Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Наурызшешек, Наурызгүл, Примула (Prіmula)— наурызшешек тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер.
| Наурызгүл | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| түрлері | ||||||||||||||
| 500 түрі белгілі |
Қазақстанда Балқаш — Алакөл, Жетісу (Жоңғар), Күнгей, Іле, Қырғыз Алатауларында, Алтайда, Батыс Тянь-Шаньда, Сарыарқада кездеседі. Биік тау басындағы мұздықтардың маңайында, жартастарда, шалғынды тау беткейлерінде, ормандарда бұта арасында, өзен, көл жағалауларында өсетін 12 түрі бар. Бұлардың биіктігі 15 — 30 см-дей, сабағы тік, жапырақтары сабақ түбінде шоқтанып өседі. Тостағанша жапырақшалары түтікшелі қоңырау тәрізді, күлтелері ұзын, желбір қалақшалары бүтін не екіге бөлінген. Аталығы — бесеу, өте қысқа жіпшелермен күлтенің түтікшесіне бекіген. Қызыл, күлгін, сары, т.б. түсті гүлдері шатырша гүлшоғырына топталған. Ерте көктемде гүлдейді, аралар және көбелектер арқылы тозаңданады. Жемісі — қорапша. Примула гүлдері әдемі болғандықтан әсемдік үшін өсіріледі. Тостағанша примуланың (P. macrocalya) жапырағы С витаминіне бай және қақырық түсіретін қасиеті бар, сондықтан емдік мақсатта қолданылады. Примуланың 1 түрі — Минквиц примуласы (P. mіnkwіtzіae) қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Қазақстанда 12 түрі бар, оның Минквиц Примуласы деген түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
Примула - ғаламшардың барлық жерінде, негізінен Солтүстік жартышардың қоңыржай климаттық зоналарында және Оңтүстік-Шығыс Азияның тауларында кездесетін көпжылдық шөптесін өсімдік. Гүлдері әртүрлі реңктегі 600-дей түрі бар, олардың арасында қарапайым шағын түрлерден бастап, адамның белінен келетін ұзындарына шейін кездеседі.
Примуланың гүлдеуі ұзаққа созылып, гүлдері бірнеше жаңа түрлі болып өзгереді. Ерте көктемде гүлдейтіндіктен де примуланы ежелден алғашқы гүл деп атайды. Тіпті «примула» деген атаудың өзі де латын тілінен аударғанда «алғашқы» деген мағынаны білдіреді.
Ол туралы тамаша аңыз бар. Бір жолы Петр апостол жұмақ қақпасын күзетіп тұрып, қолын дағы аспан патшалығының алтын кілттері байламын байқаусызда түсіріп алады. Кілт күнәға толы жерге құлап түсіп, оның жанасқан жерінен сақиналана бұйраланған алқызыл гүл өсіп шығады. Іле-шала жіберілген періште кілтті көтеріп алады, бірақ кілттің жылтырлығы мен әдемілігі бэрібір кішкентай ғана әсем гүлгеберіліп үлгерген еді.
Дереккөздер
- Қазақ энциклопедиясы, 7 том
- Қазақстанның флорасы мен фаунасы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Nauryzsheshek Nauryzgүl Primula Primula nauryzsheshek tukymdasyna zhatatyn kop zhyldyk shoptesin osimdikter NauryzgүlDүniesi ӨsimdikterBolimi Gүldi osimdikterTaby Қos zharnaktylar unranked AsteridsSaby Tukymdasy PrimulaceaeTegi Primula Karl Linnejtүrleri500 tүri belgili Қazakstanda Balkash Alakol Zhetisu Zhongar Kүngej Ile Қyrgyz Alataularynda Altajda Batys Tyan Shanda Saryarkada kezdesedi Biik tau basyndagy muzdyktardyn manajynda zhartastarda shalgyndy tau betkejlerinde ormandarda buta arasynda ozen kol zhagalaularynda osetin 12 tүri bar Bulardyn biiktigi 15 30 sm dej sabagy tik zhapyraktary sabak tүbinde shoktanyp osedi Tostagansha zhapyrakshalary tүtiksheli konyrau tәrizdi kүlteleri uzyn zhelbir kalakshalary bүtin ne ekige bolingen Atalygy beseu ote kyska zhipshelermen kүltenin tүtikshesine bekigen Қyzyl kүlgin sary t b tүsti gүlderi shatyrsha gүlshogyryna toptalgan Erte koktemde gүldejdi aralar zhәne kobelekter arkyly tozandanady Zhemisi korapsha Primula gүlderi әdemi bolgandyktan әsemdik үshin osiriledi Tostagansha primulanyn P macrocalya zhapyragy S vitaminine baj zhәne kakyryk tүsiretin kasieti bar sondyktan emdik maksatta koldanylady Primulanyn 1 tүri Minkvic primulasy P minkwitziae korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Қazakstanda 12 tүri bar onyn Minkvic Primulasy degen tүri Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Primula galamshardyn barlyk zherinde negizinen Soltүstik zhartyshardyn konyrzhaj klimattyk zonalarynda zhәne Ontүstik Shygys Aziyanyn taularynda kezdesetin kopzhyldyk shoptesin osimdik Gүlderi әrtүrli renktegi 600 dej tүri bar olardyn arasynda karapajym shagyn tүrlerden bastap adamnyn belinen keletin uzyndaryna shejin kezdesedi Primulanyn gүldeui uzakka sozylyp gүlderi birneshe zhana tүrli bolyp ozgeredi Erte koktemde gүldejtindikten de primulany ezhelden algashky gүl dep atajdy Tipti primula degen ataudyn ozi de latyn tilinen audarganda algashky degen magynany bildiredi Ol turaly tamasha anyz bar Bir zholy Petr apostol zhumak kakpasyn kүzetip turyp kolyn dagy aspan patshalygynyn altyn kiltteri bajlamyn bajkausyzda tүsirip alady Kilt kүnәga toly zherge kulap tүsip onyn zhanaskan zherinen sakinalana bujralangan alkyzyl gүl osip shygady Ile shala zhiberilgen perishte kiltti koterip alady birak kilttin zhyltyrlygy men әdemiligi beribir kishkentaj gana әsem gүlgeberilip үlgergen edi DerekkozderҚazak enciklopediyasy 7 tom Қazakstannyn florasy men faunasyBul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet