Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Кіші аққұтан (лат. Egretta garzetta) – ескекаяқты құстар отряды, құтандар тұқымдасына жататын құс.
| Кіші аққұтан | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E. g. garzetta | ||||||||||||||
 (IUCN3.1) | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Egretta garzetta (Linnaeus, 1766) | ||||||||||||||
| E. g. garzetta |
Негізінен Еуропаның оң түстік бөлігін, Солтүстік Кавказды, Еділ өзенінің төменгі сағасын, Азияның оң түстігін мекендейді. Жерорта теңізінде қыстайды. Қазақстанда Каспий теңізінің сол түстігінде Еділ мен Жайық өзендерінің аралығында кездеседі. Дене тұрқы 62 см, қанатының ұзындығы 32 см, қанатын жайғанда ұзындығы 110 см, құйрығының ұзындығы 32 см. Қауырсынының бәрі ақ түсті. Көзі сары, тұмсығы, аяғы қара, аяғындағы буындары жасыл-сарғыш түсті болады. Жыл құсы. Мамыр айында ағаш басына ұя жасап, оған 4 – 6 жұмыртқа салады. Балапандары маусымның басында пайда болып, шілденің басында ұядан ұшып шығады. Кіші аққұтандар шоғыр (колония) құрып тіршілік етеді. Негізінен ұсақ балықтармен, кейде қосмекенділермен, моллюскалармен, және ұсақ кеміргіштермен қоректенеді. Бұлардың тіршілігіне қамыс құладыны, сұр қарға көп қауіп төндіреді. Олар Кіші аққұтандың ұясын бұзып, жұмыртқаларын жеп кетеді.Сырдарияда мекендеген.Қазір Қазақстанда бар-жоғы 500-дей құс ұялады.Санының төмендеу себептері -басқа қанаттыларға әсер ететін жағдайлар Кіші аққұтанның саны жылдан-жылға азаюда, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген.
Статусы
3-ші санат. Таралу аймағының шекарасында сирек кездесетін түр.
Генофондысын сақтау үшін таксонның маңызы
Қазақстан фаунасындағы ақ құтандардың екі түрінің бірі.
Таралуы
Европаның оңтүстік бөлігі, Солтүстік Кавказ, Еділ өзенінің төменгі сағасы, Азияның оңтүстігі, Жерорта теңізінде қыстайды. Қазақстанда тек Каспий теңізінің солтүстік жағалауында, Еділ мен Жайық өзендерінің айрықтарында мекендейді. Аса алыс емес өткен жылдарда Қызылорда қаласының маңында Сырдария өзенінде және Арал теңізінде мекендеген.
Мекендейтін жерлері
Қамыс-талдар қалың өскен көлдер, өзен сағалары, теңіз жағалары.
Саны
Өткен жылдары әдеттегідей болған , қазіргі кезде саны кәдімгідей азайды. Еділ өзені атырабының қазақстандық бөлігінде (Атырау облысы Теңіз ауданы) 1972-1974 жылдары Қуаңқы шоғырында, өзі аттас аумағы 3 га аралда, 792 ұясы есепке алынған; Старо-Иголкин, аумағы 10 га-ға жуық, шоғырында 400 ұя тіркелген. 1985 жылы Қуаңқы шоғырында барлығы 60 жұп құс ұялаған . Атырау қаласынан солтүстікке қарай 60 км Жайық өзенінде 1975 жылы 20-25 жұп мекендеген . Еділ өзені атырабының қазақстандық бөлігінде 1985 жылы 13-15 қыркүйекте Ганюшкин, Шаронов және Қамысты каналдарында 200-ге жуық құс байқалған. Солтүстік Каспий өңірінде шамамен 500-дей бас мекендейді.
Негізгі әсер ететін факторлар
Өзен ағындарын реттеуге және суды суландыруға алуға байланысты қоректену биотоптарының ауданы тарылды және мекендейтін орындары тозды; ластануға байланысты құстың өнімталдығы төмендеді және өлім-жітімге ұшырауы артты; ұялау кезінде мазалау факторы; қаскерлік (браконьерство).
Биологиялық ерекшеліктері
Жыл құсы. Түркістан қаласының маңындағы Шошқакөлде 1988 жылы 27 наурызда үлкен ақ құтандар тобының арасынан жалғыз кіші ақ құтан байқалған. Басқа құтандар, қалбағайдар және қарабайлармен бірге аралас шоғырланып ағаштарда ұялайды. Мамырдың екінші онкүндігінде 4-6 жұмыртқа салады. Балапандары маусымның басында шығады, шілденің басында ұясын тастайды. Осы кезден бастап құстардың негізгі тобы ұялаған жерлерінен кетеді. Майда балықтармен қоректенеді, аздап та болса қорегінде қосмекенділер, моллюскалар, су насекомдары мен майда кеміргіштер болады. Жаулары – саз құладыны және ала қарға, бұлар ұяларын бұзады.
Қолда өсіру
Деректер жоқ. Алматы хайуанаттар паркінде 2 құс бар.
Қабылданған қорғау шаралары
Территориялық жағынан қорғау қамтамасыз етілмеген.
Қажетті қорғау шаралары
Еділ өзенінің атырабындағы шоғырлары бар ауданда маусымдық қорықша ұйымдастыру керек.
Зерттеу жөніндегі ұсыныстар
Қазіргі орналасуы мен санын анықтау, көбею биологиясы мен шектеуші факторларын зерттеу.
Дереккөздер
- (2008). Egretta garzetta. In: 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 9 ақпан 2009. Database entry includes justification for why this species is of least concern.
- Қазақстан Энциклопедиясы
- Г.А. Кривоносов, личн. сообщ.
- Красная книга Казахской ССР, 1978
| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Category:Egretta garzetta |
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар, ұялы, андроид, iOS, apple, ұялы телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ДК, веб, компьютер
Kishi akkutan lat Egretta garzetta eskekayakty kustar otryady kutandar tukymdasyna zhatatyn kus Kishi akkutanE g garzetta IUCN3 1 Dүniesi ZhanuarlarZhamagaty HordalylarTaby ҚustarSaby Eskekayakty kustarTukymdasy ҚutandarTegi Tүri E garzettaEgretta garzetta Linnaeus 1766 E g garzetta E g immaculata E g nigripesEgretta garzetta Negizinen Europanyn on tүstik boligin Soltүstik Kavkazdy Edil ozeninin tomengi sagasyn Aziyanyn on tүstigin mekendejdi Zherorta tenizinde kystajdy Қazakstanda Kaspij tenizinin sol tүstiginde Edil men Zhajyk ozenderinin aralygynda kezdesedi Dene turky 62 sm kanatynyn uzyndygy 32 sm kanatyn zhajganda uzyndygy 110 sm kujrygynyn uzyndygy 32 sm Қauyrsynynyn bәri ak tүsti Kozi sary tumsygy ayagy kara ayagyndagy buyndary zhasyl sargysh tүsti bolady Zhyl kusy Mamyr ajynda agash basyna uya zhasap ogan 4 6 zhumyrtka salady Balapandary mausymnyn basynda pajda bolyp shildenin basynda uyadan ushyp shygady Kishi akkutandar shogyr koloniya kuryp tirshilik etedi Negizinen usak balyktarmen kejde kosmekendilermen mollyuskalarmen zhәne usak kemirgishtermen korektenedi Bulardyn tirshiligine kamys kuladyny sur karga kop kauip tondiredi Olar Kishi akkutandyn uyasyn buzyp zhumyrtkalaryn zhep ketedi Syrdariyada mekendegen Қazir Қazakstanda bar zhogy 500 dej kus uyalady Sanynyn tomendeu sebepteri baska kanattylarga әser etetin zhagdajlar Kishi akkutannyn sany zhyldan zhylga azayuda sondyktan korgauga alynyp Қazakstannyn Қyzyl kitabyna engizilgen Statusy3 shi sanat Taralu ajmagynyn shekarasynda sirek kezdesetin tүr kiwi ak kutanGenofondysyn saktau үshin taksonnyn manyzyҚazakstan faunasyndagy ak kutandardyn eki tүrinin biri TaraluyEvropanyn ontүstik boligi Soltүstik Kavkaz Edil ozeninin tomengi sagasy Aziyanyn ontүstigi Zherorta tenizinde kystajdy Қazakstanda tek Kaspij tenizinin soltүstik zhagalauynda Edil men Zhajyk ozenderinin ajryktarynda mekendejdi Asa alys emes otken zhyldarda Қyzylorda kalasynyn manynda Syrdariya ozeninde zhәne Aral tenizinde mekendegen Mekendejtin zherleriҚamys taldar kalyn osken kolder ozen sagalary teniz zhagalary SanyӨtken zhyldary әdettegidej bolgan kazirgi kezde sany kәdimgidej azajdy Edil ozeni atyrabynyn kazakstandyk boliginde Atyrau oblysy Teniz audany 1972 1974 zhyldary Қuanky shogyrynda ozi attas aumagy 3 ga aralda 792 uyasy esepke alyngan Staro Igolkin aumagy 10 ga ga zhuyk shogyrynda 400 uya tirkelgen 1985 zhyly Қuanky shogyrynda barlygy 60 zhup kus uyalagan Atyrau kalasynan soltүstikke karaj 60 km Zhajyk ozeninde 1975 zhyly 20 25 zhup mekendegen Edil ozeni atyrabynyn kazakstandyk boliginde 1985 zhyly 13 15 kyrkүjekte Ganyushkin Sharonov zhәne Қamysty kanaldarynda 200 ge zhuyk kus bajkalgan Soltүstik Kaspij onirinde shamamen 500 dej bas mekendejdi Negizgi әser etetin faktorlarӨzen agyndaryn retteuge zhәne sudy sulandyruga aluga bajlanysty korektenu biotoptarynyn audany taryldy zhәne mekendejtin oryndary tozdy lastanuga bajlanysty kustyn onimtaldygy tomendedi zhәne olim zhitimge ushyrauy artty uyalau kezinde mazalau faktory kaskerlik brakonerstvo Biologiyalyk erekshelikteriZhyl kusy Tүrkistan kalasynyn manyndagy Shoshkakolde 1988 zhyly 27 nauryzda үlken ak kutandar tobynyn arasynan zhalgyz kishi ak kutan bajkalgan Baska kutandar kalbagajdar zhәne karabajlarmen birge aralas shogyrlanyp agashtarda uyalajdy Mamyrdyn ekinshi onkүndiginde 4 6 zhumyrtka salady Balapandary mausymnyn basynda shygady shildenin basynda uyasyn tastajdy Osy kezden bastap kustardyn negizgi toby uyalagan zherlerinen ketedi Majda balyktarmen korektenedi azdap ta bolsa koreginde kosmekendiler mollyuskalar su nasekomdary men majda kemirgishter bolady Zhaulary saz kuladyny zhәne ala karga bular uyalaryn buzady Қolda osiruDerekter zhok Almaty hajuanattar parkinde 2 kus bar Қabyldangan korgau sharalaryTerritoriyalyk zhagynan korgau kamtamasyz etilmegen Қazhetti korgau sharalaryEdil ozeninin atyrabyndagy shogyrlary bar audanda mausymdyk koryksha ujymdastyru kerek Zertteu zhonindegi usynystarҚazirgi ornalasuy men sanyn anyktau kobeyu biologiyasy men shekteushi faktorlaryn zertteu Derekkozder 2008 Egretta garzetta In 2008 IUCN Red List of Threatened Species Downloaded on 9 akpan 2009 Database entry includes justification for why this species is of least concern Қazakstan Enciklopediyasy G A Krivonosov lichn soobsh Krasnaya kniga Kazahskoj SSR 1978Ortakkorda bugan katysty media fajldar bar Category Egretta garzetta