Силикоз

Силикоз (латынша sіlіcіum — кремний) — өкпеде кремний қос тотығының жиналуынан дамитын сырқат. Силикоз — пневмокониоздар (грекше pneumon — өкпе және konіa — шаң), өндірістік шаң-тозаңмен ұзақ уақыт тыныс алу нәтижесінде пайда болатын өкпе ауруларының бір түрі. Бұл ауру тау-кен, керамика өндірісінде, металл құю цехында, көмір өндіру саласында жұмыс істейтіндер арасында жиі кездеседі, яғни Силикоз кәсіби аурулар қатарына жатады. Аурудың дамуы тыныс органдарына түскен шаң-тозаңның түріне байланысты. Кварц тозаңдары өкпенің аралық тінінде жиналып, сол жерде үдемелі түрде склероз тудырады. Өкпеге жиналған кремний қос тотығы еріп, кремний қышқылына айналады да, сол жердегі тіндерге зиянды әсер етеді. Силикозбен ауырғанда алғашқы кезде науқас ентігеді, кеуде тұсы шаншып ауырады. Дерт асқынса адам қозғалмай жатып-ақ ентігеді, жөтелуі күшейіп, қақырық түседі. Клиникалық-рентгенология зерттеулер бойынша Силикоздың: түйінді, аралық (интерстициалды) және ісікті түрлерін ажыратады. Түйінді силикоз өкпеде диам. бірнеше мм-ден бірнеше см-ге дейін жететін сұр, қара сұр түсті түйіндердің пайда болуымен сипатталады. Бұл түйіндерді микроскоппен қарағанда, гиалинденген қатты дәнекер тіннен тұратыны көрінеді. Өкпе тіні бұл кезде тығыз, көп жері ауасыз, серпімді болады. Силикоздың жиі кездесетіні — аралық түрі. Ол дәнекер тіннің бронхтар мен қан тамырлары айналасында, альвеоланың (өкпедегі кеңірдек тарамы) шетінде өсіп, жайылады. Ал ісік тәрізді Силикоз өкпедегі түйіндердің бір-бірімен қосылып кетуі нәтижесінде ірі ошақтардың пайда болуымен сипатталады. Бұл түйіндер ыдырағанда өкпеде ірі қуыстар (каверна) түзіліп, оған стафиллококк, стрептоккок (екіншілік инфекция) түскенде, өкпеде созылмалы қабыну дамиды. Өкпедегі Силикоздық өзгерістерге кейде туберкулез инфекциясы қосылып, силикотуберкулездің өршуі мүмкін. Бұл кезде өкпедегі дәнекер тінінің мөлшері ұлғайып, қанның өкпеге өтуі қиындайды, жүректің оң қарыншасы ұлғайып, созылмалы шалдығады. Ауру асқынғанда өкпе қабынады, созылмалы бронхит, бронхоэктатик. ауру пайда болады. Туберкулез, жүрек, аурулары бар адамдарда Силикоз өте ауыр өтеді. Аурудың алдын алу шараларының ең бастысы — өнеркәсіп орнында шаң-тозаңды белгілі мөлшерден асырмау, еңбек гигиенасын сақтау. Емі: стероидтық гормондар, туберкулезге қарсы дәрі-дәрмектер қолдану, калориясы жоғары, құрамы белок пен витаминге бай тамақтар ішу, арнайы санаторийлерде емделу.

Дереккөздер

1. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл. ISBN 9965-752-06-0