Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тәнеке Нұралы Дөсетұлы (1807 жылы туған, қазіргі Алматы облысы Ақсу ауданы Арғанаты тауындағы – 1885 жылы өлген, сонда, ) – белгілі би, батыр. Атақты Қыдыралы бидің немересі, найман тайпасының матай руынан шыққан. атты еңбегінде “Қыдыралы бидің немересі Тәнеке Дөсетұлы 1835 – 40 жылы Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысқа қатысты” деп жазған. Ш. Уәлиханов жеріне саяхат жасау барысында жазған күнделігінде батырды үлкен мұрынды, сақалды, кеудесін қалың түк басқан, келбетті адам кейпінде суреттейді. , ретінде атақонысы – Қапал (Қопалы) жерін келімсек мен қорғап, тұрғылықты халықты егіншілікке баулыған. Жер дауына байланысты Ресей императорына арнайы хат (1857) жолдаған. Онда қол астына қараған елінің бұрыннан қоныс еткен жайлауы мен қыстауын Қапал казак-орыстарының атаманы көмегімен орыстардың тартып алғаны, тұрғылықты халықты Балқаш маңындағы құмға қуғаны туралы мәлімдей келіп “…ұлық мансапты құзыретіңізден жоғарыда аталған жерлерді рудың өзіне қайтарып беруге бұйрық беруіңізді сұрап, Матай-Қаптағай елінің волостной хорунжиі Тәнеке Дөсетұлы мөрімді бастым. 1857” деп аяқтайды. Сол жылы жергілікті патша әкімшілігінің пәрменімен мен пайдалануына бөлінген Қапал уезінің, сондай-ақ Жетісу өңіріндегі басқа да шұрайлы мекендер қазақ руларына қайтарылып берілген. әкесі бастаған игілікті істі жалғастырып, , мекенінде “Танабай” тоғанын қаздырады, қарауындағы елді егіншілікпен айналысуға міндеттейді. Ақын Сара Біржан салмен айтысында “Таласпас Тәнекенің Жанбағына, жеңермін егер тартса іс ағына. Шетінен Қыдыр қонған өңшең құтым, мың-мыңдап құт қалдырған арт жағына” деп дәріптеген. Тәнекенің Ырыс есімді қарақалпақ бәйбішесінен , , , Әуелбек, , , , деген балалар тараған. Есімбегі ерлік істері мен әділетсіздікке төзбейтін қайсар мінезімен елге сыйлы болған. Қазақ ауылдарына зорлық көрсетіп, тізе батырған патша әкімшілігіннің шенеунігі қаймықпай қарсы шыққан. Осы хақында “” деген өлеңінде: “Қыдыралы Есімбек, Эрентальды сабаған, Ер туған ұл десін деп, бір кәдеге жараған” дейді. Кейін ол Қапал уезіне қарасты “Тәнеке болыстығын” (Көлдей ) басқарған. Меккеге барып, қажы атанып қайтқан. Кейінгі ұрпақтары батырдың басына ескерткіш орнатып, ас берді (2002).
Сілтемелер
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tәneke Nuraly Dosetuly 1807 zhyly tugan kazirgi Almaty oblysy Aksu audany Arganaty tauyndagy 1885 zhyly olgen sonda belgili bi batyr Atakty Қydyraly bidin nemeresi najman tajpasynyn mataj ruynan shykkan atty enbeginde Қydyraly bidin nemeresi Tәneke Dosetuly 1835 40 zhyly Kenesary Қasymuly bastagan ult azattyk kozgalyska katysty dep zhazgan Sh Uәlihanov zherine sayahat zhasau barysynda zhazgan kүndeliginde batyrdy үlken muryndy sakaldy keudesin kalyn tүk baskan kelbetti adam kejpinde surettejdi retinde atakonysy Қapal Қopaly zherin kelimsek men korgap turgylykty halykty eginshilikke baulygan Zher dauyna bajlanysty Resej imperatoryna arnajy hat 1857 zholdagan Onda kol astyna karagan elinin burynnan konys etken zhajlauy men kystauyn Қapal kazak orystarynyn atamany komegimen orystardyn tartyp algany turgylykty halykty Balkash manyndagy kumga kugany turaly mәlimdej kelip ulyk mansapty kuzyretinizden zhogaryda atalgan zherlerdi rudyn ozine kajtaryp beruge bujryk beruinizdi surap Mataj Қaptagaj elinin volostnoj horunzhii Tәneke Dosetuly morimdi bastym 1857 dep ayaktajdy Sol zhyly zhergilikti patsha әkimshiliginin pәrmenimen men pajdalanuyna bolingen Қapal uezinin sondaj ak Zhetisu onirindegi baska da shurajly mekender kazak rularyna kajtarylyp berilgen әkesi bastagan igilikti isti zhalgastyryp mekeninde Tanabaj toganyn kazdyrady karauyndagy eldi eginshilikpen ajnalysuga mindettejdi Akyn Sara Birzhan salmen ajtysynda Talaspas Tәnekenin Zhanbagyna zhenermin eger tartsa is agyna Shetinen Қydyr kongan onshen kutym myn myndap kut kaldyrgan art zhagyna dep dәriptegen Tәnekenin Yrys esimdi karakalpak bәjbishesinen Әuelbek degen balalar taragan Esimbegi erlik isteri men әdiletsizdikke tozbejtin kajsar minezimen elge syjly bolgan Қazak auyldaryna zorlyk korsetip tize batyrgan patsha әkimshiliginnin sheneunigi kajmykpaj karsy shykkan Osy hakynda degen oleninde Қydyraly Esimbek Erentaldy sabagan Er tugan ul desin dep bir kәdege zharagan dejdi Kejin ol Қapal uezine karasty Tәneke bolystygyn Koldej baskargan Mekkege baryp kazhy atanyp kajtkan Kejingi urpaktary batyrdyn basyna eskertkish ornatyp as berdi 2002 Siltemeler Қazakstan Ұlttyk encklopediya Bas redaktor Ә Nysanbaev Almaty Қazak enciklopediyasy Bas redakciyasy 1998 ISBN 5 89800 123 9 VIII tomBul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz