Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Маңғыстау климаты мұхиттан тым қашық. 41 – 46С солтүстік ендік аралығындағы қоңыржай белдеу жатқан аймақтың климаттық ахуалын қоңыржай белдеумен тропиктік ауа массалары анықтайды. Олар Маңғыстаудың да ауа райына мол ықпал етеді. Жоғары (арктик.) ендіктерден суық және құрғақ ауа массаларын әкелсе, соңғысы (тропиктік) жылу мен ылғал, аңызақ пен аптапты ыстықты келеді.
Мұндай ықпалдылықтың айрықша айқындалған кезеңі Маңғыстауда голоценнің (Мұз басу дәуірі аяқталғаннан кейінгі 10 – 12 мың жылдық) ортасы мен 7 – 8 ғ-лар кезеңіне келеді. , Қаңға баба, Қызылқала, Үстірт, Хиуа, Ұлы Жібек жолының тау етектерін шалғынды орман басқан, аң мен құстың небір түрлерінің мекендеп өсіп-өнген кезеңі деп археологтар тұжырымдайды. Соңғы климаттық салқындау (12 – 13 ғ-лар) Маңғыстау ауа райының қуаңданып, шөлге айналуына ықпал еткен. Соңғы кездегі Каспий т. деңгейінің көтерілуін ғалымдар жаһанды жылынумен байланыстырады. Бұл табиғи өзгеріс 21 ғ-дың ортасына дейін созылмақ. Демек, ауа райының жылынуы мен ылғалдану ауқымының артуы әбден мүмкін. 1993 жылдан бері Маңғыстауда айтарлықтай қыс болған жоқ. Ауа райынан азды-көпті жылылық пен ылғалдылыққа бейімділік байқалады.
Маңғыстаудың ауа райы континенттік. Жазы ыстық, қысы суық, жыл маусымдары бір-біріне шұғыл ауысады, жауын-шашын өте аз, ауа ылғалдылығы болымсыз, күн радиациясы жоғары және желі тұрақты болады. Түбекті жартылай қоршап жатқан Каспий т-нің жақындығы (теңіз жағалығын қоспағанда) ауа райына онша әсер ете қоймайды. Температураның жылдық абсолюттік минимумы 26 – 30С шамасында, максимум 35С. Ауа температурасының жылдық амплитудасы 70 – 75С. Жылдық температура жиынтығы 4300 – 4600С-ты құрайды. Буланатын ылғалдың жылдық мөлш. 1500 мм-ге дейін жетеді.
Көп жылдық (55 жылдық) зерттелген мәліметтер бойынша ауаның орташа жылдық температурасы (С) Форт-Шевченкода 11,2, Тұщыбекте 10,4, Қарақияда 11,2, Аққұдықта 11,4, Самда 8,5 болады. Ал жауын-шашынның жылдық орташа жиынтығы тиісінше аталған жерлерде 214, 247, 175, 155, 179 мм болып келеді. Жыл бойына күшті дауылды күндер саны (секундына 15 м) Самда 17, Бейнеуде 25, Форт-Шевченкода 32, Құрықта 37 тәулікке жетеді. Жалпы аймақ бойынша ауаның темп-расы қыста 0С-тан төмен, ал 0С-тан 15С-қа дейінгі темп-раны көктем және күз, 15С-тан жоғары темп-раны жаз деп айтуға болса, онда әр маусымның ұзақтығы төмендегідей: а) көктем – наурыз, сәуір – 61 күн; ә) жаз – мамыр, маусым, шілде, тамыз, қыркүйек –153 күн; б) күз – қазан, қараша – 61 күн; в) қыс – желтоқсан, қаңтар, ақпан – 90 күн.
Көп жылдық бақылау нәтижесінде аязсыз күндердің саны 273 тәулікке, 5С-тан жоғары күндер саны 232 тәулікке жуықтайды. Ал жылдық жауын-шашынның маусым бойынша түсуі төмендегідей: көктем айларында 25 мм, жазда – 57 мм, күзде – 20 мм, қыста – 30 мм. Облыстағы жауын-шашынның жылдық орташа мөлш. – 132 мм. Облыс аумағын агрометеорогиялық тұрғысынан үш аймаққа бөлуге болады. 1. Құрғақ ыссы шөл аймақ – Бейнеу ауданын алып жатыр. Мұнда 10С-тан жоғары темп-раның жалпы жиынтық мөлш. 3500С, жауын-шашынның мөлш. 80 – 100 мм шамасында. Көктемгі суық, орта есеппен сәуірдің екінші онкүндігінде бітеді де, күзгі суық қазанның бірінші онкүндігінде түседі. Ал жылы кезең орта есеппен 180 күнге созылады. Қар әдетте желтоқсанның үшінші онкүндігінде жата бастайды. Қардың тұрақты жатуы орта есеппен 60 – 70 күнге созылады. 2. Теңіз жағалығы құрғақ және ыстық шөл аймағы Маңғыстау және Қарақия әкімш. аудандарының жағалық бөліктерін алып жатыр. 10С-тан жоғары темп-раның жалпы жиынтық мөлш. 3600 –3850С. Жауын-шашын мөлш. 80 – 85 мм шамасында. Қардың қалыңдығы орта есеппен 5 см-ден аспайды. 3. Өте ыссы құрғақ шөл аймақтың алып жатқан жері – Үстірт жоны мен Маңғыстау таулары, негізінен Маңғыстау мен Қарақия әкімш. аудандарының оңт.-шығыс бөлігі. 10С-тан жоғары темп-раның жалпы жылдық жиынтық мөлшері 3800 – 4300С. Жылдық жауын-шашынның мөлш. 90 – 160 мм. Қардың жату ұзақтығы солт.-шығысында 60 – 70 күнге, оңт.-батысында 30 – 40 күнге созылады.
Маңғыстаудың ауа райы (ауытқу жылдарын айтпағанда) жайылымдарда малды жыл бойы бағуға қолайлы келеді. Мал ш-на байланысты барлық шараларды жүргізу мерзімдері әрбір нақты жағдайда, ауа райына орай белгіленеді.
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Mangystau klimaty muhittan tym kashyk 41 46S soltүstik endik aralygyndagy konyrzhaj beldeu zhatkan ajmaktyn klimattyk ahualyn konyrzhaj beldeumen tropiktik aua massalary anyktajdy Olar Mangystaudyn da aua rajyna mol ykpal etedi Zhogary arktik endikterden suyk zhәne kurgak aua massalaryn әkelse songysy tropiktik zhylu men ylgal anyzak pen aptapty ystykty keledi Mundaj ykpaldylyktyn ajryksha ajkyndalgan kezeni Mangystauda golocennin Muz basu dәuiri ayaktalgannan kejingi 10 12 myn zhyldyk ortasy men 7 8 g lar kezenine keledi Қanga baba Қyzylkala Үstirt Hiua Ұly Zhibek zholynyn tau etekterin shalgyndy orman baskan an men kustyn nebir tүrlerinin mekendep osip ongen kezeni dep arheologtar tuzhyrymdajdy Songy klimattyk salkyndau 12 13 g lar Mangystau aua rajynyn kuandanyp sholge ajnaluyna ykpal etken Songy kezdegi Kaspij t dengejinin koteriluin galymdar zhaһandy zhylynumen bajlanystyrady Bul tabigi ozgeris 21 g dyn ortasyna dejin sozylmak Demek aua rajynyn zhylynuy men ylgaldanu aukymynyn artuy әbden mүmkin 1993 zhyldan beri Mangystauda ajtarlyktaj kys bolgan zhok Aua rajynan azdy kopti zhylylyk pen ylgaldylykka bejimdilik bajkalady Mangystaudyn aua rajy kontinenttik Zhazy ystyk kysy suyk zhyl mausymdary bir birine shugyl auysady zhauyn shashyn ote az aua ylgaldylygy bolymsyz kүn radiaciyasy zhogary zhәne zheli turakty bolady Tүbekti zhartylaj korshap zhatkan Kaspij t nin zhakyndygy teniz zhagalygyn kospaganda aua rajyna onsha әser ete kojmajdy Temperaturanyn zhyldyk absolyuttik minimumy 26 30 S shamasynda maksimum 35 S Aua temperaturasynyn zhyldyk amplitudasy 70 75 S Zhyldyk temperatura zhiyntygy 4300 4600 S ty kurajdy Bulanatyn ylgaldyn zhyldyk molsh 1500 mm ge dejin zhetedi Kop zhyldyk 55 zhyldyk zerttelgen mәlimetter bojynsha auanyn ortasha zhyldyk temperaturasy S Fort Shevchenkoda 11 2 Tushybekte 10 4 Қarakiyada 11 2 Akkudykta 11 4 Samda 8 5 bolady Al zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha zhiyntygy tiisinshe atalgan zherlerde 214 247 175 155 179 mm bolyp keledi Zhyl bojyna kүshti dauyldy kүnder sany sekundyna 15 m Samda 17 Bejneude 25 Fort Shevchenkoda 32 Қurykta 37 tәulikke zhetedi Zhalpy ajmak bojynsha auanyn temp rasy kysta 0 S tan tomen al 0 S tan 15 S ka dejingi temp rany koktem zhәne kүz 15 S tan zhogary temp rany zhaz dep ajtuga bolsa onda әr mausymnyn uzaktygy tomendegidej a koktem nauryz sәuir 61 kүn ә zhaz mamyr mausym shilde tamyz kyrkүjek 153 kүn b kүz kazan karasha 61 kүn v kys zheltoksan kantar akpan 90 kүn Kop zhyldyk bakylau nәtizhesinde ayazsyz kүnderdin sany 273 tәulikke 5 S tan zhogary kүnder sany 232 tәulikke zhuyktajdy Al zhyldyk zhauyn shashynnyn mausym bojynsha tүsui tomendegidej koktem ajlarynda 25 mm zhazda 57 mm kүzde 20 mm kysta 30 mm Oblystagy zhauyn shashynnyn zhyldyk ortasha molsh 132 mm Oblys aumagyn agrometeorogiyalyk turgysynan үsh ajmakka boluge bolady 1 Қurgak yssy shol ajmak Bejneu audanyn alyp zhatyr Munda 10 S tan zhogary temp ranyn zhalpy zhiyntyk molsh 3500 S zhauyn shashynnyn molsh 80 100 mm shamasynda Koktemgi suyk orta eseppen sәuirdin ekinshi onkүndiginde bitedi de kүzgi suyk kazannyn birinshi onkүndiginde tүsedi Al zhyly kezen orta eseppen 180 kүnge sozylady Қar әdette zheltoksannyn үshinshi onkүndiginde zhata bastajdy Қardyn turakty zhatuy orta eseppen 60 70 kүnge sozylady 2 Teniz zhagalygy kurgak zhәne ystyk shol ajmagy Mangystau zhәne Қarakiya әkimsh audandarynyn zhagalyk bolikterin alyp zhatyr 10 S tan zhogary temp ranyn zhalpy zhiyntyk molsh 3600 3850 S Zhauyn shashyn molsh 80 85 mm shamasynda Қardyn kalyndygy orta eseppen 5 sm den aspajdy 3 Өte yssy kurgak shol ajmaktyn alyp zhatkan zheri Үstirt zhony men Mangystau taulary negizinen Mangystau men Қarakiya әkimsh audandarynyn ont shygys boligi 10 S tan zhogary temp ranyn zhalpy zhyldyk zhiyntyk molsheri 3800 4300 S Zhyldyk zhauyn shashynnyn molsh 90 160 mm Қardyn zhatu uzaktygy solt shygysynda 60 70 kүnge ont batysynda 30 40 kүnge sozylady Mangystaudyn aua rajy auytku zhyldaryn ajtpaganda zhajylymdarda maldy zhyl bojy baguga kolajly keledi Mal sh na bajlanysty barlyk sharalardy zhүrgizu merzimderi әrbir nakty zhagdajda aua rajyna oraj belgilenedi Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz