Семей малдәрігерлік зоотехникалы малдәрігерлік институт КСРО мен Қазақстанда болған жоғары оқу орны Семей малдәрігерлік

Семей малдәрігерлік (зоотехникалы-малдәрігерлік) институт — КСРО мен Қазақстанда болған жоғары оқу орны.

Семей малдәрігерлік институт
Құрылған жылы	1950 жылы
Жабылған жылы	1995 жылы
Орналасқан жері	Семей
Бұл үлгіні: көру • • өңдеу

Тарихы

1902 жылы Семейде қыздар гимназиясы ашылды. Ол ескі ғимаратта орналасып, сол жылдың наурыз айында гимназияның қамқоршылық кеңесі бұл ғимаратты үстіне ағаш еден төсеп үлкейту туралы өтінішпен қалалық думаға жүгінеді. Өтінішті зерттей келе, Дума 1902 жылдың қарашасында Никольская алаңында гимназия үшін жаңа тастан ғимарат салу қажеттілігін мойындады. Тек 1906 жылдың маусымында, Знаменский соборындағы литургиядан кейін, 1910 жылы аяқталған қыздар гимназиясының жаңа ғимаратын салуға арналған жерді жарықтандырды. Бұл кірпіштен салынған, төбесі темірмен жабылған екі қабатты ғимарат болатын.

Қазан төңкерісінен кейін гимназия басқа үй-жайға көшірілді. Азамат соғысы жүріп жатқан 1918-1919 жылдары ғимарат Сібір казак әскерінің атаманы Б.В.Анненковтың штабы қызметін атқарды. 1919 жылдың екінші жартысында сол жерде әскери госпиталь орналастырылды, кейін ол әскерилердің қарамағына берілді, мұнда Сібір жаяу әскер курстары жұмыс істеді. Содан соң бұл ғимаратта қалалық политехникалық училище орналасса, 1925 жылы күзде Семей губерниялық партия мектебі орналасып, оған 1936 жылы Шығыс Қазақстан ауылшаруашылық мектебі қосылды. Осы мақсатта ғимаратқа үшінші қабат салынды.

Ұлы Отан соғысы жылдарында бұрынғы қыздар гимназиясының қабырғасында №3593 эвакуациялық госпиталь орналасты.

1950 жылы 15 желтоқсанда КСРО Министрлер Кеңесінің қаулысымен Семейде малдәрігерлік институт ұйымдастырылып, оның орны ретінде бұрынғы қыздар гимназиясының ғимараты таңдалды. Институттың ашылуы 1952 жылы 1 қыркүйекте болды. Бұл жерде институт 1986 жылдың желтоқсан айына дейін жұмыс істеді, сол кезде қатты өрт болып, оның салдары күні бүгінге дейін жойылмай, ғимарат қирай бастады.

1995 жылы Семей жоғары оқу орындарының бірігуі нәтижесінде – малдәрігерлік институт, технологиялық институт (1963 жылы құрылған) және педагогикалық университет (1934 жылы құрылған) – Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті құрылды. Бірігу Қазақстан Республикасы Кеңесінің 1995 жылғы 13 қарашадағы қаулысы негізінде жүзеге асты.

Қызметі

Семей малдәрігерлік институтының міндеті жоғары білікті мал шаруашылығы мамандарын дайындау болды. Институтта екі факультет болды - зоотехникалық және ветеринария; Институттың алғашқы қабылдауы 300 студентті құрады. Оларды оқыту үшін сол кезде заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған тоғыз кафедра ұйымдастырылды. Уақыт өте келе он мыңға жуық ғылыми және көркем әдебиетті қамтитын кітапхана құрылды.

Институттың қалыптасуына Алматы, Қазан, Омбы, Воронеж, Ленинград зоотехникалы-малдәрігерлік университеттерінен келген көптеген оқытушылар атсалысты. Солардың ішінде Семей малдәрігерлік институтының тұңғыш ректоры – 1975 жылы биология ғылымының докторы атанған Ө.Т.Ташмұхаметов (1914-1992) болды.

1968 жылы жоғарғы оқу орнында ірі мал шаруашылығы, қой шаруашылығы, микробиология және вирусология, патофизиология, ішкі жұқпалы емес аурулар, гистология, цитология және эмбриология кафедралары жанынан аспирантура ашылды. Ірі мал шаруашылығы бөлімінде малдың ет-сүт өнімділігін және өнімді жылқы шаруашылығын арттыру жұмыстары жүргізілді. Республика шаруашылықтарында малдың үмітті тұқымдарын өсіретін институттың тәжірибелік базасы болған алты асыл тұқымды жылқы фермасы құрылды.

Семей малдәрігерлік институтының түлектері арасында атақты ғалымдар мен мемлекет қайраткерлері болды; олардың көпшілігі Шығыс Қазақстан облысындағы елді мекендердің Құрметті азаматы атанды.

Дереккөздер

Абыройлы қызметке – лайықты құрмет. «Семей таңы» газеті (23 қазан 2022). Тексерілді, 30 қазан 2024.
Семейдегі зооветеринарлық институты ғимаратының тағдыры қалай шешіледі. Abai Aqparat (17 маусым 2022). Тексерілді, 30 қазан 2024.
Университет тарихы. Шәкәрім университеті. Тексерілді, 30 қазан 2024.
Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора биологических наук. Российская государственная библиотека (5 желтоқсан 2020). Тексерілді, 30 қазан 2024. (орыс.)
Ташмұхаметов Өмірәлі. Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана. Тексерілді, 30 қазан 2024.

[1] Абыройлы қызметке – лайықты құрмет. «Семей таңы» газеті (23 қазан 2022). Тексерілді, 30 қазан 2024.

[2] Семейдегі зооветеринарлық институты ғимаратының тағдыры қалай шешіледі. Abai Aqparat (17 маусым 2022). Тексерілді, 30 қазан 2024.

[3] Университет тарихы. Шәкәрім университеті. Тексерілді, 30 қазан 2024.

[4] Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора биологических наук. Российская государственная библиотека (5 желтоқсан 2020). Тексерілді, 30 қазан 2024. (орыс.)

[5] Ташмұхаметов Өмірәлі. Сәбит Мұқанов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапхана. Тексерілді, 30 қазан 2024.