Стахановшылар қозғалысы — КСРО халық шаруашылығын өркендетуде социалистік өндіріс жаңашылдарының, озат жұмысшылардың, колхозшылардың, инженер-техник қызметкерлердің жаңа техниканы игеру негізінде еңбек өнімділігін арттыру жолындағы бұқаралық қозғалысы; социалистік жарыс тарихындағы ең жарқын кезеңдердің бірі.
Шығу тарихы
Стахановшылар қозғалысы КСРО халық шаруашылығын өркендетудің 2-бесжылдық жоспарын мерзімінен бұрын орындау жолындағы күрестің барысында 1935 жылы туған, еңбек екпінділерінің жұмыс қарқынын үздіксіз үдетуінен шыққан. Бастаманың "стахановшылар қозғалысы" деп аталуы Украина жерінде Донбастағы "Центральная - Ирмино" шахтасының забойшысы А.Г.Стахановтың есіміне байланысты. Ол 1935 жылы тамыздың 30-нан 31-не қараған түні (5 сағ. 45 мин) бір сменада норма бойынша 7 т орнына 102 т көмір өндірді, сөйтіп бұл салада дүниежүзілік рекорд жасайды. Стахановтың үлгісі бүкіл Совет Одағында кеңінен қолдау тапты. "Правда" газеті 1935 жылдың 11 қыркүйегінде "Доңбастағы маңызды бастама" (А. Г. Стахановтың еңбектегі ерлігі туралы) деген бас мақаласын жариялады. 1935 ж. 18-19 қыркүйекте Қарағанды басейнінің барлық шахталарының участікке бригадалары мен ұжымдарының А. Стаханов еңбек әдісін игеру жөнінде жиналыстары өтті.
Советтік Қазақстандағы стахановшылар қозғалысының бастаушылары
- Көмір өнеркәсібінде - Т.Күзембаев, М.Рақышев, И.Боженок, Т.Федоренко
- Түсті металлургияда - Ықыласов Біләл, В.Братухин, А.Мұрынбаев, П.Косырев, И.Тұрышев
- Мұнай өнеркәсібінде - С.Зорбаев, С.Жанбатыров
- Темір жол транспортында - Л.Березняк, Т.Сәтбаев
- Ауыл шаруашылығында - Оңғарбаева C., И.С.Логвиненко, Н.Досжанов, К.В.Пазюк, С.Өтепбергенов, П.Клименко
Стахановшылар қозғалысының даму жолдары
- 1935 жылы 14-17 қарашада Кремльде стахановшылардың Бүкілодақтық 1-кеңесі болып, онда стахановшылар қозғалысының социалистік қозғалыста аса көрнекті роль атқаратыны атап көрсетілді.
- 1935 жылы желтоқсанда БК(б)П ОК пленумы стахановшылар қозғалысына байланысты өнеркәсіп пен транспортты өркендету мәселелерін арнайы талқылады.
- Қазақстан өлкелік партия комитетінің 1936 жылғы қаңтарда болған пленумы республика өнеркәсібінің аса маңызды салаларында және ірі-ірі кәсіпорындарда стахановшылар қозғалысын дамыту жолдарын белгіледі. Техникалық нормаларды қайта қарау жөнінде салалық конференциялар өтіп, онда жаңа нормалар ескі нормалардан 35 - 45% артық болып белгіленді. 1936 жылы бұл нормалар Қарағанды шахталарында енгізілді.
Стахановшылар қозғалысының жетілдіру жолдары
- Жұмысшылар мен инженер-техник қызметкерлерді өндірістік оқудан өткізу әдістері мен түрлері жетілдірілді.
- Социалистік еңбек шеберлерінің стахановтық мектептері мен курстары ашылды.
- Жұмысшыларды жаппай техникалық минимумнан өткізу қолға алынды.
- Еңбектің неғұрлым озық әдістерін өрбіту мақсатында кәсіпорындарда стахановтық бескүндіктер, онкүндіктер, айлықтар өткізілді.
- Стахановшылар бригадалары, учаскелері, цехтары құрылды.
Стахановшылар қозғалысы Ұлы Отан соғысы жылдары
Совет Одағының Ұлы Отан соғысы жылдарында (1941-1945) өндіріс жаңашылдарының творчестволық инициативасы жаңа қырынан көрінді. Жаңа әдістер пайда болды.
- Бір адам көп станокта жұмыс істеуі;
- Бірнеше кәсіпті қатар атқару;
- Өндіріс пен құрылыстың шапшандатылған технологиясы.
- "Екіжүзшілер" (сменасына екі және одан да көп норма орындаушылар) қозғалысы.
- "Мыңшылар" (норманы 1000 орындаушылар) қозғалысы.
Дереккөздер
- ҚазССР. Қысқаша энциклопедия, 2-том. Алматы - 1987.
- КПСС съездерінің, конференцияларының және Орталық Комитет пленумдарының қарарлары мен шешімдері. 2-бас., 5-том, Алматы, 1973, 261-б.
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Stahanovshylar kozgalysy KSRO halyk sharuashylygyn orkendetude socialistik ondiris zhanashyldarynyn ozat zhumysshylardyn kolhozshylardyn inzhener tehnik kyzmetkerlerdin zhana tehnikany igeru negizinde enbek onimdiligin arttyru zholyndagy bukaralyk kozgalysy socialistik zharys tarihyndagy en zharkyn kezenderdin biri Stahanovshylar kozgalysy turaly kararShygu tarihyStahanovshylar kozgalysy KSRO halyk sharuashylygyn orkendetudin 2 beszhyldyk zhosparyn merziminen buryn oryndau zholyndagy kүrestin barysynda 1935 zhyly tugan enbek ekpindilerinin zhumys karkynyn үzdiksiz үdetuinen shykkan Bastamanyn stahanovshylar kozgalysy dep ataluy Ukraina zherinde Donbastagy Centralnaya Irmino shahtasynyn zabojshysy A G Stahanovtyn esimine bajlanysty Ol 1935 zhyly tamyzdyn 30 nan 31 ne karagan tүni 5 sag 45 min bir smenada norma bojynsha 7 t ornyna 102 t komir ondirdi sojtip bul salada dүniezhүzilik rekord zhasajdy Stahanovtyn үlgisi bүkil Sovet Odagynda keninen koldau tapty Pravda gazeti 1935 zhyldyn 11 kyrkүjeginde Donbastagy manyzdy bastama A G Stahanovtyn enbektegi erligi turaly degen bas makalasyn zhariyalady 1935 zh 18 19 kyrkүjekte Қaragandy basejninin barlyk shahtalarynyn uchastikke brigadalary men uzhymdarynyn A Stahanov enbek әdisin igeru zhoninde zhinalystary otti Sovettik Қazakstandagy stahanovshylar kozgalysynyn bastaushylaryKomir onerkәsibinde T Kүzembaev M Rakyshev I Bozhenok T Fedorenko Tүsti metallurgiyada Ykylasov Bilәl V Bratuhin A Murynbaev P Kosyrev I Turyshev Munaj onerkәsibinde S Zorbaev S Zhanbatyrov Temir zhol transportynda L Bereznyak T Sәtbaev Auyl sharuashylygynda Ongarbaeva C I S Logvinenko N Doszhanov K V Pazyuk S Өtepbergenov P KlimenkoStahanovshylar kozgalysynyn damu zholdary1935 zhyly 14 17 karashada Kremlde stahanovshylardyn Bүkilodaktyk 1 kenesi bolyp onda stahanovshylar kozgalysynyn socialistik kozgalysta asa kornekti rol atkaratyny atap korsetildi 1935 zhyly zheltoksanda BK b P OK plenumy stahanovshylar kozgalysyna bajlanysty onerkәsip pen transportty orkendetu mәselelerin arnajy talkylady Қazakstan olkelik partiya komitetinin 1936 zhylgy kantarda bolgan plenumy respublika onerkәsibinin asa manyzdy salalarynda zhәne iri iri kәsiporyndarda stahanovshylar kozgalysyn damytu zholdaryn belgiledi Tehnikalyk normalardy kajta karau zhoninde salalyk konferenciyalar otip onda zhana normalar eski normalardan 35 45 artyk bolyp belgilendi 1936 zhyly bul normalar Қaragandy shahtalarynda engizildi Stahanovshylar kozgalysynyn zhetildiru zholdaryZhumysshylar men inzhener tehnik kyzmetkerlerdi ondiristik okudan otkizu әdisteri men tүrleri zhetildirildi Socialistik enbek sheberlerinin stahanovtyk mektepteri men kurstary ashyldy Zhumysshylardy zhappaj tehnikalyk minimumnan otkizu kolga alyndy Enbektin negurlym ozyk әdisterin orbitu maksatynda kәsiporyndarda stahanovtyk beskүndikter onkүndikter ajlyktar otkizildi Stahanovshylar brigadalary uchaskeleri cehtary kuryldy Stahanovshylar kozgalysy Ұly Otan sogysy zhyldarySovet Odagynyn Ұly Otan sogysy zhyldarynda 1941 1945 ondiris zhanashyldarynyn tvorchestvolyk iniciativasy zhana kyrynan korindi Zhana әdister pajda boldy Bir adam kop stanokta zhumys isteui Birneshe kәsipti katar atkaru Өndiris pen kurylystyn shapshandatylgan tehnologiyasy Ekizhүzshiler smenasyna eki zhәne odan da kop norma oryndaushylar kozgalysy Mynshylar normany 1000 oryndaushylar kozgalysy DerekkozderҚazSSR Қyskasha enciklopediya 2 tom Almaty 1987 KPSS sezderinin konferenciyalarynyn zhәne Ortalyk Komitet plenumdarynyn kararlary men sheshimderi 2 bas 5 tom Almaty 1973 261 b