Онтология (гр. ontos – болмыс, logos – ілім) – философия ғылымының саласы; әлемдегі заттардың фундаменталды мәні (мысалы, саналылар бар ма), табиғатын айқындаумен айналысатын философияның (және метафизиканың) бөлімі.
Жалпылық негізін, болмыс принциптерін, оның құрылымы мен заңдылықтарын қарастырады.
Философиялық онтологиялық теорияның мысалдары - Платонның «түрлер» теориясы немесе ғылыми теориялармен жалпы негіздердін қандай түрлері белгіленеді деген сұраққа жауап іздейтін жақында пайда болған ғылыми реализм теориясы. Онтологиялық дәйектер сондай-ақ, социологиялық теорияның анық (немесе анық емес) ерекшелігі, мысалы, Е.Дюркгеймнің «әлеуметтік фактілер» концепциясы, М.Вебердің (немесе символдық интеракционизмнің) индивидуалды факторларға көңіл бөлуі, К.Маркстың материализмі және оның өндіріс тәсілдері мен өндірістік қатынастарға басты назар аударуы.
Ашылуы
Онтология терминін алғаш енгізген (1613) неміс философтары Р.Гоклениус пен Х.Вольф. Бұл философтардың пікірінше, онтология адамның шынайы дүниемен байланысын түйсікпен емес материалды болмыстан бөлек тұратын ақыл-парасат, абстракциялық рух арқылы таниды. Олар Онтология бүкіл дүниенің (оның ішінде субстанция, кеңістік пен уақыт, т.б.) негізі мен мәнін болмыстағы алуан түрлі құбылыстардың себебін, дамуын түсіндіретін бірден-бір ғылым деп санады.
Ғалымдар анықтамасы
Онтологияны мағынасыз метафизика деп есептеп, оны өзінің трансцендентальді философиясымен ауыстырды. Гегельдің пікірі бойынша Онтология – “мәннің абстрактылы анықтамалары туралы ілім” ғана. Гегельден кейін философияда Онтологиялық ілімдер сирек кездесті. 20 ғ-да неокантшылдықтан бас тартып, метафизикаға бет бұру барысында Онтология қайта жанданды: Г.Якобиде, әсіресе, Н.Гартманда Онтология – болмыстың нақтылы пәндік философиясы, мен іргелі Онтология мағынасында қолданылды. Онтология “болу” деген қасиетке ие, барлық нәрселердің мәнін ашуға негізделетін болмыс мәселесін қарастырады. Ол адамзат баласының рухани рәміздерін өн бойына қорыта отырып, адам болмысын суреттеудің әр түрлі теориялық формаларын береді. Онтология болмыстың мәнділігін игерумен, әлемге деген адами қатынастың мәнділігін және ондағы адам орнының маңызын танумен шұғылданады.
Сілтемелер
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Ontologiya gr ontos bolmys logos ilim filosofiya gylymynyn salasy әlemdegi zattardyn fundamentaldy mәni mysaly sanalylar bar ma tabigatyn ajkyndaumen ajnalysatyn filosofiyanyn zhәne metafizikanyn bolimi Zhalpylyk negizin bolmys principterin onyn kurylymy men zandylyktaryn karastyrady Filosofiyalyk ontologiyalyk teoriyanyn mysaldary Platonnyn tүrler teoriyasy nemese gylymi teoriyalarmen zhalpy negizderdin kandaj tүrleri belgilenedi degen surakka zhauap izdejtin zhakynda pajda bolgan gylymi realizm teoriyasy Ontologiyalyk dәjekter sondaj ak sociologiyalyk teoriyanyn anyk nemese anyk emes ereksheligi mysaly E Dyurkgejmnin әleumettik faktiler koncepciyasy M Veberdin nemese simvoldyk interakcionizmnin individualdy faktorlarga konil bolui K Markstyn materializmi zhәne onyn ondiris tәsilderi men ondiristik katynastarga basty nazar audaruy Ashyluy Ontologiya terminin algash engizgen 1613 nemis filosoftary R Goklenius pen H Volf Bul filosoftardyn pikirinshe ontologiya adamnyn shynajy dүniemen bajlanysyn tүjsikpen emes materialdy bolmystan bolek turatyn akyl parasat abstrakciyalyk ruh arkyly tanidy Olar Ontologiya bүkil dүnienin onyn ishinde substanciya kenistik pen uakyt t b negizi men mәnin bolmystagy aluan tүrli kubylystardyn sebebin damuyn tүsindiretin birden bir gylym dep sanady Ғalymdar anyktamasyOntologiyany magynasyz metafizika dep eseptep ony ozinin transcendentaldi filosofiyasymen auystyrdy Gegeldin pikiri bojynsha Ontologiya mәnnin abstraktyly anyktamalary turaly ilim gana Gegelden kejin filosofiyada Ontologiyalyk ilimder sirek kezdesti 20 g da neokantshyldyktan bas tartyp metafizikaga bet buru barysynda Ontologiya kajta zhandandy G Yakobide әsirese N Gartmanda Ontologiya bolmystyn naktyly pәndik filosofiyasy men irgeli Ontologiya magynasynda koldanyldy Ontologiya bolu degen kasietke ie barlyk nәrselerdin mәnin ashuga negizdeletin bolmys mәselesin karastyrady Ol adamzat balasynyn ruhani rәmizderin on bojyna koryta otyryp adam bolmysyn suretteudin әr tүrli teoriyalyk formalaryn beredi Ontologiya bolmystyn mәndiligin igerumen әlemge degen adami katynastyn mәndiligin zhәne ondagy adam ornynyn manyzyn tanumen shugyldanady SiltemelerFilosofiya Metafizika Nemis filosofiyasyDerekkozderҚazak enciklopediyasy 7 tom Oryssha kazaksha tүsindirme sozdik Әleumettanu zhәne sayasattanu bojynsha Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar EKO ҒӨF 2006 569 b ISBN 9965 808 89 9Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet