Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Некені тоқтату және оның негізі
Ерлі-зайыптылардың жеке және мүліктік құқық қатынастарының тоқтатылуын некенің тоқтатылуы деп түсінеді. айқындалған белгілі бір оқиғалардың тууына байланысты немесе ерлі-зайыптылардың біреуінің не екеуінің бірдей қалауымен тоқтатылады.
Некені тоқтататын окиғалар қатарына мысалар жатады:
- ерінің қайтыс болуы;
- соттың ерлі-зайыптылардың біреуін өлді деп жариялауы;
- некенің бұзылуы (ажырасу).
Некені тоқтату негіздерінің тізімі толық болып табылады.
Ері қайтыс болған немесе ерлі-зайыптылардың біреуі өлді деп жарияланған жағдайда неке өздігінен тоқтатылады. Егер артында қалган адам жаңадан некеге тұрғысы келсе, бұрынғы неке бойынша ерінің өлгендігі туралы органдары берген куәлікті көрсетсе де жеткілікті.
Соттың азаматты (ерлі-зайыптылардың бірі) өлді деп жариялау жөніндегі шешімі долбарға ғана негізделеді. Ол адамның өлгені туралы нақты ақиқат дәлелдер жоқ.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 31- бабына сәйкес, егер азамат тұрақты тұратын жерде үш жыл бойына ол туралы ешқандай мәліметтер болмаса, егер ол өлім кауігі төнген жағдайда немесе оның өлімі алты ай мерзім ішінде жазатайым оқиғадан болды деп есептеуге негіз болатын жағдайларда хабар-ошарсыз кетсе, ол азамат мүдделі адамдардың арызы бойынша сот арқылы өлді деп жариялануы мүмкін.
Ресейде бұлай деп жариялау үшін азаматтың тұрақты тұратын жерінде бес жыл бойы хабар-ошарсыз кеткені ғана ескеріледі.
Сот азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы шешім шығарған сөттен бастап, онымен неке тоқтатылды деп есептеледі. Кейде қайтыс болды деп жарияланған адамдардың шындығында тірі болып шығатын жағдайлары да кездеседі. Өлді деп жарияланған жұбайы тірі келген жағдайда сот өлгі шешімді бұзады, бірақ тоқтатылған неке өздігінен қалпына келтірілмейді. Ол ерлі-зайыптылардың бірлескен өтініші бойынша органдары арқылы қалпына келтірілуі мүмкін. Егер қалпына келтіру туралы етініш берілмесе, ерлі-зайыптылардың екеуінің де тірі екендігіне қарамастан, неке тоқтатылған деп есептеледі. Басқа жұбай жаңа некеге тұрған жағдайда, бурынғы неке қалпына келтіріле алмайды. Жаңа некенің тағдыры түрліше шешілуі мүмкін: ол не сақталады, немесе бұзылады, бұл кейін бұрынғы жұбайымен некесін тіркеуге мүмкіндік береді.
Некені бұзу, ажырасу
Ерлі-зайыптылардың көзі тірі кезінде неке, олар ажырасса ғана токтатьшады.
Әр түрлі дөуірде ажырасу туралы түсінік те елеулі өзгеріске ұшырап отырды. Ежелгі Римде неке арнаулы рәсімді қажет етпейтін қарапайым азаматтық мәміле деп есептелді. Ажырасу еркін болды және оған ерлі-зайыптылардың екеуінің немесе біреуінің некелік тұрмыстан бас тартатындығы жөніндегі өтініштерімен жол берілді. Орта ғасырлардағы Еуропада некеге қағидалық түсініктерге шек қойылған негізде және шіркеу билігінің шешімімен жол берілетін. Еуропада қағидалық нормалар, зайырлы зандармен алмастырылғаннан кейінгі қазіргі кезде де ажырасу сирек, әсіресе дін ықпалы күшті елдерде (мысалы, Италия). Ислам шариғаты ажырасуды мейлінше азайтуға мүмкіндік беретін көптеген шектеулер қойған.
Қазақстан заңнамасы да ажырасуды оңша қолдамайды. Әрбір мемлекет неке мен отбасының сақталуына мүдделі, бірақ, өкінішке орай, біздің елімізде соңғы онжылдықта ажырасудың тұракты өсіп отырғандығы байқалады.
Ажырасу арқылы некенің тоқтатылуы, органдары немесе сотта заңда белгіленген төртіп бойынша іске асырылуы мүмкін.
АХАТ органдарында некені бұзу
Некені бұзу органдарында ерлі-зайыптылардың біріккен және жекелеген ерекше жағдайларда — жұбайлардың біреуінің өтініші бойынша жүргізіледі. Ал сотта некені бұзу ерлі-зайыптылардың екеуінің бірлескен, сондай-ақ жұбайлардың біреуінің өтініші бойынша жүргізіле береді.
Некені бұзу үшін мынадай үш шарттың болуы қажет:
- органдарына ерлі-зайыптылардың некені бұзу жөніндегі өзара келісімі;
- көмелетке толмаған балаларының болмауы;
- бір-біріне мүліктік және өзге де талаптарының болмауы.
Некені бұзу органдарында мемлекеттік тіркеуден өтуді қажет етеді. Тіркеу некені бұзу жәніндегі өтініш берілген күннен бастап бір ай өткенде жүзеге асырылады. Бір ай мерзім ерлі-зайыптыларға қабылданған шешім туралы тағы да әбден ойланып-толғану үпгін беріледі. Некені тіркеу үшін берілетін мерзімнен айырмашылығы, некені бұзған кезде оның мерзімі ұзартылып не қысқартылмайды.
Ерлі-зайыптылардың өзара келісімі бойынша некені органдарында бұзумен қатар, заң жұбайлардың біреуінің өтініші бойынша некені бұзудың қарабайыр оңайлатылған тәртібін де белгілейді.
Мысалы, жүйке ауруының салдарынан іс-әрекетке қабілетсіз деп танылған жұбайлардын біреуінен некені бұзу жөнінде оның келісімін алу мүмкін емес. Заң осыған байланысты іс-әрекетке кабілетті жұбайына некені сақтау не бұзу жөнінде екеуінің атынан шешім қабылдауға құқық береді.
Ерлі-зайыптылардың біреуінің қылмыс жасағаны үшін кем дегенде үш жыл бас бостандығынан айырылып, сотталып кетуі де некені біржақты бұзуға негіз бола алады. Сотталған жұбайы психологиялық еркін жоғалтпайды, сондықтан некеге өз көзқарасын дербес білдіруге қақы бар. Заң оны некені бұзу туралы құқығынан айырмайды, бірақ жалпы жағдайда ғана.
Сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныған адамнан ажырасуға келісім алуға болмайды. Хабар-ошарсыз жоғалып кету фактісінің өзі-ақ некелік қатынастарды сақтау қажеттілігіне күмән туғызады.
органдарының некенің бұзылуын тіркеу кезінде ажырасудың себептерін анықтауға, ерлі-зайыптыларға татуласу үшін мерзім беруге қақысы жоқ.
Некені сот тәртібімен бұзу
Ол мынадай жағдайларда іске асырылады:
- ерлі-зайыптылардың көмелетке толмаған ортақ балаларынын болуы;
- ерлі-зайыптылардың біреуінің некені бұзуға келісімінің болмауы;
- егер ерлі-зайыптылардың біреуі өтініш беруден бас тартып некені бұзудан жалтарса, некені бұзу үшін мемлекеттік тіркеуге келуден бас тартса, т.б.;
- ерлі-зайыптылардың бір-біріне мүліктік талаптарының болуы.
Некелік одақтың тұрақты болуына мемлекет мүдделік танытады. Сондықтан да соттарға заң арқылы ерлі-зайыптыларды татуластыру жөнінде шаралар қолдану міндеттері жүктелген. Бірақ, сонымен қатар татуластыру мақсат қана емес, отбасын сақтатудың амалы ғана. Сондықтан да бұл міндетті орындау мүмкін болмаса және балаларды не жұбайларды қорғау мүдделеріне қайшы келетін болса, онда сот некені бұзады.
Егер сот неке біржолата бұзылмаған деген қорытындыға келген жағдайда, ол істі қарауды кейінге қалдырып, ерлі-зайыптыларға татуласу үшін 3 айлық мерзім тағайындай алады. Бірақ сот нақты мерзімді әрбір істің жағдайына қарай белгілейді.
Егер ерлі-зайыптыларды татуластыру шаралары нәтиже бермей және жұбайлардың біреуі некенің бұзылуын қасарыса талап ететін болса, некені бұзу іске асырылады.
Егер айырылысатын ерлі-зайыптылардың кәмелетке толмаған балалары болып және жұбайлар ол балалардың кіммен қалатындығы жөнінде келіспеген жағдайда, бұл мәселені сот шешеді. Сот балалардың ата-анасының біреуімен қалатындығы жөнінде не баланың ата-анасының әрқайсысымен қалатындығы жөнінде (егер екі бала не одан көп болса) шешім шығара алады. Соның өзінде сот кәмелетке толмаған балалардың мүдделерін ғана еске алуы керек. Сондай-ақ балалардың мүдделерін және болашақ ананың денсаулығын қорғау мақсатында заңның 15-бабында мынадай кағида көзделген:Әйелінің жүкті кезінде және нәрестенің бір жаска толмаған кезінде әйелінің келісімінсіз некені бұзуға болмайды.
Айырылысатын жұбайлар ортақ мүліктерді бөлісу жөніндегі мәселені кейбір жағдайларда өздері дербес шешеді. Бірақ ерлі-зайыптылар келісімге келмеген жағдайда мүліктерді бөлуді сот іске асырады және әдетте, оларды тең бөледі. Егерде некелік шартта мүліктерді бөлісу мәселесі қарастырылған болса, онда сот мүлікті екі жақтың не бір жағының талабы бойынша ош келісі сәйкес бөледі.
Сот тәртібімен некені бұзу ерлі-зайыптылардың некені бұзу туралы өтініш берген күнінен бастап бір ай өткеннен кейін іске асырылады.
Некені тоқтатудың құқықтық салдары
Жоғарыда айтылғандай, некені бұзу нәтижесінде ерлі-зайыптылардың некеде тұрған кездегі жеке және мүліктік қатынастары тоқтатылады. Мысалы, бірге түруы, ортақ бірлескен меншік, өзара қамқорлық және асырау. Соның өзінде кейбір құқықтық қатынастар бірден тоқтатылады да, енді біреулерінің сақталуы мүмкін. Некеде тұрған кезінде бірлесіл жиған мүліктері бөлінген жағдайда, әдетте, некенің тоқтатылуымен байланысты ерлі-зайыптылардың ортақ бірлескен меншік тәртібі де тоқтайды, бірақ мүлік бөлінбеген жағдайдағы ажырасу өзінен-өзі жұбайлардың ортақ бірлескен меншігін үлестік меншікке айналдыра алмайды. Некенің бұзылуымен бірге жұбайы қайтыс болғаннан кейін мұрагерлік құқығы, бұрынғы жұбайы — асыраушысының өліміне байланысты келтірілген зиянның орнын толтыру және т.б. құқығы да жойылады.
Некенің тоқтатылуы жаңадан некеге түру құқығын туғызады.
Неке бұзылғаннан кейін тек таңдау мәселесі жиі шешіледі: бұрынғы жұбайынын тегін қалдыра ма, не некеге тұрғанға дейінгі тегіне көше ме? Некеде тұрған кездегі тегін сақтау толығымен басқа текті қабылдаған жұбайының қалауына байланысты. Оның бұл қалауына ешкім де, тіпті некені бұзғаннан кейін кімнің тегін қалдыруды қалайтын жұбайы да, ықпал ете алмайды. Некенің бұзылуымен байланысты, әдетте, ерлі-зайыптылардың бірін-бірі материалдық қолдау жөніндегі міндеттерге де тоқтайды. Бірақ бұл жағдайда, сот арқылы бұрынғы жұбайының еңбекке жарамсыздығы және мұқтаждығы анықталған болса, онда оның өзінің бұрынғы жұбайынан алимент алуға қақысы бар.
Ажырасу жолымен некенің бұзылуы ата-аналарының балаларына қатысты құқықтары мен міндеттерін тоқтата алмайды.
Ажырасу жолымен некенің тоқтатылуы занда белгіленген тәртіп бойынша органдарында немесе сотта іске асырылады.
Дереккөздер
- “ Құқықтану: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған окулық /А. Ибраева, Г. Өлібаева, Қ. Айтхожин. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. ISBN 9965-33-638-5
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nekeni toktatu zhәne onyn negiziErli zajyptylardyn zheke zhәne mүliktik kukyk katynastarynyn toktatyluyn nekenin toktatyluy dep tүsinedi ajkyndalgan belgili bir okigalardyn tuuyna bajlanysty nemese erli zajyptylardyn bireuinin ne ekeuinin birdej kalauymen toktatylady Nekeni toktatatyn okigalar kataryna mysalar zhatady erinin kajtys boluy sottyn erli zajyptylardyn bireuin oldi dep zhariyalauy nekenin buzyluy azhyrasu Nekeni toktatu negizderinin tizimi tolyk bolyp tabylady Eri kajtys bolgan nemese erli zajyptylardyn bireui oldi dep zhariyalangan zhagdajda neke ozdiginen toktatylady Eger artynda kalgan adam zhanadan nekege turgysy kelse buryngy neke bojynsha erinin olgendigi turaly organdary bergen kuәlikti korsetse de zhetkilikti Sottyn azamatty erli zajyptylardyn biri oldi dep zhariyalau zhonindegi sheshimi dolbarga gana negizdeledi Ol adamnyn olgeni turaly nakty akikat dәlelder zhok Қazakstan Respublikasynyn Azamattyk kodeksinin 31 babyna sәjkes eger azamat turakty turatyn zherde үsh zhyl bojyna ol turaly eshkandaj mәlimetter bolmasa eger ol olim kauigi tongen zhagdajda nemese onyn olimi alty aj merzim ishinde zhazatajym okigadan boldy dep esepteuge negiz bolatyn zhagdajlarda habar osharsyz ketse ol azamat mүddeli adamdardyn aryzy bojynsha sot arkyly oldi dep zhariyalanuy mүmkin Resejde bulaj dep zhariyalau үshin azamattyn turakty turatyn zherinde bes zhyl bojy habar osharsyz ketkeni gana eskeriledi Sot azamatty kajtys boldy dep zhariyalau turaly sheshim shygargan sotten bastap onymen neke toktatyldy dep esepteledi Kejde kajtys boldy dep zhariyalangan adamdardyn shyndygynda tiri bolyp shygatyn zhagdajlary da kezdesedi Өldi dep zhariyalangan zhubajy tiri kelgen zhagdajda sot olgi sheshimdi buzady birak toktatylgan neke ozdiginen kalpyna keltirilmejdi Ol erli zajyptylardyn birlesken otinishi bojynsha organdary arkyly kalpyna keltirilui mүmkin Eger kalpyna keltiru turaly etinish berilmese erli zajyptylardyn ekeuinin de tiri ekendigine karamastan neke toktatylgan dep esepteledi Baska zhubaj zhana nekege turgan zhagdajda buryngy neke kalpyna keltirile almajdy Zhana nekenin tagdyry tүrlishe sheshilui mүmkin ol ne saktalady nemese buzylady bul kejin buryngy zhubajymen nekesin tirkeuge mүmkindik beredi Nekeni buzu azhyrasuErli zajyptylardyn kozi tiri kezinde neke olar azhyrassa gana toktatshady Әr tүrli douirde azhyrasu turaly tүsinik te eleuli ozgeriske ushyrap otyrdy Ezhelgi Rimde neke arnauly rәsimdi kazhet etpejtin karapajym azamattyk mәmile dep esepteldi Azhyrasu erkin boldy zhәne ogan erli zajyptylardyn ekeuinin nemese bireuinin nekelik turmystan bas tartatyndygy zhonindegi otinishterimen zhol berildi Orta gasyrlardagy Europada nekege kagidalyk tүsinikterge shek kojylgan negizde zhәne shirkeu biliginin sheshimimen zhol beriletin Europada kagidalyk normalar zajyrly zandarmen almastyrylgannan kejingi kazirgi kezde de azhyrasu sirek әsirese din ykpaly kүshti elderde mysaly Italiya Islam sharigaty azhyrasudy mejlinshe azajtuga mүmkindik beretin koptegen shekteuler kojgan Қazakstan zannamasy da azhyrasudy onsha koldamajdy Әrbir memleket neke men otbasynyn saktaluyna mүddeli birak okinishke oraj bizdin elimizde songy onzhyldykta azhyrasudyn turakty osip otyrgandygy bajkalady Azhyrasu arkyly nekenin toktatyluy organdary nemese sotta zanda belgilengen tortip bojynsha iske asyryluy mүmkin AHAT organdarynda nekeni buzuNekeni buzu organdarynda erli zajyptylardyn birikken zhәne zhekelegen erekshe zhagdajlarda zhubajlardyn bireuinin otinishi bojynsha zhүrgiziledi Al sotta nekeni buzu erli zajyptylardyn ekeuinin birlesken sondaj ak zhubajlardyn bireuinin otinishi bojynsha zhүrgizile beredi Nekeni buzu үshin mynadaj үsh sharttyn boluy kazhet organdaryna erli zajyptylardyn nekeni buzu zhonindegi ozara kelisimi komeletke tolmagan balalarynyn bolmauy bir birine mүliktik zhәne ozge de talaptarynyn bolmauy Nekeni buzu organdarynda memlekettik tirkeuden otudi kazhet etedi Tirkeu nekeni buzu zhәnindegi otinish berilgen kүnnen bastap bir aj otkende zhүzege asyrylady Bir aj merzim erli zajyptylarga kabyldangan sheshim turaly tagy da әbden ojlanyp tolganu үpgin beriledi Nekeni tirkeu үshin beriletin merzimnen ajyrmashylygy nekeni buzgan kezde onyn merzimi uzartylyp ne kyskartylmajdy Erli zajyptylardyn ozara kelisimi bojynsha nekeni organdarynda buzumen katar zan zhubajlardyn bireuinin otinishi bojynsha nekeni buzudyn karabajyr onajlatylgan tәrtibin de belgilejdi Mysaly zhүjke auruynyn saldarynan is әreketke kabiletsiz dep tanylgan zhubajlardyn bireuinen nekeni buzu zhoninde onyn kelisimin alu mүmkin emes Zan osygan bajlanysty is әreketke kabiletti zhubajyna nekeni saktau ne buzu zhoninde ekeuinin atynan sheshim kabyldauga kukyk beredi Erli zajyptylardyn bireuinin kylmys zhasagany үshin kem degende үsh zhyl bas bostandygynan ajyrylyp sottalyp ketui de nekeni birzhakty buzuga negiz bola alady Sottalgan zhubajy psihologiyalyk erkin zhogaltpajdy sondyktan nekege oz kozkarasyn derbes bildiruge kaky bar Zan ony nekeni buzu turaly kukygynan ajyrmajdy birak zhalpy zhagdajda gana Sot habar osharsyz ketken dep tanygan adamnan azhyrasuga kelisim aluga bolmajdy Habar osharsyz zhogalyp ketu faktisinin ozi ak nekelik katynastardy saktau kazhettiligine kүmәn tugyzady organdarynyn nekenin buzyluyn tirkeu kezinde azhyrasudyn sebepterin anyktauga erli zajyptylarga tatulasu үshin merzim beruge kakysy zhok Nekeni sot tәrtibimen buzuOl mynadaj zhagdajlarda iske asyrylady erli zajyptylardyn komeletke tolmagan ortak balalarynyn boluy erli zajyptylardyn bireuinin nekeni buzuga kelisiminin bolmauy eger erli zajyptylardyn bireui otinish beruden bas tartyp nekeni buzudan zhaltarsa nekeni buzu үshin memlekettik tirkeuge keluden bas tartsa t b erli zajyptylardyn bir birine mүliktik talaptarynyn boluy Nekelik odaktyn turakty boluyna memleket mүddelik tanytady Sondyktan da sottarga zan arkyly erli zajyptylardy tatulastyru zhoninde sharalar koldanu mindetteri zhүktelgen Birak sonymen katar tatulastyru maksat kana emes otbasyn saktatudyn amaly gana Sondyktan da bul mindetti oryndau mүmkin bolmasa zhәne balalardy ne zhubajlardy korgau mүddelerine kajshy keletin bolsa onda sot nekeni buzady Eger sot neke birzholata buzylmagan degen korytyndyga kelgen zhagdajda ol isti karaudy kejinge kaldyryp erli zajyptylarga tatulasu үshin 3 ajlyk merzim tagajyndaj alady Birak sot nakty merzimdi әrbir istin zhagdajyna karaj belgilejdi Eger erli zajyptylardy tatulastyru sharalary nәtizhe bermej zhәne zhubajlardyn bireui nekenin buzyluyn kasarysa talap etetin bolsa nekeni buzu iske asyrylady Eger ajyrylysatyn erli zajyptylardyn kәmeletke tolmagan balalary bolyp zhәne zhubajlar ol balalardyn kimmen kalatyndygy zhoninde kelispegen zhagdajda bul mәseleni sot sheshedi Sot balalardyn ata anasynyn bireuimen kalatyndygy zhoninde ne balanyn ata anasynyn әrkajsysymen kalatyndygy zhoninde eger eki bala ne odan kop bolsa sheshim shygara alady Sonyn ozinde sot kәmeletke tolmagan balalardyn mүddelerin gana eske aluy kerek Sondaj ak balalardyn mүddelerin zhәne bolashak ananyn densaulygyn korgau maksatynda zannyn 15 babynda mynadaj kagida kozdelgen Әjelinin zhүkti kezinde zhәne nәrestenin bir zhaska tolmagan kezinde әjelinin kelisiminsiz nekeni buzuga bolmajdy Ajyrylysatyn zhubajlar ortak mүlikterdi bolisu zhonindegi mәseleni kejbir zhagdajlarda ozderi derbes sheshedi Birak erli zajyptylar kelisimge kelmegen zhagdajda mүlikterdi boludi sot iske asyrady zhәne әdette olardy ten boledi Egerde nekelik shartta mүlikterdi bolisu mәselesi karastyrylgan bolsa onda sot mүlikti eki zhaktyn ne bir zhagynyn talaby bojynsha osh kelisi sәjkes boledi Sot tәrtibimen nekeni buzu erli zajyptylardyn nekeni buzu turaly otinish bergen kүninen bastap bir aj otkennen kejin iske asyrylady Nekeni toktatudyn kukyktyk saldaryZhogaryda ajtylgandaj nekeni buzu nәtizhesinde erli zajyptylardyn nekede turgan kezdegi zheke zhәne mүliktik katynastary toktatylady Mysaly birge tүruy ortak birlesken menshik ozara kamkorlyk zhәne asyrau Sonyn ozinde kejbir kukyktyk katynastar birden toktatylady da endi bireulerinin saktaluy mүmkin Nekede turgan kezinde birlesil zhigan mүlikteri bolingen zhagdajda әdette nekenin toktatyluymen bajlanysty erli zajyptylardyn ortak birlesken menshik tәrtibi de toktajdy birak mүlik bolinbegen zhagdajdagy azhyrasu ozinen ozi zhubajlardyn ortak birlesken menshigin үlestik menshikke ajnaldyra almajdy Nekenin buzyluymen birge zhubajy kajtys bolgannan kejin muragerlik kukygy buryngy zhubajy asyraushysynyn olimine bajlanysty keltirilgen ziyannyn ornyn toltyru zhәne t b kukygy da zhojylady Nekenin toktatyluy zhanadan nekege tүru kukygyn tugyzady Neke buzylgannan kejin tek tandau mәselesi zhii sheshiledi buryngy zhubajynyn tegin kaldyra ma ne nekege turganga dejingi tegine koshe me Nekede turgan kezdegi tegin saktau tolygymen baska tekti kabyldagan zhubajynyn kalauyna bajlanysty Onyn bul kalauyna eshkim de tipti nekeni buzgannan kejin kimnin tegin kaldyrudy kalajtyn zhubajy da ykpal ete almajdy Nekenin buzyluymen bajlanysty әdette erli zajyptylardyn birin biri materialdyk koldau zhonindegi mindetterge de toktajdy Birak bul zhagdajda sot arkyly buryngy zhubajynyn enbekke zharamsyzdygy zhәne muktazhdygy anyktalgan bolsa onda onyn ozinin buryngy zhubajynan aliment aluga kakysy bar Azhyrasu zholymen nekenin buzyluy ata analarynyn balalaryna katysty kukyktary men mindetterin toktata almajdy Azhyrasu zholymen nekenin toktatyluy zanda belgilengen tәrtip bojynsha organdarynda nemese sotta iske asyrylady Derekkozder Қukyktanu Zhalpy bilim beretin mekteptin kogamdyk gumanitarlyk bagytyndagy 10 synybyna arnalgan okulyk A Ibraeva G Өlibaeva Қ Ajthozhin Almaty Mektep baspasy 2006 ISBN 9965 33 638 5Bul kukyktanu turaly makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet