Керейттер

Керейт тайпасы - 9-12 ғасырларда Моңғолия жерінде өмір сүрген түркі ұлысы. Олар христиан дінінің несториандық бағытын ұстаған ел. 11-12 ғасырларда Қытай еліне тәуелді болып, салық төлеуге мәжбүр болған. Өздері сондай бағынышты әрі тыныш ел болғандықтан керейт ханы Тұғырыл ханға (Тогорил) "ван хан" ("ұлыс ханы") деген атақ берген. Оның үстіне керейт ханы батыс елдері үшін рухани күш берер "Иоан патша" деген аңыз атқа да ие болған. Керейт хандығы сегіз тайпадан құралған. Олар : керейт, жиркин, конкайд, сакайд, тумауд, албат, тункайд және хиркундар. Керейт тайпасын "бұйрық" лауазымды тайпа басшысы биледі. Негізгі заң хатқа түспеген "әдет" заңы болғандықтан оны ешкім де бұза алмайтын. Ондағы ең басты қағида "ата жауына сатылу " ең ауыр қылмыс саналған. 11-12 ғасырларда монғол тайпаларымен етене жақын араласа бастаған. Тіршілік көзі мал болғандықтан, жылқы, қой және ірі қара өсіріп, ең басты баспанасы шаруаға ыңғайлы киіз үйде тұрған. Керейттердің 12 ғасырда бас қаласы Қарақорым және екінші бір маңызды қаласы Түндік аталған. Дегенмен, қанша одақтас болса да, 12 ғасырда керейт пен моңғол тайпасының басшы көсемі танылған Шыңғыс хан мен Тұғырыл өзара жауласып тынды. 1203 жылғы күзде болған "Жигжер өндер" шайқасынан соң, керейт елі біржола әлсіреп күйреуге ұшырады. Тарыдай шашыраған керейт елінің бір бөлігі моңғолдарға қосылса, енді бірі Алтай тауына қарай ауа көшті.

Дереккөздер

1. Қазақстан балалар энциклопедиясы