Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Фенноскандия – Солтүстік Еуропадағы табиғи аймақ. Скандинавия, Кола түбектерін және солтүстік-батысқа қарай Фин шығанағы, Ладога, Онега көлдеріне жапсарлас аумақты алып жатыр, жағалауын Балтық, Солтүстік, Норвег, Баренц, суы қоршап жатыр. Балтық қалқаны, каледон қатпарлы құрылымдары енетіндіктен геол. құрылымында кристалды, метаморфты архей-протерозой және төменгі палеозой жыныстары басым.
Жер бедерінде орта биіктіктегі таулы қыраттар мен таулы үстірттер (Скандинавия тауы, биік нүктесі Гальхепигген – 2469 м, Норланд үстірті, Хибин, Ловозер, Мончатундра) және кристалды жыныстардан тұратын денудац. ойпаттар тән. Фенноскандия табиғатының дамуында төрттік мұзбасу кезеңінің рөлі зор. Бұл процесс жер бедерінде мұздық пішіндердің (фьордты, шхерлі жаға типтері) кең таралуына алып келді. Климаты атлант – арктикалық қоңыржай ылғалды, жазы салқын (батысында – теңіздік климат, орташа тем-ра –2°С – 2°С; шілдеде 11 – 14°С; шығысында – континенттік климат, солтүстігінде –15°С, оңтүстігінде –5°С, шілдеде 14 – 16°С). Климатының басты ерекшелігі – Атлант мұхитынан келетін Солтүстік Атлант жылы ағысының әсері айқын білінеді. Жылдық жауын-шашын мөлш. шығысында – 400 мм, батысында 3000 – 4000 мм. Мұндай айырмашылық аумақтың созылып жатуына және Скандинавия тауларының атланттық ауа массасының қозғалысы жолында жатуына байланысты. Өзендері қысқа болғанымен мол сулы; шоңғалдар мен суқұламалар көптеп кездесетіндіктен ағыс жылдамдығы қатты. Қрі өзендері – , , , , т.б. Тектоник.-мұздық көлдері көп – , Онега, Венерн, , Меларен, Имандра. Скандинавия тауларында ауданы 5000 км² болатын қазіргі уақыттағы мұз басу орталық орналасқан. Қиыр солтүстікте тундралық ландшафт, тауларында таулы тундра кең таралған. Фенноскандия Еуропадағы орманға бай аудандардың бірі. Күлгінденген топырағында өсетін қылқан жапырақты қарағай, шырша ормандары (тайга) оңтүстігінде аралас және жалпақ жапырақты ормандармен алмасады. Фенноскандия Палеоарктикалық зоогеография облыстың Еуро – Сібір аймағына кіреді. Фенноскандия ны негізінен орман жануарлары мекендейді. Басты табиғи ресурстары – ормандар, гидроэнергия, темір, никель кентастары, апатиттер.
Дереккөздер
"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Fennoskandiya Soltүstik Europadagy tabigi ajmak Skandinaviya Kola tүbekterin zhәne soltүstik batyska karaj Fin shyganagy Ladoga Onega kolderine zhapsarlas aumakty alyp zhatyr zhagalauyn Baltyk Soltүstik Norveg Barenc suy korshap zhatyr Baltyk kalkany kaledon katparly kurylymdary enetindikten geol kurylymynda kristaldy metamorfty arhej proterozoj zhәne tomengi paleozoj zhynystary basym Zher bederinde orta biiktiktegi tauly kyrattar men tauly үstirtter Skandinaviya tauy biik nүktesi Galhepiggen 2469 m Norland үstirti Hibin Lovozer Monchatundra zhәne kristaldy zhynystardan turatyn denudac ojpattar tәn Fennoskandiya tabigatynyn damuynda torttik muzbasu kezeninin roli zor Bul process zher bederinde muzdyk pishinderdin fordty shherli zhaga tipteri ken taraluyna alyp keldi Klimaty atlant arktikalyk konyrzhaj ylgaldy zhazy salkyn batysynda tenizdik klimat ortasha tem ra 2 S 2 S shildede 11 14 S shygysynda kontinenttik klimat soltүstiginde 15 S ontүstiginde 5 S shildede 14 16 S Klimatynyn basty ereksheligi Atlant muhitynan keletin Soltүstik Atlant zhyly agysynyn әseri ajkyn bilinedi Zhyldyk zhauyn shashyn molsh shygysynda 400 mm batysynda 3000 4000 mm Mundaj ajyrmashylyk aumaktyn sozylyp zhatuyna zhәne Skandinaviya taularynyn atlanttyk aua massasynyn kozgalysy zholynda zhatuyna bajlanysty Өzenderi kyska bolganymen mol suly shongaldar men sukulamalar koptep kezdesetindikten agys zhyldamdygy katty Қri ozenderi t b Tektonik muzdyk kolderi kop Onega Venern Melaren Imandra Skandinaviya taularynda audany 5000 km bolatyn kazirgi uakyttagy muz basu ortalyk ornalaskan Қiyr soltүstikte tundralyk landshaft taularynda tauly tundra ken taralgan Fennoskandiya Europadagy ormanga baj audandardyn biri Kүlgindengen topyragynda osetin kylkan zhapyrakty karagaj shyrsha ormandary tajga ontүstiginde aralas zhәne zhalpak zhapyrakty ormandarmen almasady Fennoskandiya Paleoarktikalyk zoogeografiya oblystyn Euro Sibir ajmagyna kiredi Fennoskandiya ny negizinen orman zhanuarlary mekendejdi Basty tabigi resurstary ormandar gidroenergiya temir nikel kentastary apatitter FennoskandiyaDerekkozder Қazak Enciklopediyasy 9 tom Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet