Самюэль Филлипс Хантингтон ағылш Samuel Phillips Huntington 18 сәуір 1927 жыл Нью Йорк 24 желтоқсан 2008 жыл Мартас Винъ

Самюэль Филлипс Хантингтон (ағылш: Samuel Phillips Huntington; 18 сәуір 1927 жыл, Нью-Йорк – 24 желтоқсан 2008 жыл, Мартас-Винъярд, Массачусетс) — американдық саясаттанушы, әлемдік саясат пен халықаралық қатынастар саласының теоретигі, Гарвард университетінің профессоры.

Самюэль Филлипс Хантингтон
ағылш. Samuel Phillips Huntington

Туған кездегі есімі	Samuel P. Huntington
Туған күні	18 сәуір 1927 (1927-04-18)
Туған жері	Нью-Йорк, Нью-Йорк, АҚШ
Қайтыс болған күні	24 желтоқсан 2008 (2008-12-24) (81 жас)
Қайтыс болған жері	Мартас-Винъярд, Массачусетс, АҚШ
Азаматтығы	АҚШ
Ұлты	американдық
Қызметі	Геосаясаттанушы, Саясаттанушы, Әлеуметтанушы, Философ, Жазушы, Университетінің оқытушысы, Экономист
Әкесі	Ричард Томас Хантингтон
Анасы	Дороти Сэнборн
Марапаттары мен сыйлықтары	,
Ортаққордағы Самюэль Филлипс Хантингтон

Демократия және саяси даму мәселелеріне көптеген еңбектерін арнады. Олардың ішінде: "Құбылмалы қоғамдардағы саяси тәртіп" (1968), "Американдық саясат: үйлесімсіздіктің болмай қоймауы" (1981), т.б. бар.

Саяси жүйелерді, олардың саяси тұрақтылығына сүйене отырып жіктейді. Саяси тұрғыдан алғанда, елдер басқару түріне емес, басқарылу деңгейіне байланысты бір-бірінен ерекшеленеді. Мінеки, осы тұрғыдан алғанда ол мемлекеттерді күшті саяси жүйелі және әлсіз саяси жүйелі деп жіктейді. Ол жаңа "өркениет моделін" ұсынды. Әлемдік саясаттың жаңа фазасында дау-жанжалдың көзі идеология немесе экономика емес, мәдениет саласы болады. Негізгі дау-жанжалдар әртүрлі өркениетке жататын мемлекеттер, ұлттар арасында жүреді.

Хантингтон концепциясы бойынша құрылған өркениеттердің этномәдени бөлінісінің картасы (1996):
    Ислам өркениеті
    Батыс өркениеті
    Африка өркениеті
    Латын Америка өркениеті
    Үнді өркениеті
    Жапон өркениеті
    Қытай өркениеті
    Буддистік өркениет
    Православиелік өркениет

Батыстық өркениеттегі дау-жанжалдарға басқарушылар, ұлттық-мемлекет және идеологиялық дау-жанжалдар тән. Әлемдік саясаттың батыстық даму фазасы "қырғи-қабақ соғыстың" аяқталуымен тәмамдалады.

Енді Батыс және батыстық емес өркениеттер арасындағы өзара қарым-қатынас өзекті мәселеге айналды. Хантингтон "Өркениеттер қақтығысы" атты зерттеуінде ірі он өркениеттің өзара қарым-қатынасы туралы айтады. Олар: батыстық, конфуциандық, жапондық, исламдық, үнділік, латын американдық, африкандық және православ-славяндық. Хантингтон өркениеттер арасында маңызды дау-жанжалдар тудыруы мүмкін бес себепті көрсетеді:

саяси идеология мен саяси тәртіптер арасындағы айырмашылықтардан гөрі, өркениеттік айырмашылықтар негіздірек;
өркениеттік өзін-өзі танудың өсуі, өркениеттер арасындағы айырмашылықтар мен ортақтың тереңдеуін түсіну;
ұлттық-мемлекеттердің идентификация көзі ретіндегі рөлінің әлсіреуі. Діннің идентификация көзіне айналуы;
батыстық емес елдердегі элитаның батыстандырудан бас тартуы және олардың өздерінің мәдени тамырларына қайта оралуы;
өркениет дау-жанжалдарының көзімен ерекшеліктер мен айырмашылықтар. Яғни, мәселенің "Сен кімсің?" тұрғысынан қойылуы.

Әрине, Хантингтонның әлем болашағын осылай көруін маман-теоретиктер әртүрлі қабылдады. Дегенмен, ол ұсынған ғылыми тұжырым XX және XXI ғасырлар тоғысындағы әлемдік саясатты одан әрі қарай зерттеуге және болжауға итермеледі.

Дереккөздер

Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3

[1] Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3