның мінезі қайшылыққа толы еді», - деп баяндаған Магеллан қосынының жылнамашысы.
Дереккөздер
- “Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998. ISBN 5-89800-123-9
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Фернандо Магеллан |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Fernan Magellan port Fernao de Magalhaes Fernau di Magalyajns is Fernando Hernando de Magallanes lat Ferdinandus Magellanus 4 akpan 1480 zhyl Portugaliya 27 sәuir 1521 zhyl Filippinder Portugaliya zhәne Ispaniyanyn teniz sayahatshysy Magellan algash ret Zherdin shar tәrizdi ekendigin Dүniezhүzilik muhittyn birtutastygyn dәleldedi Ol bүkil әlem bojynsha birinshi sapar zhasagan ekspediciyany baskardy Ol bugazdy ashty kejin atymen ataldy Atlant muhitynan Tynyk muhityna teniz arkyly zhүzgen birinshi europalyk boldy Fernan Magellanport Fernao de Magalhaes is Fernando Hernando de MagallanesFernan Magellan XVI XVII gasyrlar portretinde Tugan kүni4 akpan 1480 1480 02 04 Tugan zheri Қajtys bolgan kүni27 sәuir 1521 1521 04 27 41 zhas Қajtys bolgan zheriaraly FilippinderҰltyPortugalӘkesiRodrigu Ruj de MagellanAnasyInesh Vash MoutinyuZhubajyBeatris BarbozaBalalaryDuarte BarbozaҚoltanbasyOrtakkordagy Fernan MagellanӨmirbayanyZhastyk shagy Magellan 1480 zhyly 20 karashada kej mәlimetter bojynsha 17 kazanda dүniege keldi Onyn tugan zheri zhajly da nakty mәlimetter zhok kop zherlerde Sabroza kalasy delingenimen Portu kalasynda dүniege kelgen boluy mүmkin degen de bolzhamdar ajtylady Kej akparattar bojynsha sharuanyn otbasynda tugan Otbasynda budan baska tort perzent bolgan 1498 zhyly portugaldar Үndistanga teniz zholyn ashty Portugaliyadan ol zhakka birneshe ekspediciyalar zhiberildi solardyn birinde Korol sarajynda zhumys istep zhүrgen Magellan da boldy Өtinish osy bolimdi tolyktyrynyz Dүnie zhүzin ajnalyp shygu Tolyk makalasy 1519 1521 zh Molukk araldaryna aparatyn batys zholdaryn izdeuge shykkan ekspediciyany baskardy Afrikanyn batysymen zhүzip Atlant muhity arkyly Ontүstik Amerikanyn shygys zhagalauyna zhetti Қurylyktyn ontүstigin zerttep 1520 zh kurylyk pen Otty Zher toparaly arasyndagy bugaz kazirgi Magellan bugazy arkyly Ontүstik Amerikany ajnalyp otti Tynyk muhit arkyly batyska karaj zhүzip Aziyadagy Filippin araldaryna zhetti M 1521 zh Maktan aralynda zhergilikti tajpalarmen kaktygys kezinde kaza tapty Қalgan eksped mүsheleri Viktoriya kemesimen Үndi muhity arkyly Afrikanyn ontүstigin ajnalyp Ispaniyaga oraldy Magellan algash ret Zherdin shar tәrizdi ekendigin Dүniezhүzilik muhittyn birtutastygyn dәleldedi Magellan astronomiya zhәne bagdarlau navigaciya bojynsha zhaksy bilim alyp shykkan 20 zhasynda algash ret tenizde zhүzgen sayahatshy Onyn omir zholy әdettegi konkistador retinde orbidi Shygys Afrika zhagalauyndagy Indostandagy shajkastar arabtarmen bolgan teniz kaktygystary Portugaliya patshasymen sozge kelip kalyp Magellan Ispaniyaga konys audardy Ol Ispaniya patshasy I Karlosty Molukk araldary Dәmdeuish araldary Portugaliyaga emes Ispaniyaga tiesili boluy kazhet dep ilandyrdy Ogan zhetu үshin ozine zhaksy tanys shygys bugaz zholyn usyndy 1519 zh kyrkүjeginde bes kemeden kuralgan teniz kosyny zholga shykty Қosyn Ontүstik Amerika zhagalaularyna dejin zhetti birak pajdasyz otkel izdeu әreketi nauryzdyn ayagyna dejin sozyldy Қatty suyk pen boran bastalgannan kejin erzhүrek tenizshiler Patagoniyadagy kystakka ayaldauga mәzhbүr boldy zhol bagyty 1520 zh kazanynda kemeler kisapsyz araldar arasyndagy buralan zhәne kauipti zhol arkyly kopten kүtken bugazga kelip zhetti Tenizshiler kejinnen munda zherdin tort buryshynan yzgarly soltүstik zheli sogyp turatyn degendi ajtty Ajnaladagy araldar kunarsyz zhәne elsiz ien meken bolyp korindi birak tүnge karaj tenizshiler myndagan alaulardy kordi sondyktan shogyry Otty zher atalyp ketti Magellan ashkan bugaz biraz uakyttan kejin onyn esimin iemdendi Zhagdaj ushygyp ketti azyk tүlik kory mүldem kalmady birak Magellan Moluka araldarynan olardy 3 4 kүndik kana zhol bogep tur degen sozinen kajtpady Zhәne kemeler europalyktar үshin mүldem bejmәlim alapat muhit arkyly zholga shykty Bul muhitty Magellan barynsha tynysh aua rajy үshin Tynyk dep atady tenizshiler munda tymyk kүni tap bolgan edi Tynyk Muhitpen bojlaj zhүzu tort ajga sozyldy zhәne adam ajtyp zhetkisiz taukymetti bastan keshirdi Akyrynda kopten kүtken ajkaj estildi Zher Zhәne keshikpej sayahatshylardyn aldynda Filippin araly turdy Қajtys boluy Filippin araldarynyn zhagalauyndagy bir ajmagynda belgisiz bir turgyndar omir sүredi eken Fernando Magellan zhәne onyn serikteri sol turgyndarymen kaktygysta Fernando Magellan zhәne 247 adam kaza tabady Sojtip ekspediciyanyn barlyk kuramynan 1 keme 18 adam eline kajtady Osylajsha Fernando Magellan 1521 zhyldyn 27 sәuirinde 41 zhasynda kajtys bolady Қosymsha Ol kүlu degendi mejirimdilik kurmet ataulyny bilmejtin oz pikirin sheber korgaj almajtyn Magellannyn minezi kajshylykka toly edi dep bayandagan Magellan kosynynyn zhylnamashysy Derekkozder Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Fernando Magellan