Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ле Шателье-Браун принципі, Ле Шателье — Браун принципі, тепе-теңдіктің ығысу принципі — жүйені термодинамикалық тепе-теңдік күйден ауытқытатын сыртқы әсердің салдарынан сол жүйедегі тепе-теңдік осы әсерді әлсірететін (немесе оған қарсы әсер ететін) реакция бағытына қарай ығысатындығын тұжырымдайтын принцип.
Жүйедегі тепе-теңдіктің ығысуына мен өнімдердің концентрацияларының, қысымның (газдар үшін) және температураның өзгеруі әсер етеді. Мысалы, аммиакты синтездеу реакциясы: N2+3H22NH3, HӘ=–46кДж/моль.
Тепе-теңдік күйге келген жүйеде тура және кері реакциялардың жылдамдықтары бірдей болады. Жүйедегі азот немесе сутектің концентрациясын арттырғанда Ле Шателье принципі бойынша тепе-теңдік олардың концентрациясын кемітетін, яғни аммиак түзілетін бағытқа қарай ығысады. Керісінше, жүйедегі аммиак концентрациясын арттырғанда тепе-теңдік аммиактың концентрациясын азайтатын, яғни сутек пен азот түзілетін реакция бағытына қарай ығысады. Тура реакция жылу бөле жүретін болғандықтан жүйенің температурасын жоғарылатқанда тепе-теңдік Ле Шателье принципі бойынша сол әсерді бәсеңдететін, яғни жылу сіңіре жүретін реакция бағытына, яғни сутек пен азоттың түзілу реакциясы бағытына қарай ығысады. Керісінше жүйенің температурасын төмендеткенде тепе-теңдік жылу бөле жүретін реакция бағытына қарай ығысады.
Қысымның тепе-теңдікке әсерін болжау үшін реакция теңдеуінің сол және оң жақтарындағы молекулалар сандарын салыстыру керек. Қысымды ұлғайтқанда Ле Шателье принципі бойынша тепе-теңдік молекулалар саны азаятын, яғни аммиак түзілу реакциясы бағытына қарай ығысады. Керісінше қысымды кеміткенде тепе-теңдік молекулалар саны көбейетін жаққа ығысады. Егер қайтымды реакция теңдеуінің оң және сол жақтарындағы молекулалар саны бірдей болса, онда қысымның өзгеруі тепе-теңдіктің ығысуына әсер етпейді. Ле Шателье принциін 1885 ж. А. Ле Шателье (1850 — 1936) тұжырымдап, ал теорилық тұрғыдан 1887 ж. К.Ф. Браун (1850 — 1918) негіздеген.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
- Қазақ Ұлттық Энциклопедиясы
 | Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
| Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Le Shatele Braun principi Le Shatele Braun principi tepe tendiktin ygysu principi zhүjeni termodinamikalyk tepe tendik kүjden auytkytatyn syrtky әserdin saldarynan sol zhүjedegi tepe tendik osy әserdi әlsiretetin nemese ogan karsy әser etetin reakciya bagytyna karaj ygysatyndygyn tuzhyrymdajtyn princip Zhүjedegi tepe tendiktin ygysuyna men onimderdin koncentraciyalarynyn kysymnyn gazdar үshin zhәne temperaturanyn ozgerui әser etedi Mysaly ammiakty sintezdeu reakciyasy N2 3H22NH3 HӘ 46kDzh mol Tepe tendik kүjge kelgen zhүjede tura zhәne keri reakciyalardyn zhyldamdyktary birdej bolady Zhүjedegi azot nemese sutektin koncentraciyasyn arttyrganda Le Shatele principi bojynsha tepe tendik olardyn koncentraciyasyn kemitetin yagni ammiak tүziletin bagytka karaj ygysady Kerisinshe zhүjedegi ammiak koncentraciyasyn arttyrganda tepe tendik ammiaktyn koncentraciyasyn azajtatyn yagni sutek pen azot tүziletin reakciya bagytyna karaj ygysady Tura reakciya zhylu bole zhүretin bolgandyktan zhүjenin temperaturasyn zhogarylatkanda tepe tendik Le Shatele principi bojynsha sol әserdi bәsendetetin yagni zhylu sinire zhүretin reakciya bagytyna yagni sutek pen azottyn tүzilu reakciyasy bagytyna karaj ygysady Kerisinshe zhүjenin temperaturasyn tomendetkende tepe tendik zhylu bole zhүretin reakciya bagytyna karaj ygysady Қysymnyn tepe tendikke әserin bolzhau үshin reakciya tendeuinin sol zhәne on zhaktaryndagy molekulalar sandaryn salystyru kerek Қysymdy ulgajtkanda Le Shatele principi bojynsha tepe tendik molekulalar sany azayatyn yagni ammiak tүzilu reakciyasy bagytyna karaj ygysady Kerisinshe kysymdy kemitkende tepe tendik molekulalar sany kobejetin zhakka ygysady Eger kajtymdy reakciya tendeuinin on zhәne sol zhaktaryndagy molekulalar sany birdej bolsa onda kysymnyn ozgerui tepe tendiktin ygysuyna әser etpejdi Le Shatele princiin 1885 zh A Le Shatele 1850 1936 tuzhyrymdap al teorilyk turgydan 1887 zh K F Braun 1850 1918 negizdegen DerekkozderOryssha kazaksha tүsindirme sozdik Fizika Zhalpy redakciyasyn baskargan e g d professor E Aryn Pavlodar S Torajgyrov atyndagy Pavlodar memlekettik universiteti 2006 ISBN 9965 808 88 0 Қazak Ұlttyk Enciklopediyasy Bul makalanyn bastamasy Bul makalany tolyktyryp damytu arkyly Uikipediyaga komektese alasyz Bul eskertudi dәldep auystyru kazhet Bul makalada esh suret zhok Makalany zhetildiru үshin kazhetti suretti engizip komek beriniz Suretti koskannan kejin bul үlgini makaladan alastanyz Suretti mynnan tabuga bolady osy makalanyn takyrybyna bajlanysty suret Ortak korda tabyluy mүmkin makalanyn ozge til uikilerindegi nuskalaryn karap koriniz oziniz zhasagan suretti zhүkteniz avtorlyk kukykpen korgalgan suret kospanyz