Нәпсі – барша тірі табиғатқа ортақ қасиет, тіршілік негізі.
Тіршілік иесінің барлығы оның нәпсі арқылы айқындалады. Нәпсі ассимиляция және диссимиляция процестері арқылы көрінеді, оның үстіне Нәпсінің органикикалық әлемде онтологиялық және әрекеттік, қаракеттік (бейімделу, сақтану, т.б.) сапалық қасиеттері бар. Нәпсінің онтологиялық сипаты табиғи заңдылық ретінде көрінеді, ол – тіршілік иесінің қоректенуі мен ұрпақ қалдыру дәстүрі. Адамның Нәпсісі күрделі, бірақ реттелген, сұрыпталған білімдік, технологиялық негізге түскен, сонымен бірге өзінің табиғи мәнісінен бұрмаланған. Адам Нәпсі тойымсыз, себебі оның табиғатында құмарлық бар. Нәпсіні меңгеру мақсатында әлемде діни саналар қалыптасып, өркениеттік тәрбие жүйесі Нәпсіні ауыздықтауға бағытталған. Сопылық дүниетанымдағы тәубе, қанағат, шүкіршілік ұғымдары Нәпсімен үндес. Өзінің Нәпсісін меңгерген адамдарды – тақуалар деп атаған. Бірақ тақуалық жол ауыр, оған әркімнің қуаты жетпейді. Сопылықтың шариат, тариқат деген сатылары Нәпсіні меңгеруге негізделген, себебі Нәпсі – адамның жалған ғұмырындағы қуаты, болмысы. Саясат саласында Нәпсі харизма арқылы көрінеді, оның асқынған түрлері диктаторлық, т.б. секілді мемлекеттің анайы формаларында көрініс табады. Нәпсіні жырға қоспаған ақын, оны бейнелемеген суретші өте аз болар. Бұл тақырып бүгінгі өркениеттік үрдісте кеңінен өріс алған. Нәпсі болмысын рухтандыру, Нәпсіні “бұқаралық мәдениетке” айналдырмау, Нәпсіні меңгеру – өркениеттік сананың басты арнасы.
Нәпсінің түрлері
Нафсул 'аммара - бұйырушы нафсы немесе пенделік жан, бұл тәнді қанағаттандыруға, әрдайым төменгі дәрежедегі шахуаттарға итермелейтін, рухты ақиқаттан алыс, қалың перделермен тұмшалан, оның ішкі басиретін өшіретін күштің көзі.
Нафс-ул лаууама - бұл нафс жасаған жамандықтарын сезінетін, ғафлетте екендігіне өкінетін, әрдайым өзін-өзі сынайтын, қалбтің нұрынан хабар ала бастаған рух. Жамандыкты жаман екендігін біле тұрса да әрі қарай жалғастыруда. Бұған іштей өкініш білдіреді.
Нафс-ул мулхима - бұл нафс жақсы мен жаманды ажырату қабілетіне ие, шабытқа бөленген жан. Аллаһтың көмегі арқасында одан басқа нәрселерден алыстап, құдайлық шабыттарды ала бастайды.
Нафс-ул мутма'инна - қалбтің нұрымен сомдалып, жаман мінез, әдеттерден арылып, көркем ахлақ несіне айналған рух, тыныштанған жан. Толық иман дәрежесіне ие.
Нафс-ур радиййа - бұл халдегі рух өз қалауымен емес, тек қана Аллаһтың қалауын басты нысан ретінде таниды. Риза мақамына ұласқан, нәпсіден толық арылған, кемелдіктің фана (Тәңірде еру, Онда «жоқ» болу) мақамына қарай беттеген рух, қанағаттанған жан. Хаққ ал йақин мәртебесіне жеткен адам.
Нафс-ул мардиййа - өз-өзіне разы болған рух, түсініскен жан. Терең ойлы, рақымды, жомарт, адамды тек Аллаһ үшін сүйетін, өзін-өзі меңгерген, Аллаһтың құтына қауышқан, рухани шабыты арқылы Оның сипаттарын танып, көре алатын адам.
Нафс-ул камила - кемелдікке жеткен, басқаларды да кемелдікке жеткізе алатын адамның рухы.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
- Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1
Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
Бұл — Ислам туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nәpsi barsha tiri tabigatka ortak kasiet tirshilik negizi Tirshilik iesinin barlygy onyn nәpsi arkyly ajkyndalady Nәpsi assimilyaciya zhәne dissimilyaciya procesteri arkyly korinedi onyn үstine Nәpsinin organikikalyk әlemde ontologiyalyk zhәne әrekettik karakettik bejimdelu saktanu t b sapalyk kasietteri bar Nәpsinin ontologiyalyk sipaty tabigi zandylyk retinde korinedi ol tirshilik iesinin korektenui men urpak kaldyru dәstүri Adamnyn Nәpsisi kүrdeli birak rettelgen suryptalgan bilimdik tehnologiyalyk negizge tүsken sonymen birge ozinin tabigi mәnisinen burmalangan Adam Nәpsi tojymsyz sebebi onyn tabigatynda kumarlyk bar Nәpsini mengeru maksatynda әlemde dini sanalar kalyptasyp orkeniettik tәrbie zhүjesi Nәpsini auyzdyktauga bagyttalgan Sopylyk dүnietanymdagy tәube kanagat shүkirshilik ugymdary Nәpsimen үndes Өzinin Nәpsisin mengergen adamdardy takualar dep atagan Birak takualyk zhol auyr ogan әrkimnin kuaty zhetpejdi Sopylyktyn shariat tarikat degen satylary Nәpsini mengeruge negizdelgen sebebi Nәpsi adamnyn zhalgan gumyryndagy kuaty bolmysy Sayasat salasynda Nәpsi harizma arkyly korinedi onyn askyngan tүrleri diktatorlyk t b sekildi memlekettin anajy formalarynda korinis tabady Nәpsini zhyrga kospagan akyn ony bejnelemegen suretshi ote az bolar Bul takyryp bүgingi orkeniettik үrdiste keninen oris algan Nәpsi bolmysyn ruhtandyru Nәpsini bukaralyk mәdenietke ajnaldyrmau Nәpsini mengeru orkeniettik sananyn basty arnasy Nәpsinin tүrleriNafsul ammara bujyrushy nafsy nemese pendelik zhan bul tәndi kanagattandyruga әrdajym tomengi dәrezhedegi shahuattarga itermelejtin ruhty akikattan alys kalyn perdelermen tumshalan onyn ishki basiretin oshiretin kүshtin kozi Nafs ul lauuama bul nafs zhasagan zhamandyktaryn sezinetin gaflette ekendigine okinetin әrdajym ozin ozi synajtyn kalbtin nurynan habar ala bastagan ruh Zhamandykty zhaman ekendigin bile tursa da әri karaj zhalgastyruda Bugan ishtej okinish bildiredi Nafs ul mulhima bul nafs zhaksy men zhamandy azhyratu kabiletine ie shabytka bolengen zhan Allaһtyn komegi arkasynda odan baska nәrselerden alystap kudajlyk shabyttardy ala bastajdy Nafs ul mutma inna kalbtin nurymen somdalyp zhaman minez әdetterden arylyp korkem ahlak nesine ajnalgan ruh tynyshtangan zhan Tolyk iman dәrezhesine ie Nafs ur radijja bul haldegi ruh oz kalauymen emes tek kana Allaһtyn kalauyn basty nysan retinde tanidy Riza makamyna ulaskan nәpsiden tolyk arylgan kemeldiktin fana Tәnirde eru Onda zhok bolu makamyna karaj bettegen ruh kanagattangan zhan Hakk al jakin mәrtebesine zhetken adam Nafs ul mardijja oz ozine razy bolgan ruh tүsinisken zhan Teren ojly rakymdy zhomart adamdy tek Allaһ үshin sүjetin ozin ozi mengergen Allaһtyn kutyna kauyshkan ruhani shabyty arkyly Onyn sipattaryn tanyp kore alatyn adam Nafs ul kamila kemeldikke zhetken baskalardy da kemeldikke zhetkize alatyn adamnyn ruhy DerekkozderҚazak enciklopediyasy 7 tom Islam Enciklopediyalyk anyktamalyk Almaty Aruna Ltd ZhShS 2010 ISBN 9965 26 322 1Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz Bul Islam turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz