Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Тал (лат. Salix) — талдар тұқымдасына көп жылдық өсімдіктер туысы.
| Тал | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||
| 400 түрі белгілі |
Ағаш туралы
Тал - бұталы және ағаш тектес өсімдік. Табиғатта 170 түрі бар. Биіктігі - 10-15 м, кейбір түрлері 40 м-ге дейін жетеді. Тал түрлерінің көгалдандыруда көбінесе бойы аласа, бұтақтары ирек, жайыла өсетін жалғанбалы сұрыптары қолданылады. Сопақтау келген ұзын жапырақтары бар. Түсі - сұрғылт-жасыл, жас жапырағы ақшыл түсті жаңа жарған гүл секілді көрінеді. Талдың тағы бір түрлерін бұтағының әдемілігіне бола өсіреді. Бұтағы ирек, тік немесе жайылып өсетін – ағаш және бұталы түрлері бар. Бірақ оның барлық түрі ерте бүр жарып, бірінші болып жапырақтарын түсіреді. Табиғатта ылғалды жерлерде, өзен-су маңайларында өседі. Сондықтан да оның аты латын тілінен аударғанда «sal» - жақын, «lis»- су деген мағына береді. Жапырағындағы ақуыздың құрамы 12-18% болғандықтан, талдың жас шыбықтарына мал әуес келеді. Көктемде сырға секілді үлбіреген гүл жарады. Гүлінде аналық пен аталық қатар орналасатындықтан өзара тез будандасып көбейе береді. Сол себепті де ол өзен-су маңайларында тез таралып, тоғайға айналады. Қазақ жерінде бұтақтары жайылып, төмен қарай салбырап өсетін “мәжнүнтал” және бұтақты түрге жататын “ешкітал” деген түрлері бізге жақсы таныс. Ал, бұтақтары жоғары қарай иректеліп өсетін түрі “максудана” деп аталады.
Қолданылуы
Ежелгі египеттіктер талдың діңінің қабығын суық тигенде және ыстықты қайтару үшін қолданған. Аспирин таблеткасындағы салицинді талдың діңінен тапқан. Ешкі талдан, шыбығы жұмсақ болғандықтан иіп, себеттер тоқиды.
Күтімі
Кәдімгі тал ерекше күтімді талап етпейді. Ал, сұрыпталған, жалғанбалы түрлерін өсіру қиындау. Жалғанбалы талдың төменгі бөлігінің бұтақтарын қырқып тастап отырмаса, әдемілігін жоғалтады.
Көбейтілуі
Қалемшесі арқылы оңай көбейтіледі. Сұрыпталған жалғанбалы түрлерінің дайын көшетін сатып алған жөн.
Қайың туралы тақпақ
Ылғалды сүйер, өседі өзен жағалап,
Қадірін түсін, қасиетін оның бағалап.
Солқылдақ, жұмсақ, иілсе дағы сынбайды,
Әр түрлі заттар жасауға одан ыңғайлы.
Сілтемелер
- Гүлстан, өсімдіктер туралы сайт Мұрағатталған 20 ақпанның 2012 жылы.
Дереккөздер
Қ 74 Құлжабаева Г.Ә.;«Өсімдіктер әлемі» оқу-әдістемелік кешені, Ағаштар: Дидактикалық материал - Алматы, 2010 - 15 б; ISBN 978-601-7237-03-5
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Tal lat Salix taldar tukymdasyna kop zhyldyk osimdikter tuysy TalAktalDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylarSaby Tukymdasy TaldarTajpasy Tegi Salix L tүrleri400 tүri belgiliAgash turalyTal butaly zhәne agash tektes osimdik Tabigatta 170 tүri bar Biiktigi 10 15 m kejbir tүrleri 40 m ge dejin zhetedi Tal tүrlerinin kogaldandyruda kobinese bojy alasa butaktary irek zhajyla osetin zhalganbaly suryptary koldanylady Sopaktau kelgen uzyn zhapyraktary bar Tүsi surgylt zhasyl zhas zhapyragy akshyl tүsti zhana zhargan gүl sekildi korinedi Taldyn tagy bir tүrlerin butagynyn әdemiligine bola osiredi Butagy irek tik nemese zhajylyp osetin agash zhәne butaly tүrleri bar Birak onyn barlyk tүri erte bүr zharyp birinshi bolyp zhapyraktaryn tүsiredi Tabigatta ylgaldy zherlerde ozen su manajlarynda osedi Sondyktan da onyn aty latyn tilinen audarganda sal zhakyn lis su degen magyna beredi Zhapyragyndagy akuyzdyn kuramy 12 18 bolgandyktan taldyn zhas shybyktaryna mal әues keledi Koktemde syrga sekildi үlbiregen gүl zharady Gүlinde analyk pen atalyk katar ornalasatyndyktan ozara tez budandasyp kobeje beredi Sol sebepti de ol ozen su manajlarynda tez taralyp togajga ajnalady Қazak zherinde butaktary zhajylyp tomen karaj salbyrap osetin mәzhnүntal zhәne butakty tүrge zhatatyn eshkital degen tүrleri bizge zhaksy tanys Al butaktary zhogary karaj irektelip osetin tүri maksudana dep atalady ҚoldanyluyEzhelgi egipettikter taldyn dininin kabygyn suyk tigende zhәne ystykty kajtaru үshin koldangan Aspirin tabletkasyndagy salicindi taldyn dininen tapkan Eshki taldan shybygy zhumsak bolgandyktan iip sebetter tokidy KүtimiKәdimgi tal erekshe kүtimdi talap etpejdi Al suryptalgan zhalganbaly tүrlerin osiru kiyndau Zhalganbaly taldyn tomengi boliginin butaktaryn kyrkyp tastap otyrmasa әdemiligin zhogaltady KobejtiluiҚalemshesi arkyly onaj kobejtiledi Suryptalgan zhalganbaly tүrlerinin dajyn koshetin satyp algan zhon Қajyn turaly takpakYlgaldy sүjer osedi ozen zhagalap Қadirin tүsin kasietin onyn bagalap Solkyldak zhumsak iilse dagy synbajdy Әr tүrli zattar zhasauga odan yngajly SiltemelerGүlstan osimdikter turaly sajt Muragattalgan 20 akpannyn 2012 zhyly DerekkozderҚ 74 Қulzhabaeva G Ә Өsimdikter әlemi oku әdistemelik kesheni Agashtar Didaktikalyk material Almaty 2010 15 b ISBN 978 601 7237 03 5