Орхон жазба ескерткіштері

Орхон жазба ескерткіштері

Орхон жазба ескерткіштері – Орхон, Селенга өзендері бойынан табылған, 7 – 8 ғ-ларға жататын көне түркі сына жазбалары. Бұл жазба ескерткіштер қағандар әулетінің эпитафиялары саналады, жоғары тіл мәдениеті мен дүниетанымын көрсетеді; қ. Білге қаған ескерткіші, Күлтегін жазуы, Күлшора (Күлі Чора) жазуы, Мойын – Шор жазба ескерткіші, Тоныкөк жазуы.

Орхон түріктері

Орхон түріктері – Орталық Азиядағы түркі тілдес тайпалардың ашина бастаған конфедерациясы. алғашқы “бес жүз үйлі Ашина” тайпасы Солт. Қытайдағы Шэньси аймағының батыс бөлігін мекендегенін айтады. Бұл жерді ғұндар мен жаулап алғаннан кейін, 265 – 460 ж. О. т. ғұндар мемлекетінің құрамында болады. 5 ғ-дың ортасында ғұндарды жеңген соң О. т. Алтайдағы қашып барды. Мұнда олар темір өндіруді меңгерді де, бірте-бірте жауынгер қауымға айналып, Түрік қағандығын құрды. О. т-н 8 ғ-дың ортасына таман ұйғырлар өзіне бағындырғанымен, олар 10 ғ-ға дейін өз автономиясы мен аумағын сақтап қалды. О. т. негізінен мал ш-мен, темір өңдеу кәсіпшілігімен айналысты. Археол. деректер қолөнердің де дамығандығын растайды. Олар қалдырған Орхон жазба ескерткіштері адамзаттың баға жетпес мәдени мұралары болып табылады.

Дереккөздер

Қазақ энциклопедиясы, 7том 9 болім